Türkçe Bilgi: Sayı sistemleri

Sayı sistemleri Bir saymada ve ölçmede kullanılan işaretler.

Sayılar ilk defa adem aleyhisselam tarafından kullanılmıştır. Çünkü adem aleyhisselam yeryüzüne indirildikten sonra kendisine kitap gelip, fizik, kimya, tıp, eczacılık ve matematik bilgileri öğretilmişti. adem aleyhisselamdan sonra insanlara hesap ilmini İdris aleyhisselam öğretti. Bu bigiler daha sonraları nesilden nesile aktarıldı.

Sayılar hakkında günümüze kadar ulaşabilen bazı bilgiler Mısırlılardan ve Babillilerden alınmıştır. Mısırlılar sayılarla yaptıkları işlemleri taş ve papirüs, Babilliler ise kil plaklar üzerine kayıt ettiklerinden dayanıklı olmuştur.

Mısırlılar, sayıları hiyeroglif denilen resimlerle gösteriyorlardı. Bu gösteriş şeklinden dolayı hem büyük sayıları yazmak çok zor, hem de işlem yapmaya müsait değildi.

Daha sonra sayılara Yunanlılarda rastlanmıştır. Bunların başlangıcı Euclid (Oklid) tarafından yazılan Elemanlar kitabı olmuştur. Yunanlılar, sayılara Mısırlılar ve Babillilerden farklı yeni bir şey ekleyememişlerdir. Romalılar, Roma rakamlarını ortaya koyarak ve çıkarma metodunu kullanarak sayıları biraz daha basit yazmışlardır. Bunlar şu şekilde ifade ediliyordu:

I (1), II (2), III (3), IV (4), V (5), VI (6), VII (7), VIII (8), IX (9), X (10), L (50), C (100), D (500), M (1000).

M.S. 3. yüzyılda Avrupa'nın karanlık bir devre girmesiyle, bu sahada yapılan çalışmalar da kaybolup gitmiştir. Bu duruma sebep Hıristiyanlık, Musevilik dinlerinin bozulup, bunlarda söz sahibi olan kişilerin yanlış görüşlerinden dolayı, insanların koyu bir taassuba düşmeleriydi. Avrupa bu durumdayken sayılar ve sayı sistemleri en büyük gelişmesini, Müslüman Araplar zamanında gösterdi. Günümüzde kullanılan rakamlar, Araplardan alınmadır. Bu rakamlarla dört işlem yapmak kolaydır. Roma rakamlarıyla pratik bir işlem yapmak imkansızdır.

Mekke'de doğan İslam güneşinin, her yönden karanlık bir döneme düşen dünyayı aydınlatmaya başlaması, insanların her yönden kurtulmasına sebep olmuştur. İslamiyetin emirlerinden biri olan ilim öğrenmek ve öğretmek, Müslümanlar tarafından büyük bir gayretle yerine getirilmiştir. İslam alimleri ilk olarak, kendilerinden önceki bütün sayı ve sayı sistemlerini incelemişler ve bunları kitaplara geçirerek kaybolmaktan kurtarmışlardır.

780-850 yılları arasında yaşamış olan Musa el-Harezmi rakamlara “0” (sıfır) ilave ederek bugün kullandığımız sayıları meydana getirmiştir. Kitab el-Cebr ve'l-Mukabele adlı kitabında en son sayı sistemlerini ortaya koymuştur.

Evet, sıfırın bulunuşu matematikte yeni bir devir açıyordu. İşte cebir ve geometrinin birden bire parlaması bir Müslüman alimin sıfırı bulmasıyla başladı. Artık cebirin kullanışını trigonometri, dolayısıyla sinüs, kosinüs, tanjant ve kotanjant gibi keşifler takip etti. İkinci ve üçüncü dereceden denklemler çözülmeye başlandı. Bu şekildeki çalışmalar, dünya medeniyetinin temelini atarken, astronomi, kimya ve fizik gibi ilimlerin de gelişmesine yardımcı oluyordu. Çünkü Akdeniz alanının hesaplanmasında, dünya çevresinin ölçülmesinde, kıble tayininde, ramazanda da hilalin görünüşünde ve takvimlerin hazırlanmasındaki çalışmalar yardımcı oluyordu. Bu bakımdan Özellikle matematik Müslümanların arasında ilk öğrenilen ilim dalları arasına girdi.

Ebu Kamil Şüca (?-951) kök, kare, bir ve iki bilinmeyenli denklem sistemini kurup geliştirmiştir. El Biruni, bugünkü modern matematiğin temeli olan sayıları ikililer şeklinde gösterme şeklini ilk defa ortaya koymuştur.

Ebü'l-Vefa ve muasırı (aynı zamanda yaşayan) İbn-i Lebban yazdıkları eserlerinde altılı sistemin özelliklerini ele almışlar ve ilgili bilgileri açıklamışlardır. El-Kaşi, yazdığı eserde Ünlü p (pi) sayısını ondalık sistemde 16 haneye kadar ve altılı sistemde 9 haneye kadar hesap etmiştir. Gıyaseddin Cemşid el-Kaşi (?-1429) ise, ondalık kesri keşfederek, ondalık sayı sistemlerini ortaya koymuştur.

On yedinci yüzyılın başlamasıyla sayı sistemlerinin muhtevası da gelişmiş pekçok yeni dallar araştırmaya açılmıştır. Jahonnes, Kepler, Blaise Pascal, Gerard, Desapguen, PereDes Carton gibi bilim adamları bugünkü modern sayı sistemlerini geliştirmişlerdir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Sayı Sistemleri

On ikili sayı sistemi

Rakam

Sayısal sistem

On altılı sayı sistemi

Sayı

10 (sayı)

21 (Sayı)

20 (Sayı)