Türkçe Bilgi: Oslo Anlaşmaları

Oslo I ve Oslo II Anlaşmaları

Madrid Konferansı ile Ortadoğu Barış Süreci, 1978 İsrail-Mısır Barış Anlaşmasından beri ilk defa ivme kazandı. Madrid sonrası diplomasinin başarısızlığı nedeniyle İsrailliler ve Filistinliler kendi aralarında yeni görüşmeler yaptılar. Taraflar arasında sekiz ay süren gizli görüşmeler, 13 Eylül 1993’te „Oslo I“ olarak da tanımlanan „Geçici Kendi Yönetim Anlaşmaları Üzerine İsrail-FKÖ Prensipler Deklarasyonu“ ile sonuçlandı. Oslo I’in temel maddeleri şunlardır: İsrail’in FKÖ’yü Filistin halkının meşru temsilcisi olarak kabulü ve FKÖ’nün İsrail’in güvenli sınırlar içinde varolması hakkını tanıması, İsrail Hükümeti ile FKÖ arasında İsrail askerlerinin Gazze Şeridi ve Eriha’dan çekilmeleri ile başlayan beş yıllık bir geçiş dönemi uygulanması için anlaşma yapılması, Batı Şeria’nın büyük bir kesiminde yönetimin, savunma ve dış ilişkiler hariç Filistin otoritesine teslim edilmesi ile sonuçlanacak geçici bir dönemin belirlenmesi. Kendi yönetimini oluşturma konusunda anlaşmanın ve Filistin Konseyi seçiminin nihai statü anlaşmasından evvel yapılması. Bu anlaşma ile İsrail FKÖ’yü Filistinlilerin resmi temsilcisi olarak tanıyor, barış karşılığında bazı topraklardan çekilmeyi kabul ediyor ve uzun vadede Filistinlilerin kendi yönetimlerini kabul edeceğini vadediyordu. Filistin tarafı ise İsrail’in varlığını ve güvenli sınırlar içinde yaşamasını kabul ediyordu. Bu süreç, Gazze Şeridi ve Eriha ile ilgili Mayıs 1994’teki Kahire Anlaşması ile yürürlüğe giriyordu. Kahire Anlaşması’nın maddeleri şöyledir: İsrail’in askeri kuvvetlerinin Gazze Şeridi ve Eriha’dan üç hafta içinde çekilmesi, Tüm sivil otoritenin Filistinlilere devredilmesi; ama İsrail’in dış ilişkiler, iç güvenlik ve yerleşimler konularında kontrolünü devam ettirmesi, Filistin otoritesinin yetkilerinin tanımlanması ve bir polis gücünün oluşturulması, Prensipler Deklarasyonu’nda tanımlanan beş yıllık geçiş sürecinin başlaması. Barış Süreci’nde Kahire Anlaşması’ndan sonra 28 Eylül 1995’te „Oslo II“ yani „Batı Şeria ve Gazze Şeridi Geçici Anlaşması“ yapılmıştır. Bu anlaşma ile Filistin otoritesi Batı Şeria’nın büyük şehirlerini de içine alacak şekilde genişletilmiştir. Oslo II’nin ana maddeleri şunlardır: Batı Şeria’nın üç bölgeye ayrılması: El-Halil ve Doğu Kudüs dışındaki ana Filistin kentlerini kapsayan %7’lik A bölgesi (Filistin Yönetimi), %21’lik B bölgesi (Filistin sivil yönetimi ve İsrail güvenlik kontrolü), C bölgesi (İsrail yönetimi), İsrail’in Filistin seçimlerinden (Ocak 1996) 22 gün önce Batı Şeria şehirlerinden (Beytüllahim, Cenin, Nablus, Kalkilya, Ramallah, Tulkarim) çekilmesi, Filistin seçimlerini takip eden altı aylık aralarla üç aşamada C bölgelerinin B bölgelerine dönüştürülmesi, Ortak Güvenlik amaçları için bir İsrail-Filistin Güvenlik ve İşbirliği Konseyi kurulması, Kudüs, yerleşimciler, sınırlar ve mültecilerin ele alınacağı nihai statü görüşmelerinin en geç 4 Mayıs 1996’da başlaması. Oslo Anlaşmalarında, kolay konular gündeme alınırken, çözümü zor konular nihai statü anlaşmalarına ertelendi. Filistinlilerin amacı bağımsız bir devlete sahip olmaktı. Oslo anlaşmaları ile sivil yönetim Filistinlilere geçti ;fakat İsrail dış ilişkiler, iç güvenlik ve yerleşimler ile ilgili kontrolünü sürdürdü. Yönetimi Filistinlilere devredilen bölgeler ekonomik olarak İsrail’e bağımlı olmaya devam etti. Oslo Anlaşmaları’nın şartlarına göre, Filistinliler uluslararası hukuka dayalı bazı haklarından taviz vermiş oldular. Edward Said’e göre Likud ve İşçi Partilerinin liderleri Oslo sürecinin Filistinlilerin aleyhine olduğunu gizleme gereği dahi duymadılar. Said’e göre Oslo Süreci, Filistinlileri birbirinden ayrı ve kuşatma altındaki bölgelere ayırmak ve bu bölgeler arasına Yahudi yerleşimciler yerleştirmek suretiyle kurulacak olan Filistin devletinin toprak bütünlüğünü engellemek üzere dizayn edilmiştir. O tarihten bu yana İsrail’in uyguladığı politikalar bu öngörülerin doğruluğunu teyit etmektedir. ABD ve İsrail’in barış süreci ile ilgili beklentileri şöyleydi; yıllardır baskı altında yaşayan Filistinliler taviz verecek ve barışı kabul edeceklerdi. Barış sürecinin başından beri İsrail’in uyguladığı gizli ambargolar nedeniyle Filistinlilerin ekonomik durumları gitgide kötüleşiyordu ve bu şartlar altında İsrail ve ABD, BM kararlarını ve uluslararası hukuku gözardı eden bir anlaşmayı Filistinlilere kabul ettirebileceklerini düşünüyorlardı. Ayrıca Oslo Anlaşmaları vergilerin toplanması, turizm, kültür, sağlık ve tarım gibi konularda Filistin Yönetimi’nin sorumluluğunu tam olarak belirtmiyordu. Bu süreç içerisinde çeşitli engeller ortaya çıktı. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: İsrail’in yerleşimciler politikası, İslami grupların faaliyetlerinin İsrail’e verdiği zarar, radikal Yahudi grupların çeşitli faaliyetleri. Bu anlamda en önemli olay 4 Kasım 1995’te İsrail Başbakanı İzak Rabin’in öldürülmesiydi. Diğer önemli bir engel de İsrail hükümetlerinin yerleşim politikalarıydı. İsrail Filistinlilere terk edeceği topraklar üzerinde yeni yerleşim bölgeleri inşa etmeye devam etti. Bu yerleşim bölgeleri stratejik olarak belirleniyordu. Har Homa projesi ile Netanyahu döneminde Doğu Kudüs’te bir Yahudi yerleşim bölgesi inşa edildi. Bu projenin amacı Filistin’in Doğu Kudüs ile Batı Şeria arasındaki bağlantısını koparmaktı. Oslo’dan sonra Ocak 1997’de ikinci Uygulama Anlaşması olan El-Halil Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmanın maddeleri şöyledir: İsrail’in El Halil’in %80’inden hemen çekilmesi, Mart 1997’de başlayacak ve Eylül 1998’de tamamlanacak kademeli çekilme için yeniden düzenlenmiş bir takvimin belirlenmesi.

Oslo Anlaşmaları

Filistin (anlam ayrımı)

Birinci İntifada

Gümrük birliği

Wye Nehri Memorandumu

1991 Madrid Konferansı

Gustav Vigeland

2000 Camp David Zirvesi

Deathlike Silence Productions