pipo
Ucundaki lüle içine tütün konulan ve yakılarak dumanı çekilen kısa, çubuk biçimindeki tütün içme aracı:"Piposunu yaktı, kibriti sokağa attı."- H. Taner.
Tarih
Pompei'deki fresklerden birinde görülen pipo, tütünün ortaya çıkışından çok önce bulunmuştur. Avrupa'da Keltlere mal edilen kil ve demirden yapılmış çok sayıda pipo ele geçmiştir. A.B.D.'-de de pipolara rastlanmıştır (Delaware). Bununla beraber pipo, tütünün ortaya çıkışından daha sonra yaygınlaştı. Afrika'da kocaman, taştan pipolar, Doğu'da esrar çekilen zarif pipolar, İran'da ve Türkiye'de çubuklar ve nargileler, Avrupa'da da top lüleler yapıldı. Büyük Britanya ve Hollanda'da daha 1625'te pipo fabrikaları vardı.Pipo yapımında çok çeşitli maddeler kullanılmıştır. Fırınlanmış kilden yapılan toprak lülelerin Fransa'da başlıca yapım merkezleri Givet, Saint Ömer, Marsilya ve Nimes şehirleriydÇubuk ve nargile de pişmiş topraktan yapılırdı. Orta Avrupa ve Alsace'ta günümüzde de yaygın olan porselen pipo avusturyalı doktor Jacob Vilarus tarafından bulunmuştu. Anadolu'da bulunan magnezit lüle taşından pipolar yapmağa yarar, bunların ağzında genellikle kehribardan halkalar bulunurdu. Yanmış magnezit de katran ağacından pipoların yapımında kullanılmıştır. Kurşuni, fildişi, kehribar, cam, gümüş, mısır sapından yapılmış pipolar da vardır. Fakat pipo yapımında en çok kullanılan madde ağaç, özellikle Akdeniz bölgesinden ve daha çok Cezayir ve Konstantin'den getirilen ak funda köküdür.
Pipo imalinde yapılması gereken başlıca işlemler şunlardır: çaplama, taslağını çıkarma ve delme, potayı oyma, rendeleme, frezeden geçirme, sapı delme ve en sonunda başı rendeleme. Pipo, boyalı veya boyasızdır, cilalanır, parlatılır, markalanır ve pipoya ebonit, pleksiglas veya kehribar bir halka geçirilir. Saint Claude (Jüra) ak funda köklerinden pipoların yapıldığı dünyaca tanınmış bir şehirdir.
Piponun vatanı Kuzey Amerika'dır. Avrupa'ya 16. yüzyılda tütünle beraber buradan gelmiştir. Kızılderililer ve Maya rahipleri pipo ile tütün içerler, Kızılderililer dostluk işareti olarak bunu ikram ederlerdi.
Pipo yapımı için en makbul malzeme funda köküdür. Fundanın kökü diğerlerine nazaran daha hafif, daha sıkı, daha dayanıklıdır. Yalnız temin etmek çok güçtür. Çünkü pipo yapılacak funda kökünün 60-100 yaşında olması gerekir. Bu kadar zamanda kökler ekseriya çatlar. Düzgününü bulmak çok zorlaşır. Kök bulunsa bile bunu pipo yapmak için çok emek ve zaman ister. Bu bakımdan bu cins pipolar pek nadir olup, fiyatları da pahalıdır. Fundadan başka kiraz, yasemin, gül, mersin, abanoz gibi dayanıklı ağaçlardan da yapılır. Memleketimizde pipolar, Eskişehir civarında çıkartılan lüle taşından yapılır (Bkz. Lüle Taşı). Değişik boy ve biçimde el emeğiyle yapılan pipolar dışarıya ihraç edilir.
Piponun tarihçesi
misafir - 9 yıl önce