Sadi Yaver Ataman
Kısaca: Sadi Yaver Ataman "Folklor Uzmanı", "Müzikolog", "Saha Araştırmacısı", "Sanatçı", "Eğitimci", "Yönetici" ve "Sanat Uygulayıcısı" Sâdi Yâver Ataman, 23 Nisan 1906'da babasının görevli bulunduğu Yanya'da doğdu. Babası, Kafkasyalı mücâhit Şeyh Şâmil'in baba soyundan Dr.Ali Yâver Ataman; annesi, Safranbolu "Cılız" soyundan Habîbe Yektâ Ataman'dır. ...devamı ☟
Konservatuar eğitimini tamamladıktan sonra, Musiki Muallim Mektebi Ehliyet Sınavı'nı da başarı belgesi alarak kazanan Sadi Yaver Ataman[6], 1931 yılından itibaren müzik öğretmeni olarak devlet hizmetine girdi. Önce, Üsküdar Ortaokulu'nda [7], ardından Karadeniz Ereğlisi'nde (Alaplı'da) müzik öğretmeni olarak görev yaptı [8].
1933 yılında, kısa hizmetli olarak topçu sınıfında askere alınan Sadi Yaver Ataman, 1934 yılında, Teğmen rütbesiyle terhis oldu. Askerlik sonrasında, tekrar öğretmenlik görevine döndü. 1938 yılında, öğretmenlik görevinden kendi isteği ile ayrıldı.
1938-1940 yılları arasında, Ankara Radyosu Halk Müziği yayınları yöneticiliğine getirildi. Hazırlayarak sunduğu programlarla, halk müziğimizi folklorik değerleriyle ve açıklamalı olarak ilk kez, halka tanıtmaya başladı. Ayrıca, bir süre Ankara Polis Koleji'nde öğretmenlik yaptı [9].
Sadi Yaver Ataman, 1940 yılında bağımsız olarak, Karabük Belediye Başkanlığı'na seçildi. Aynı zamanda Karabük Halkevi Başkanlığı yaptı. Belediye Başkanlığı görevini sürdürürken ikinci kez, "Teğmen" rütbesi ile askere alındı[10] ve "Üsteğmen" rütbesi ile terhis edilerek tekrar "Belediye Başkanlığı" görevine döndü [11]. Karabük'te bulunduğu yıllarda, Karabük adı ile bir de folklor dergisi çıkardı.
1946 yılında üçüncü kez askere alındı ve 1947 yılında terhis edildi. Askerlik dönüşü, İstanbul Beyazıt Bucak Müdürlüğü görevine tayin oldu[12]. 1950 yılında, İstanbul Radyosu'nda; Memleket Havaları Ses ve Saz Birliği'ni kurarak, uzun yıllar bu topluluğun yöneticiliğini ve şefliğini yaptı. 1952 yılında, Bucak Müdürlüğü'nden kendi isteği ile ayrıldı. Aynı yıl içinde, İstanbul Belediye Konservatuarı bünyesinde, kurulmasına önayak olduğu Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu'na [13] atandı ve bu kurula bağlı olarak kurduğu Folklor Tatbikat Topluluğu'nun şefliğine getirildi [14]. Bir süre de, "Aksaray Lisesi Müzik öğretmenliği" görevinde bulundu.
1953 yılında, Radyo Islah Komisyonu üyeliği ve Raportörlüğü'ne de seçilen Sadi Yaver Ataman, 1955'de Radyo Halk Müziği Müşavirliği'ne getirildi. 1960 yılında bu görevinden ayrılarak bir süre serbest çalıştı. 1963'de, İstanbul Belediye Konservatuarı Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu üyeliği'ne tekrar atandı ve 21 Aralık 1971 tarihinde bu görevinden emekli oldu. 1972 yılından itibaren dört yıl süreyle, Yapı ve Kredi Bankası Genel Müdürlüğü Kültür ve Sanat İşleri Müşavirliği'nde bulundu.
Bazı milli kuruluşların sanat ve kültür hizmetleri yanında, Karadeniz Ereğlisi İdman Yurdu Musiki Şubesi, Türk Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisi [15], Fatih Halkevi Müzik Kolu, Türk Folklor Derneği, Halk Oyunları Derneği [16], Türk Sanat ve Halk Musikilerini Yaşatma ve Yayma Kurumu, Türk Folklor Kurumu gibi kurum ve derneklerde kurucu üyelik, fahri başkanlık ya da yönetim kurulu üyeliği gibi görevler üstlendi.
Sadi Yaver Ataman, 1929 yılından itibaren ülkemizin hemen her yöresinde yaptığı saha araştırmalarıyla, çok sayıda folklorik ve etnografik materyal topladı. Özellikle, Yapı Kredi Bankası Genel Müdürlüğü Kültür ve Sanat İşleri Müşaviri olarak, Anadolu'nun pek çok yöresinde çalışma imkanı buldu. Saha araştırmalarıyla, kültür hayatımıza binlerce türkü ve ezgi kazandırdı. Bir kısım derlemelerini radyo dalgaları, plaklar ve ilmi yayınlar yoluyla ilim ve san'at camiasına yaymaya çalıştı. Kültür ve san'at camiasında, öncelikle; halk müziği ve oyunlarımızı, folklorik yönüyle tanıtmanın önemini iyi kavramış bir san'at adamı olarak tanındı.
Yüce Atatürk'ün huzurunda iki kez saz çalarak, türkü okuma şerefine nail olan; Radyo Kurumu'nun yayın hayatına başladığı ilk yıllarda -İstanbul'da, Sirkeci'deki Büyük Postahane'nin üst katında- "Mehmet Sadi" adıyla ve Tanburacı Osman Pehlivan ile birlikte canlı yayınlara katılan [17]; Ankara Radyosu'nda, açıklamalı programlarla halk müziğimizi geniş kitlelere ilk kez yaymaya çalışan; Radyo programları ile Sivas'lı Aşık Veysel [18], İnebolu'lu Sarı Recep [19] ve Bayram Aracı gibi halk müziğimize kaynak olmuş değerleri toplumumuza kazandıran ve kurduğu "Memleket Havaları Saz ve Ses Birliği" ile halk müziğimizi ilk kez konser salonlarına taşıyan Sadi Yaver Ataman, san'atçı vasfını, eğitimcilik ve yöneticilik vasıflarıyla birleştirerek sanat uygulayıcılarına daima örnek oldu.
Halk Oyunlarımızın gün ışığına çıkarılması ve aslına sadık kalınarak yaşatılması konusunda da, Sadi Yaver Ataman önemli hizmetlerde bulundu. Yapı Kredi Bankası tarafından finanse edilen ve Türk Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisleri [20]'nin katkıları ile gerçekleştirilen Türk Halk Oyunları Bayramı'nın düzenlenmesinde görevler üstlendi. Yörelere sıkışmış ve unutulmak üzere olan Halk Oyunlarımızın canlandırılması ve otantik kimlikleri ile sahnelenmesi için gayret gösterdi. Yurt sathında yaptığı saha araştırmalarıyla, pek çok halk oyunu derledi. Yörelerinde, mahalli oyun ekiplerinin kurulmasına önayak oldu. Hemen her yörenin, usta oyunculardan meydana gelen oyun ekiplerini İstanbul'a davet ederek geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan isimlerden biri oldu.
Sadi Yaver Ataman, sanatçı kişiliği yanında, bir bilim adamı olarak da Türk kültür hayatına hizmet etti. Bilimsel çalışmalarında, çoğunlukla müzikolojik ve folklorik konuları ele aldı.
İlk yazılarını, Karadeniz Ereğli dergisi ve Bartın gazetesinde yayımlamaya başladı [21]. Bozkurt, Çağımız, Doğu Büyük Ülkü Gazetesi, Dokuz Eylül Dergisi, Folklor, Folklor (Halk Bilimi), Folklora Doğru, Folklor Postası, Genç Öğretmen, Halk Bilgisi Haberleri, Halk Eğitimi, Hamsi, Işık Yolu, İstanbul Belediye, Karabük, Karaelmas, Kemal Yolu, Kıyı, Maya, Musiki, Musiki Ansiklopedisi, Musiki Mecmuası, Müzik ve Sanat, Müzik ve Sanat Hareketleri, Orkestra, Orkun, Özleyiş, Pirelli, Sanat-Bilim ve Kültürde Orkun, Sır, Sigorta Dünyası, Sivas Folkloru, Şua, Tarla, Türk Folkloru, Türk Basın Birliği, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Musikisi Dergisi, Ülkü, Ülkücü Öğretmen, Varlık, Yelken, Yeni Fırat, Yeni Musiki Mecmuası, Yeni Öğretmen gibi dergilerde, ayrıca; Adalet, Bizim Anadolu, Son Havadis ve Tan gibi gazetelerde, 1000 civarında makale ve tefrikaya imza attı. Bazı yazılarında Emre Kayaoğlu takma adını kullandı. Görsel Türkiye Ansiklopedisi ve Renkli Büyük Türkiye Ansiklopedisi gibi ansiklopedilerin, Folklor ve Halk Müziği maddelerini yazdı. Unesco ve .çeşitli kültür-san'at kongrelerine davet edildi; Milli ve Milletlerarası Folklor ve Türkoloji Kongreleri ile, Sempozyum, Panel ve Seminerlere bildirilerle katıldı. Kırk civarında kitap yazdı ise de, bunlardan yirmiye yakınını yayımladı.
Sadi Yaver Ataman, doldurduğu plaklarla da adından söz ettirerek, müzik camiasına çok sayıda eser kazandırdı. Bazı yazılarında olduğu gibi, bazı plaklarında da Emre Kayaoğlu takma adını kullandı.
Plaklara okuduğu parçalardan bazıları şunlardır:
1.Aç kapıyı ben geldim
2.Alçak ceviz dalları
3.Amani oyun havası
4.Avşar iskan bozlağı
5.Benlimi aldım saçaktan
6.Ben yarime kal’altıında kavuştum ve Münevver ile birlikte
7.Çadır kurdum Eğr’ova’nın düzüne
8.Çırdak oyun havası
9.Çuha da yelek ekl’olur ve Münevver ile birlikte
10.Dağ olur meşelerde (Kuşkaya) ile birlikte
11.Dama bulgur sererler/Bartın Varyantı ile birlikte
12.Ey milli dost milli dost
13.Gülizar taksim (Tanburla)
14.Hac’Osman’ın gelinleri çift oynar(
15.İki de durnam gelir
16.Kabenin dalları bölük bölüktür ve Münevver ile birlikte
17.Karaoğlan Karaoğlan (Kuşkaya) ile birlikte
18.Kastamonu Zeybeği
19.Kayadan iner akrep
20.Köroğlu
21.Mahur Peşrev (Tanburla)
22.Mahur Saz Semaisi (Tanburla) 23.Mavili mavili ela kız ve Münevver ile birlikte
24.Nihavend Taksim (Tanburla)
25.Okkalı Hacerim.
26.Salına salına suya gidersin/Safranbolu Varyantı ile birlikte
27.Sarı kızın ayağında yemeni ve Münevver ile birlikte
28.Selam söylen Beybabam’a (Mahmud’um)
29.Seymen karşılama havası
30.Yarım Çırdak
31.Yaş kiremitten su damlar
32.Züriye’min güğümleri kalaylı ve Münevver ile birlikte
Bu konuda henüz görüş yok.