Sabit Bin Kurre
Kısaca: Sabit Bin Kurre İslam aleminin yetiştirdiği 9. yüzyıl astronomi ve fen alimi. İsmi, Sabit bin Kurre bin İrfan-el-Harrani olup, künyesi Ebü'l-Hasan'dır. Harran bölgesinde doğmuştur. Doğum tarihi belli değildir. Önceleri Sabii inancındayken hidayete kavuşup Müslüman oldu. Beni Musa Kardeşlerle beraber Bağdat'ta çalıştı. Arapçanın yanında Yunan, Süryani ve İbrani dillerini de biliyordu. Batlemyüs'ün (Potelemy) Ünlü eseri Almagest'i Arapçaya tercüme etti. Harran Üniversitesinin kurucuların ...devamı ☟
Önceleri Sabii inancındayken hidayete kavuşup Müslüman oldu. Beni Musa Kardeşlerle beraber Bağdat'ta çalıştı. Arapçanın yanında Yunan, Süryani ve İbrani dillerini de biliyordu. Batlemyüs'ün (Potelemy) Ünlü eseri Almagest'i Arapçaya tercüme etti. Harran Üniversitesinin kurucularından ve mütercimlerindendi. Eski devirlerden gününe ulaşan birçok eseri Arapçaya tercüme etti. Tercümeleri, matematik, mantık, astronomi ve tıp ilimleriyle ilgiliydi. Aynı zamanda iyi bir Arap dili alimiydi. Abbasi halifesi El-Mu'tedid zamanında şöhrete kavuştu. Halifenin yakınları arasında yer aldı. Altmış yedi yaşlarındayken 901 senesinde Bağdat civarında vefat etti.
Sabit bin Kurre taklitçi bir alim değildi. Yunanca ve İbraniceden Arapçaya yaptığı tercümeler ustaca yapılmış olup, gerekli gördüğü yerlerde kendi ilmi tahlil ve tenkitlerini, yorum ve izahlarını ortaya koymuştur. İlk defa diferansiyel ve integral hesaplarını o kullanmıştır. Bu sahadaki çalışmalarını yine İslam aleminde yetişen Ünlü alim Ebü'l-Vefa Buzcani geliştirmiştir. Sabit bin Kurre'nin önemli bir çalışması da cebiri geometriye uygulamasıdır. Böylece o analitik geometrinin babası kabul edilmektedir. Ayrıca Pisagor teoremi üzerinde de derinlemesine çalışarak genelleştirmeye çalışmıştır. İrrasyonel sayılar üzerinde çok çalışmış ve yeni postulatlar geliştirmiştir. Üçüncü dereceden denklem çözümünde geometrik metod denen bir metod bulmuştur.
Matematiğin bir kolu olan calculusu keşfeden Sabit bin Kurre böylelikle çoğu buluşlara yol açmış oldu. Eğer calculus olmasaydı, birçok karışık problemlerin içinden çıkılamayacak, kanunların bir kısmından faydalanmak mümkün olmayacaktı.
Sabit bin Kurre, astronomi ve tıp alanında da çalışmalar yapmıştır. Astronomi sahasındaki çalışma ve başarılarını tetkik eden Francis Cormody The Astronomical Works of Shabit bin Quarra adlı eserinde Sabit bin Kurre'nin güneş ve ayın faaliyetleri üzerindeki derin tetkiklerini ve vardığı dakik hesaplamaları değerlendirerek, bunların sırf mantıki veya nazari çalışmalar olmayıp gözlem ve deneye dayanan, tecrübi metodlarla elde edilen bilgiler olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca güneşin dünyaya uzaklığını hesaplamış ve bir güneş yılı uzunluğunu bulmuştur.
İlim tarihçisi S. B. Boyer; History of Mathematics adlı eserinde Sabit bin Kurre hakkında; “Eğer onun çalışmaları olmasaydı, eski Yunandan intikal eden matematik bilgileri uzun asırlar boyunca hiç gelişmeden kapalı kalacaktı.” demektedir.
Sabit bin Kurre, matematik, tıp, astronomi ve felsefe alanında birçok eser yazmış ve tercümeler yapmıştır:
1) Kitab-ül-Amel bil-Kurre, 2) Kitabu Tercemeti ve İhtisar-il-Macisti lil-Batlemyüs, 3) Kitabu Tercemeti Coğrafiyat-il-Ma'mure li-Arşimet, 4) Kitabu Şerh-il-Mu'tiyyati Oklidis, 5) Kitabun fi Kat'il-Ustuvane, 6) Kitabun fil-Mahrut-il-Mukafi, 7) Kitabun fi Meşahat-il-Eşkal, 8) Kitabun fil-Mesail-il-Hendesiyyeti, 9) Risaletun fil-Murabba'i ve Kutrihi, 10) Kitabun fi İbta-il-Hareketi fil-Felek-il-Büruc, 11) Kitab-ı Hisab-il-Hey'eti, 12) Kitab-ul-Muhtasar fil-Hendese, 13) Risaletun fi Hareket-il-Felek, 14) Kitab-ul-Medhal alel-Mantık, 15) Kitabun fin-Nabz, 16) Risale fil-Cebr, 17) Kitabun fi Sebebi Kevn-il-Cibal eserlerinden bazılarıdır.
Sayısı yüzü bulan eserlerinin çoğu kayıptır. Onun eserleri İslam ve Avrupa ilim aleminde birçok alime doğrudan veya dolaylı olarak tesir etmiştir. Galileo, Gamass, Nevton, Euler, Faraday ve daha birçok batılı matematikçinin başarılarının temelinde muhakkak surette Sabit binKurre'nin direkt veya dolaylı yoldan tesiri mevcuttur. İslam aleminde ise İbn-i Heysem ve El-Kindi onun çalışmalarından etkilenmişler ve nazariyelerini genişleterek umumileştirmişlerdir. Matematiği bütün fen ilimlerinde temel kabul eden Sabit bin Kurre, ortaçağlardan günümüze ışık tutan bir matematik üstadı ve dehasıdır. Asrımızda yeni ulaşılabilen bu keskin görüş, bu büyük alimin ilmi dehasını hala yansıtmaktadır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.