Rıhtımındaki iki arslan heykelinden dolayı "Arslanlı Yalı" ismiyle de anılan Sait Halim Paşa Yalısı, neo-klasik tarzda inşa edilmiş olup, 19. yy.ın son çeyreğine aittir. Üslubuna uygun olarak, daha sakin dış görünüşüne karşın, dekorasyonunda ağır arabesk unsurlar kullanıldığından, küçük bir Arap sarayını andırır.
Yalının planında harem ve selamlık aynı çatı altında düşünülmüştür. Kuzeyde bulunan harem bölümüyle, güneyde bulunan selamlık bölümüne ahşap, camekanlı bölmelerle girilir.
Yalı Kavalalı Mehmet Ali Paşa`nın dört oğlundan biri olan Prens Mehmet Abdülhalim Paşa`nın oğlu olan Sait Halim Paşa`nın (1861-1921) ismiyle anılmaktadır.
Yalının tespit edilen ilk sahipleri Düzoğulları ailesidir. Bilindiği kadarıyla Düzoğullları`ndan kalan yalıyı Aristarhis ailesi tamamen yıktırmış ve tahmini 1863 yılında yeniden inşa ettirmiştir.
Yalı, 1876 yılında Mehmet Abdülhalim Paşa`nın mülkiyetine geçmiştir. Ancak o dönemde yalının harap halde olması ve istenilen büyüklükte olmaması nedeniyle Çanakkaleli mimar-kalfa Petraki Adamandidis`e bugünkü biçimiyle yeniden yaptırılmıştır. Abdülhalim Paşa`nın 1890 yılında vefatı ile mülkü Paşa`nın dokuz evladına kalmıştır. Sait Halim Paşa, kardeşlerine ait hisseleri satın alarak 1894 yılında yalının tamamına sahip olmuştur. Sait Halim Paşa ölünce yalı varislerine kalmıştır. Özellikle arap müşterilere kiralanmıştır. Bir dönem Kral Faysal da burada kalmıştır.
Bina 1968`de Turizm Bankası`na geçmiş ve bir süre sadece yabancılara hizmet eden bir kumarhane olarak kullanılmıştır. Yangın tehlikesi ve benzeri sebeplerle kumarhane 1972 yılında Hilton`a devredilmiştir.
1974 yılında tadilat gören yalı, 1980-1984 yıllarında, TAÇ Vakfı (Türkiye Anıt ve Çevre Koruma Vakfı) tarafından büyük bir renovasyon geçirmiştir.
1989`da Turizm Bankası, Türkiye Kalkınma Bankası`na dönüştürülünce yalının sahibi Türkiye Kalkınma Bankası olmuştur. Yalının bahçesi yaz aylarında restoran olarak işletilmiş, odalarının bir bölümü müze olarak düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra Başbakanlık yazlık konutu olarak da kullanılmış ve zaman zaman resmi toplantılar burada yapılmıştır.
1995`te, Tansu Çiller`in başbakanlığı döneminde çıkan sır dolu yangında büyük bölümü kül olan Yeniköy`deki yalının 1998`de başlayan yenileme çalışmalarına 1.7 trilyon lira harcandı. Çalışmalar, Prof. Dr. Doğan Kuban başkanlığında, yedi danışmanın denetiminde, Emek İnşaat tarafından yapıldı. Restorasyonda, yalının yangından önceki değil, 1890`lardaki görünümü temel alındı. “Başbakanlık Resmi Konuk Evi” adı altındaki bu restorasyon 2002 yılında tamamlanmış, 2004 yılında Göçtur Turizm A.Ş.`nin işletmesine devredilene kadar da kullanılmamıştır.
Bina halen kapalı bulunmakta, ancak güney bahçesi yazlık lokanta, kuzey bahçesi plaj olarak kullanılmaktadır. Bahçenin kuzey ucunda, minik bir deniz hamamı (lido) bulunmaktadır. Yalıda önceleri üç yönden denize girilebiliyordu.
Kaynakça
- Sait Halim Paşa Yalısı sitesi
- Boğaziçi Sahilhaneleri, Orhan Erdenen (İBB Kültür Yayınları, 1993)