Helleborus, düğün çiçeğigiller (Ranunculaceae) familyasından orta, güney ve doğu Avrupa'dan Kafkasya sınırlarına kadar yayılmış yaklaşık 20 türü bulunan zehirli bir bitki cinsi.
Türkiye'de doğal olarak yetişen iki türü vardır. Bunlardan H. orientalis, Kuzey Anadolu'da Bolu, Kastamonu gibi illerde geniş bir yayılma alanına sahiptir. Genellikle orman açıklıklarında ve orman altlarında yetişir. Diğer bir tür H. vesicarius ise Güney Anadolu, Nur Dağları, Kahramanmaraş, Gaziantep çevresinde yetişir.
H. orientalis halk arasında Bohça otu, Kara çöpleme, Siyah harbak, Boynuz otu, Danabağırtan, Danakıran gibi yöresel isimlerle anılır. Kökleri Kuzey Anadolu'da büyükbaş hayvanların bronşit ve benzeri göğüs hastalıklarında kullanılır.
Helleborus çiçekleri 5 yapraklıdır ve küçük fincanımsı göbeğin etrafını çevrelerler ve nektar tutacak şekilde değişime uğramışlardır. Çiçek yaprakları dökülmeden aylarca kalabilir.
Helleborus niger Avrupa'ya özgü bir bitkidir. Bu bitki değişik Avrupa kültürlerinde öteden beri çeşitli ülserli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktaydı. Ancak 2002 yılında İsveç, Uppsala Üniversitesinden bir grup Helleborus türü bitkiler üzerinde yaptıkları geniş bir çalışmada bu bitkilerin 10 kadar türünün sitotoksik yani tümör öldürücü güce sahip olduğunu buldular ve bu bitkileri kanser araştırmaları için hedef gösterdiler. Fakat bu konuda uzunca bir süre çalışma yapılmadı.
2009 yılı Nisan ayında Berlin Üniversitesinden bir ekip bu bitkinin tümör öldürücü özelliği üzerinde yaptıkları çalışmayı yayınladılar. Bu çalışmanın amacı noel gülünün geleneksel kullanımlar dışında kanser, lösemi, lenfoma gibi hastalıklarda tedavi edici özelliğinin araştırılmasıydı. Bunun için suda çözülmüş noel gülü ekstresi insanlardan alınan çeşitli kanser hücrelerine verildi. Noel gülü ekstesinin sağlıklı hücrelere dokunmadan kanserli hücrelere nüfuz ederek bu hücrelerin kendi kendilerini imha etmesine yol açtığı görüldü. Özellikle başka bir bitkisel kanser ilacı olan Vincristine ile birleştiğinde çok etkileyici sonuçlar alındı.
Türler
- Yeşil çöpleme (Helleborus viridis)
- Noel gülü (Helleborus niger)
- Çöplemecik (Helleborus orientalis)
- Patlak otu (Helleborus vesicarius)
- Kokuşuk çöpleme (Helleborus foetidus)
- Mor çöpleme (Helleborus purpurascens)
- Tibet çöplemesi (Helleborus thibetanus)
- Kokulu çöpleme (Helleborus odorus)
- Korsika çöplemesi (Helleborus argutifolius)
- Helleborus abruzzicus
- Kırmızı çöpleme (Helleborus atrorubens)
- Helleborus bocconei
- Helleborus dumetorum
- Helleborus hercegovinus
- Helleborus liguricus
- Helleborus lividus
- Helleborus multifidus
- Helleborus torquatus