Türkçe Bilgi: Robert Schumann

(1810-1856) "Romantiklerin en romantiği" olarak tanımlanan Robert Schumann, müziğinde romantizm öğelerinin tümünü duyurmuştur: Özel dünyasındaki iniş çıkışlar, Clara'ya aşkı, kendini Ren nehrine atması ve bir akıl hastanesindeki acıklı ölümüyle tipik bir Romantik sanatçının özelliklerini sergiler.

Öznel anlatımı, düş gücü, piyanonun olanaklarını ustaca kullanması, orkestra paletinin zenginliği, simgeleri ve betimleyici özelliği ile Romantizmin hem ince duyarlılığını hem de ele avuca sığmayan fırtınasını duyurmuştur. Robert Schumann, besteciliğinin yanı sıra usta bir piyanist, orkestra şefi ve müzik eleştirmenidir. Piyano yapıtları, senfonileri, lied'leri ve oda müzikleri ile Romantik müzik tarihinin başlıca bestecilerindendir.

SCHUMANN'IN YAŞAMI

8 Haziran 1810 yılında Almanya'nın Saksonya bölgesinde, Zwickau'da dünyaya gelir. Yazar olan babası, bir yayınevi ve kitap dükkanının sahibidir. Schumann zamanın edebiyatçılar dünyasında serpilir. Küçük yaşta şiir ve makale yazmaya başlar. J. P. F. Richter (1763-1825)'in romanlarındaki duyarlı ve alaycı yaklaşıma hayrandır. Henüz ilkokul yıllarında piyanoya yeteneğini de kanıtlamış ve ilk bestelerini yazmaya başlamıştır.

Edebiyata olan tutkusu, müzikte de kendini gösterir. Şiire, romana ve tiyatroya olan yakınlığı, sonraki yıllarında müzikle söz arasında kuracağı titiz dengenin temeli olacaktır. Babası öldükten sonra annesinin isteği üzerine 1828'de Leipzig Üniversitesine hukuk okumaya gider. Ancak çevredeki müzik etkinliklikleri öylesine çekici gelir ki, derslere pek girmediği, zamanını müzikçiler ve edebiyatçılarla geçirdiği söylenir. Ünlü piyano öğretmeni Friedrich Wieck (1785-1873)'ten piyano dersleri almaya ve onun evinde yaşamaya başlar.

Aynı yıl, (1828-29) piyano için Kelebekler başlıklı dizinin ilk parçalarını ve birkaç lied bestelemeye koyulur. Bu arada, Wieck, (sonradan Schumann'ın karısı olacak) dokuz yaşındaki kızı Clara'yı bir piyano virtüözü olarak yetiştirmektedir. Clara tüm Almanya'da konserler vermekte, orkestralarla konçertolar çalmaktadır. Küçük yaşma karşın ünlü bir piyanist olmuştur.

Schumann, 1830'un ilkbaharında Heidelberg'e taşınır. Heidelberg Üniversitesi'nde Justus Thibaut adlı bir hukuk profesörünün müzik estetiği üstüne yaptığı çalışmalar ilgisini çeker. Ancak hala hukuktan çok müzikle ilgilenmekte ve annesini müzisyen olabileceğine inandırmak peşindedir. Öğretmeni Wieck'e, annesine bir mektup yazdırtır. Wieck bu mektupta Schumann'ın sıkı bir disiplin altında çalıştığı sürece iyi bir piyanist olacağına inandığını belirtir ve meslek olarak müziğe yönlenmesi için annesinin onayını ister.

Schumann, aynı yılın sonbaharında yine Wieck'in konutuna taşınır. Bu kez daha ciddi yöntemlerle müzik kuramı ve piyano çalışmak amacındadır. Wieck ise kendini kızını yetiştirmeye adamıştır. Zamanının çoğu kızıyla birlikte Avrupa turnelerinde geçmektedir. Bu nedenle Schumann ile ancak bir iki ay çalışabilirler. Böylece Schumann'ı kompozisyon alanında kendi kendini yetiştirmiş bir besteci olarak kabul edebiliriz.

Bu arada Schumann'm sağ elinin dördüncü parmağında bir zayıflık başlar ve bir süre sonra parmağını oynatamaz olur. Böylece sakat eliyle piyanistlik geleceğini de unutmak zorunda kalır. Bu konuda çeşitli söylentiler vardır. Schumann'ın 1828-29'da frengi kapmış olabileceği ve aldığı ilaçların zamanla böylesi bir zedelenmeye yol açtığı, ya da o sıralarda parmaklarını güçlendirmek için kullandığı ve dördüncü parmağı bağlayıp diğerlerini çalıştıran bir aygıt nedeniyle sakatlandığı da söylenir. Sonuçta piyanistlik düşlerini bir yana bırakır; bestecilik ve yazarlıkta yoğunlaşmaya başlar. Bu arada Berlioz, Chopin, Mendelssohn ve Mosc-heles (1794-1870) gibi zamanın gözde besteci ve yorumcularıyla bir araya gelmekte, kompozisyon ve biçim kuramı üstüne tartışmalar yapmaktadır.

İlk basılan bestesi, piyano için Abegg Çeşitlemeleri, bir genç kızın adındaki harflerin nota karşılıklarıyla bir tema oluşturur. (La, Si Bemol, Mi, Sol, Sol). Aynı yıl, 1831'de bir senfonik bölüm ve diğer küçük piyano parçaları doğar. 1834'te Carnaval adlı piyano parçalarının oluşturduğu demet, yine aynı fikirden kaynaklanmıştır: O sıralarda Wieck'in on yedi yaşındaki piyano öğrencisine aşık olan Schumann, kızın oturduğu Asch adlı küçük Bohemya kasabasının harflerini notaya uyarlar (La, Mi Bemol, Do ve Si). Ernestine von Fricken adlı bu kızla evlenmeyi tasarlarken, 1835'de Wieck'in on altı yaşına gelen kızı Clara'ya ilgi duymaya başlar ve Ernestine'i bırakır.

Schumann, 1834'te müzik yazarlığına soyunur. Bugün bile hala yayını süren Yeni Müzik Dergisi'nin editörü olur. Yazılarında çok değerli saptamaları olduğu gibi, dengeli bir eleştirmen olmadığı, çok kişisel yargılara vardığı da söylenir. Chopin ve Brahms gibi yetenekleri hemen keşfedip parlatmaya çalışmıştır. Schubert'in Büyük Do Majör Senfoni'si ve Berlioz'un Fantastik Senfoni'si üstüne çıkan yazıları, tarihsel değer taşır. Schumann, Çocuk Sahnelen, Kreisleriana ve Fantezi Parçaları gibi karakter sıralaması yaptığı mozaik yapıtlarını bestelemeyi sürdürür.

Bu sıralardaki annesinin ve yakın dostu Ludwig Schunke'nin ölümü onu son derece sarsar. Bu arada Clara ile evlenebilmek için büyük bir savaş vermektedir. Clara'nın babası Wieck, kızının Schumann ile evliliğine kesinlikle karşıdır. Kızını alıp uzaklara götürür ve görüşmelerini yasaklar.

1837'de bir araya gelip evlenme kararı alsalar da ayrı yerlerde yaşamaları (Schumann Viya-na'da Neue Zeitschrift grubu ile bir dönem geçirir, Clara Dresden'dedir) ve babanın karşı durması, hatta hukuksal engellemelere kalkışmasıyla 1840'a dek bu iş gerçekleşemez. Yargı organlarının kararı ile evlenmelerinden sonra Wieck, kızı ve damadı ile dört yıl süreyle görüşmez.

Schumann'ın yaşamındaki en büyük değişim, evlenir evlenmez kendini gösterir. 1840 yılının mutluluk ürünü olarak, sayısı 150'yi bulan şarkı besteler. Bunlardan bazıları yine kişisel yaşamından kaynaklanan simgeleri içerir. Clara'yı anlatan Bir Kadının Yaşamı ve Aşkı başlıklı lied dizisini ve kendi aşkını anlatan Bir Şairin Aşkı adlı lied dizisini yazar.

1841 Schumann'ın daha büyük yapıdaki çalışmalarının, senfonilerinin yılıdır. İlk senfonisi Mendelssohn tarafından yönetilir ve sıradan bir ilgi görür. Clara onu senfonik yapıtlar için yüreklendirmektedir. İki senfoni daha besteledikten sonra Clara'ya piyano ve orkestra için bir bölüm yazar. Bu parça, 1845'te ikinci ve üçüncü bölümlerini de eklediği ünlü Piyano Konçertosu'nün ilk bölümünü oluşturacaktır.

1842, Schumann'ın oda müziği yılı olur. Yaylı çalgılar için kuvartetler, piyanolu oda müzikleri besteler. Özellikle piyanolu kenteti, piyanist-besteci olarak çalgının olanaklarını tümüyle ortaya koyar. Bu sıralarda Clara, ünlü bir piyanist olarak konser turnelerini sürdürmekte, Schumann ise onun gölgesinde kalmanın alınganlığını yaşamaktadır. Clara ile birlikte gitmektense evde kalıp beste yapacağını söyler, oysa yalnız kaldığı zaman büyük bunalımlar yaşar.

1843 bestecinin koro müziğine eğildiği yıldır. Fanst'un bölümlerine müzik yazar. Bu arada Mendelssohn'un kendisine Leipzig Konservatuvarı'nda bulduğu öğretim üyeliğinden istifa eder. Clara’nın Rusya'daki uzun bir gezisine katılır. Bu gezi sonucu ağır bir bunalıma girer, buhranlar geçirir. 1844'te daha huzurlu bir ortam bulmak için sekiz çocuklarıyla birlikte Dresden'e taşınırlar ve beş yıl orada yaşarlar. Clara, kocasını, tedavi ettirtmek ve besteciliğini ilerletmek için uğraşmaktadır.

1845'in sonunda Clara, Ferdinand Hiller yönetiminde Schumann'ın piyano konçertosunun ilk seslendirisini yapar. Bu dönemin ürünleri, birkaç part-song, çocuklar için müzik, oda müzikleri ve Genoveva operasıdır. Schumann bu arada dergideki editörlüğünü bırakmıştır. 1849'da orkestra şefi olarak Düsseldorf'tan çağrı alır. Temmuz 1850'de Genoveva, Leipzig'de sahneye konur. Fazla bir başarı sağlamaz; müziğinin güzelliğine karşın dramatik öğelerinin yetersizliği nedeniyle bugün bile çok az sahnelenen bir opera olarak kalmıştır.

1850'nin Eylül ayında Düsseldorf a taşınırlar. İlk aylar Schumann için çok verimlidir: Çello Konçertosu ve Ren Senfonisi gibi başyapıtlar ortaya çıkar. Ancak şef olarak çalışmalarını savruk bulan yönetim, orkestra ve koro üyelerinin kendisinden hoşnut olmadıklarını bildirir. 1852-53 sağlığının iyice bozulduğu, ruhsal çöküntü yıllarıdır. 1853 yazında yine yaratıcı bir döneme girmiş ve o sıralar yirmi yaşındaki Brahms, ailenin en yakın dostu olmuştur. Ancak Schumann'ın giderek ağırlaşan bunalımı, görevini sürdürmesine engeldir.

1854'te sanrılar (halüsinasyonlar) görmeye başlar. Şubat ayında kendim Düsseldorftaki bir köprüden Ren nehrine atarak intihara kalkışır. Kurtarıldıktan sonra Bonn yakınlarında bir akıl hastanesine kaldırılır ve yaşamının son iki buçuk yılını orada geçirir. Mektup yazacak ve azıcık beste yapacak kadar iyileşse de aşırı duygulandığı için Clara ile görüşmesi yasaklanır. Sonraları Clara'yı da, yakın dostları Brahms ve Joachim'i de tanıyamaz hale gelir. Schumann, 29 Temmuz 1856 tarihinde, Bonn yakınlarında, Endenich'teki hastanede ölür.

Clara Josephine Schumann (1819-1896) eşinin ölümünden sonra tam 40 yıl piyanist olarak Avrupa'daki turnelerini sürdürür, dersler verir ve Schumann'ın yapıtlarını çalarak ve bastırarak her yerde tanıtır. Clara’nın piyano tekniği, virtüozite gösterişine kaçmadan yapıtın derinliğinde yatan anlamı öne çıkartan bir tekniktir. Konserlerinde Schumann'ın yanı sıra Bach, Mozart, Beethoven, Chopin ve Brahms'ın yapıtlarını da çalar. Kocasının ölümü ardından sonsuz bir yas tuttuğu ve hep kara giysilerle sahneye çıktığı bilinir. 1853'ten sonra Brahms ile yakın dostluğu uzun yıllar sürmüştür. Clara Schumann'ın da piyano için pek çok bestesi vardır.

SCHUMANN'IN YAPITLARI VE ÖNEMİ

Robert Schumann, şiirden çok iyi anlayan, şiirsel bir imge gücü olan ve yapıtlarında şiirselliği duyuran bir bestecidir. Heine'nin ve Eichen-dorff'un şiirlerini lied haline dönüştürmesi, Byron'un Manfred adlı tiyatro yapıtına yazdığı müzik, onun yazın ile ilişkisinin kanıtıdır. Ayrıca müzik yazılarındaki alımlı biçemi, adı unutulmuş besteciler kadar, Chopin, Brahms gibi geleceğin bestecilerini ortaya çıkartan ilginç kalemi, onun bir edebiyatçı ve eleştirmen olarak da yaratıcı gücünü kanıtlar.

Schumann, piyano müziğinin eşsiz yaratıcılarından biri olarak müzik tarihine geçmiştir. Şiirsel piyano parçalarında Klasik yapı ile Romantik anlatım iç içedir. Bu yapıtlarda piyanistin gösterişli, parlak tekniğini değil, yapıtın içindeki şiirsel özelliği sergilemesini öngörür. Piyano için yazdığı bestelerde çalgının dinamiklerdeki duyarlılığını kullanmıştır. La Minör Piyano Konçertosu 1841'te yazdığı bir fanteziden kaynaklanır. Dört yıl içinde iki bölüm daha eklemiş ve yapıt ilk kez 1845'de Dresden'de, Clara Schumann ve Ferdinand Hiller tarafından seslendirilmiştir.

Erken Romantizm döneminin konçertosu, solistin kendi yeteneklerini sergilemesine açık, orkestrayı arka planda bırakan özelliktedir. Oysa Schumann bu yapıtta Klasik Viyana geleneğindeki orkestra ve solo arası diyalektik bağı gözetmiş ve kendinden sonrakilere de bir çığır açmıştır. Yine de baştan sona bestecinin Romantik ruhu, yapıta egemendir. La Minör Piyano Konçertosu coşkulu, alımlı, açık, anlaşılır ve etkileyici bir müzik diline sahiptir. İkinci bölüm, birçok Romantik konçertoda olduğu gibi bir attacca ile üçüncüye bağlanır.

Schumann'ın piyano için yazdığı büyük çaplı diğer yapıtları Do Minör Fantezi (1836) ile Senfonik Etütler (1837)'dir. Üç piyano sonatından en alımlısı, Sol Minör İkinci Sonat'ıdır. Baştan sona yeni buluşlarla örülü bir tazelik içerir (1838). Geri kalan piyano parçaları mozayiğimsi bir yapıdadır ve Kelebekler, Karnaval, Çocuk Sahnelen ve Kreisleriana gibi başlıklar taşır. Bunların bir bölümü, kendi çocuklarını eğitmek amacıyla yazdığı piyano parçalarıdır. 1842'den sonraki piyano bestelerinde J. S. Bach'ın etkisi gözlenir.

Schumann eleştiri yazılarında ve kimi yapıtlarında kendi kişiliğindeki ikilemi simgeleyen iki ad bulmuştur: Eusebius ve Florestan. Bazen de bilge karakteri Master Raro, iki karşı ucu dengeler. Yapıtlarında Eusebius ruhu öne çıktığı zaman, nazik, zarif, ince ve derin düşüncesini yansıtıyor demektir.

Florestan ise ateşli, atak, başkaldıran yönüdür. Kimi yazısını Florestan imzasıyla kimini de Eusebius imzasıyla yayınlar. Hatta sonradan, Schumann'ın İkizler burcunda olduğu ve çifte kişilik taşıdığı için bu karakterleri yarattığı da söylenmiştir. Bestecinin düşlere dalan, dingin içedönük yönü ile atak, konuşkan, huzursuz yönü çelişmektedir. Senfonik Etüdler'in ateşli notalarında her şeye başkaldıran Florestan sezilir. Karnaval'da ise bu isimlerle birlikte başka isimler de bölüm başlığı olarak karşımıza çıkar. Karnaval'daki diğer isimler, onun özel yaşamındaki karnavalın geçit töreni gibi sıralanmıştır. Kelebekler'de iki karşıt ucu dengeleyen bilge karakter Master Raro da çıkar karşımıza.

Schumann, lied'lerini Mendelssohn'un özendirmesiyle bestelemeye başlar. Clara'ya olan aşkı da şiirle şarkıyı birleştirme hevesini kamçılamıştır. Goethe gibi büyük şairler kadar adı duyulmamışların dizelerini de kullanır. Lied'lerinde piyano ve şan ilişkisi Schubert'in tekniğine göre daha da yakındır. Bazen ses ve piyano, bir düet havası içine girer, sözlerin anlatamadığını piyano anlatmaya başlar. Vokal müziğinde ve oda müziği yapıtlarındaki taze, canlı ve lirik özellikler, orkestra çalışmalarında da yer alır.

Schumann ilk senfonisini 1841 yılında yazmış, sonradan dördüncü olarak sıralanan ikinci senfonisine de aynı yıl başlamıştır. İlk basılanlardan biri olan İlkbahar Senfonisi her bölümünde betimleyici başlıklar alır: Baharın uyanışı, Baharın veda etmesi gibi. ikinci Senfoni'si (1845-6) diğerleri arasında en Klasik yapıda olanıdır. Bestecinin bunalımlı döneminde, kulağında çınlayan, hep Do Majör tonundaki trompet seslerinden yakındığı sıralarda yazdığı bu yapıt, Do Majör tondadır ve baştan sona trompeti duyurur. Üçüncüsü Ren Senfonisi başlığını taşır.

Ren nehrini, görkemli Köln Katedrali'ni ve bu katedralde yeni bir piskoposun taç giyme törenini anlatan, bir bakıma programlı bir senfonidir. Dördüncü Senfoni'si 1841'de başlayıp 1851'de tamamlanmıştır. Bestecinin piyano konçertosundan başka çello ve keman konçertoları vardır. Çok başarılı olan çello konçertosundan sonra en buhranlı yıllarında yazdığı Keman Konçertosu (1853), karmaşık çağrışımlarından ve zorluğundan ötürü 1937 yılına dek çalmmamıştır.

Schumann'ın orkestra yapıtları arasında uvertürleri de önemli bir yer tutar. Byron'un Manfred'i için yazdığı tiyatro müziğinin uvertürü; operası dramatik açıdan başarılı olmasa da Genoveva Uvertürü, gibi. Schumann'ın senfonik müziğindeki ideali Beethoven'dir. Diğer Romantikler gibi resimsel betimlemelere çok yer vermeyişi, mutlak müziği öngörmesindendir. Senfonilerindeki güzellik, ayrıntılardaki Romantik ruhta yatar. Kendinden sonraki kuşağın Mahler gibi, kimi bestecileri, Schumann'ın orkestra yapıtlarını yeniden yazarak hafifletmeye, daha akıcılık kazandırmaya çalışmışlardır. Ancak bugün, bestecinin özgün yazısı, kendi doğasına uygun akışı yeğ tutulmaktadır.

Schumann'ın başlıca oda müziği yapıtları 1842'de yazılmıştır: Üç yaylı çalgılar dörtlüsü, bir piyanolu dörtlü ve bir de piyanolu beşli. Yaylı çalgılar kuvartetleri Beethoven'in etkisini taşır. Üçüncü Kuvartet ağır bölümüyle derin bir Romantizm örneğidir. Piyanolu Beşlisi ise bu çalgı grubu için yazılmış başyapıtlardan biridir. Çello (veya keman) ve piyano için yazılmış Halk Müziği Deyişinde Beş Parça, son dönem çalışmalarındandır.

SCHUMANN'IN BAŞLICA YAPITLARI

Opera: Genoveva, Op.81 (1848)

Tiyatro Müziği: Manfred (Byron), Op.115 (1849)

Orkestra Yapıtları: Senfoniler: No.1, Si Bemol Majör "İlkbahar"(1841); No.2, Do Majör (1846); No.3, Mi Bemol Majör "Ren" (1850); No.4, Re Minör (1841-1851).

Konçertolar: Piyano Konçertosu, La Minör, Op.54 (1845); Dört korno ve orkestra için Konser Parçası, Fa Majör, Op.86 (1849); Introduction ve Allegro Appasionata-piyano ve orkestra için, Op.92 (1849); Çello Konçertosu, La Minör, Öp,129 (1850); Keman ve Orkestra için Do Majör Fantezi, Öp.131 (1853); Introduction ve Allegro -piyano ve orkestra için- Re Minör, Öp.134 (1853); Keman Konçertosu, Re Minör-post. (1853).

Uvertürler: Genoveva (1848); Manfred (1849); Julius Caesar (Shakespeare), Öp.128 (1851); Hermann ve Dorothea (Goethe),0p.136(1851).

Oda Müziği: Yaylı Çalgılar Kuvartetleri: Öp.41, No.1, No.2, No.3 (1842); Piyanolu Kuvartet, Op.44 (1842); Piyanolu triolar: No.1, Op.63 (1847); No.2, Op.80 (1847); No.3, Op.110 (1851); Keman sonatları: No.1, Op.105 (1851); No.2, Op.121 (1851); Adagio ve Allegro -korno/keman veya çello ve piyano için- Op.70 (1849); Fantezi Parçası-klarinet ve piyano için-Op.73 (1849); Fantezi Parçası-piyano, keman, çello için-Op.88 (1842); 3 Romans, Öp.94 (1849); Halk müziği Deyişinde Beş Parça (Five Pieces in Folk Style) -çello veya keman ve Piyano için- Öp.102 (1849); Bach'ın 6 keman partitasmın piyanoya uyarlanmış şekli (1854).

Başlıca Piyano Yapıtları: Abegg Çeşitlemeleri (Abegg Theme with Variations), Op.1 (1830); Kelebekler (Papillons), Öp.2 (1831); Davidsbündlertanze, Op.6 (1837); Karnaval (Carnaval), Öp.9 (1835); Fantezi Parçası (Fantasiestücke), Op.12 (1837); Çocuk Sahneleri (Kinderscenen) Op.15 (1838); Arabeske, Op.18 (1839); Viyana Karnavalı (Faschingsschwank aus Wien), Öp.26 (1840); Gençlik Albümü (Albüm für die Jugend) Op.68 (1848); Piyano sonatları, No.1, Op.11 (1833-35); No.2, Op.22 (1833-38); No.3, Op.14 (1835-1853).

Piyano Düetleri: 6 Impromptu, Op.66 (1848); Balo Sahneleri (Ball-Scenen) Op.109 (1851).

Koro Yapıtları: Cennet ve Peri (Das paradies und die Peri) (1843); Faust'tan Sahneler (Scenes from Goethe's Faust) (1853).

Şarkıları: Bir Kadının Aşkı ve Yaşamı (lied demeti) (Frauenliebe und Leben), Öp.42 (1840); Şairin Aşkı (lied demeti) (Dichterliebe), Op.48 (1840); Liederkreis, Op.39 (1840); Bunlardan başka sayıları 2751 geçen şarkısı vardır. Org Müziği: Bach'ın adına 6 Füg, Op.60 (1845).

Robert Schumann

İlgili konular

Clara Schumann

Schumann

Neue Zeitschrift für Musik

1810

Horst Schumann

Nordstadt-Bonn

Eski Bonn Mezarlığı

1856