Türkçe Bilgi: Osmanlıda bilim

Osmanlilarda bütün dini, fenni, sosyal ilimler ve teknik bilgiler kurulusundan sonuna kadar her seviyede ögretilip, tatbik edilerek, yayildi. Osmanli Devletinin kurulusunda, kurucularin etrafinda Anadolu Selçuklulari devrinde yetisen alim ve veliler vardi. Osman Gazi dahi, devrin seyhlerinden olan ve bölgede büyük itibar görüp, hürmet edilen Seyh Edebali'nin talebesi ve damadiydi. Osman Gaziden sonra padisah olan Sultan Orhan Handan Vahideddin Hana kadar bütün Osmanli sultanlari ilme hizmet edip, mesgul olan alimlere hürmet göstererek onlarin teveccühünü kazanmislardi. Memleketin her tarafi ilim yuvasi müesseselerle donatilarak, isik ve feyz kaynagi olmustur. Osmanlilar devrinde yapilan mektep ve medreselerden, yazilan kitap ve diger eserlerin bazilarindan hala faydalanilmaktadir. Osmanlilar devrinde dini ilimlerden; ilm-i tefsir, ilm-i usul-i hadis, ilm-i hadis, ilm-i üsul-i kelam ilm-i kelam, ilm-i usul-i fikih, ilm-i ahlak da denilen ilm-i tasavvuf, ilm-i kiraat, akaid, belagat, ilm-i Kur'an, ilm-i feraiz, fenni ve sosyal ilimlerden de; riyaziye (matematik), hendese (geometri), heyet (astronomi) ilm-i nebatat (botanik), hikmet-i tabi'iyye (fizik), ilm-i kimya (kimya), ilm-i tip, mantik, felsefe, içtimaiyet (sosyoloji), Dogu ve Bati dilleri ve edebiyati, Slav dilleri, cografya, tarih, lügat dahil bütün ilimler tahsil edilirdi. Bu ilim sahalarinda her devirde pekçok alim yetisip, kiymetli eserler birakarak, ilme hizmet ettiler.

Osmanlilarin kurulusundan itibaren dini ve hukuki sahada yetisen meshur ilim adamlari ve eserlerinden bazilari: Serefüddin Davud-i Kayseri (vefati 1350), Iznik Medresesi müderrislerindendi, on üç kadar eser yazdi. Seyh-ül ekber Muhyiddin-i Arabi hazretlerinin Fususü'l-Hikem adli meshur eserini Matlau Husus-il-Kilem fi Meanii Fusus-il-Hikem adiyla serh etti, yani açikladi. Molla Fenari (vefati 1431) yüzden fazla eser yazdi. En meshur eseri Fusus-ül-Bedayi li Usul-is-Serayi. Ibn Melek Izzuddin Abdüllatif (vefati 1394), müderris olup, fikihtan Mecmau'l-Bahreyn ve Mülteka'n-Nehreyn, Menzilül Envar, hadisten Mesarik-ül-Envar. Hizir Bey (vefati 1459) ilim dagarcigi lakabiyla taninir. Istanbul'un ilk kadisidir. Yetistirdigi talebelerinden Muslihuddin-i Kastalani, Hocazade, Tacizade, Hatipzade, Muarrifzade, Kadizade-i Rumi, Musa Pasa ve Tazarruat sahibi Sinan Pasa meshurdur. Molla Hüsrev (vefati 1480) Dürer, Gurer, Mirkat, Mir'at eserlerinin sahibidir. Hocazade Muslihüddin Mustafa (vefati 1488), Tehafüt sahibidir. Sinan Pasa (vefati 1486) Tazarruat, Tezkiret-ül-Evliya eserlerinin sahibidir. Ali Kusçu (1397-1474), dini ve fenni ilimlerde eser sahibidir. Zic-i Gurgani'yi tamamladi. Müderristi, Risale-i Muhammediye ve Risale-i Fethiyye eserlerinin sahibidir. Molla Lütfi (vefati 1495), müderristi. Hendeseden Tarif-ül Mezbah, Mevzuat ve daha birçok kitabi vardir. Müeyyedzade Abdurrahman (vefati, 1516), Mecma-ül-Fetave, Cüz'ü Layetecezza eserlerinin sahibidir. Âli Cemali Efendi (vefati 1520). Zenbilli Âli Efendi adiyla da taninan meshur seyhülislamdi. Muhtarat fetvalarinin toplandigi eseridir. Ibn-i Kemal Ahmed Semseddin Pasa (vefati 1536), (Müftiüs-sekaleyn yani insan ve cinin müftüsü ünvani sahibidir. Seyhülislamdi. Üç yüz kadar eseri vardir. Atufi Hayreddin Hizir (vefati 1541) Arap edebiyatinda, tefsir, hadis ve kelamda ihtisas sahibiydi. Ravz-ul-Esnan fi Tedbir-i Sihhat-i Lebdan adli tibbi eserinin yaninda daha on bes kiymetli telifi vardir. Kinalizade Ali (vefati 1565), müderristi. Ahlak-i Alai, Tabakat-i Hanefiyye, Durer ve Gurer Hasiyesi ve daha on kadar eseri vardir. Tasköprülüzade Ahmed Îsamüddin (vefati 1561), Sakayik-i Nu'maniye, Mevzuat-ül-Ulum adli telifleriyle taninir. Celalzade Salih Efendi (vefati 1565), müderristi. On dört kadar eseri vardir. Cami-ül-Hikayat Tercümesi, Tarih-i Misr-i Cedid, Tarih-i Budin, Fetihname-i Rodos, Mohaçname eseriyle taninir. Ahmed Cevdet Pasa (1823-1894) Mecelle'yi hazirlayan heyetin baskani olup Kisas-i Enbiya ve Malumat-i Nafi'a eserleri meshurdur. Diger ilim ve teknik sahalarda da pekçok alim yetisip, kiymetli eserler vermislerdir. Edebiyat; yedi yüz yila yakin iktidarda kalan ve dünyanin en büyük devleti olan Osmanli Devleti; basta padisahlar olmak üzere pekçok sair ve edib yetistirdi. Dünyanin en verimli lisanlarindan olan Osmanlica yazi ve dilini gelistirdi. Yazma ve basma pekçogu Türkiye kütüphane ve arsivlerinde olmak üzere, dünyanin her tarafinda pekçok Osmanlica eser vardir. Osmanlica; devlet lisaniydi. Osmanli sultanlari halife ünvanini da tasidiklarindan Osmanli Türkçesiyle yazilip basilmis eserler dünyanin dört bir tarafina yayilmistir.

Osmanlıda Bilim

Osmanlıda Bilim Hakkında Detaylı Bilgi

Görüşler ve Yorumlar