Türkçe Bilgi: Niyâzî-i Mısrî

12 Rebiülevvel 1027 / 8 Şubat 1618`de Malatya`nın Soğanlı köyünde dünyaya gelmiştir. Halveti tarikatının Niyaziyye veya Mısriyye kolunun kurucusu, büyük bir sufi tasavvuf edebiyatı ustası şairdir. Babası, yöresinin önde gelenlerinden Nakşbendiyye tarikatı mensubu Soğancızade Ali Çelebi`dir. Niyazi`nin asıl adı Mehmed`dir. Niyazi ve Mısri ise mahlaslarıdır. Mısri mahlası tahsilini Mısır`da yaptığından dolayıdır. Osmanlı sultanı tarafından sürgüne gönderildiği Limni adasında 1693 (H.1105) senesinde bir Çarşamba günü kuşluk vakti vefat etmiş olup türbesi de aynı adada ziyaretgahtır.

Bazı örnek şiirleri :

Derman arardım derdime derdim bana derman imiş Bürhan sorardım aslıma aslım bana bürhan imiş

Sağı solu gözler idim dost yüzünü görsem deyu Ben taşrada arar idim ol can içinde can imiş

Öyle sanırdım ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam Benden görüp işideni bildim ki ol canan imiş

Savm u salat u hacc ile sanma biter zahid işi İnsan-ı kamil olmağa lazım olan irfan imiş

Kandan gelir yolun senin Hakk`ı sana hakka`l yakin Nerden gelip gitdiğini anlamayan hayvan imiş

Mürşid gerekdir bildire Hakk`ı sana hakk`al yakin Mürşidi olmayanların bildikleri güman imiş

Her mürşide dil verme kim yolunu sarpa uğradur Mürşidi kamil olanın gayet yolu asan imiş

Anla heman bir söz dürür yokuş değildir düz dürür í‚lem kamu bir yüz dürür gören anı hayran imiş

İşit Niyazi`nin sözün bir nesne örtmez Hak yüzün Hakdan ayan bir nesne yok gözsüzlere pinhan imiş'

(Bu şiiri Mazhar Alanson tarafından bestelenerek ünlenmiştir.)

------

Hakk`ı seven aşıkların eğlencesi tevhid olur Aşk oduna yanıkları eğlencesi tevhid olur

Durmaz isim sürer dili sorar müdam doğru yolu Gerçek ere diyen beli eğlencesi tevhid olur

İzinden ırmaz gözünü can ile tutar sözünü Görmeğe iver yüzünü eğlencesi tevhid olur

Halkın arasından çıkar tevhidi görse can atar Bülbül gibi da`im öter eğlencesi tevhid olur

Mal ü menalin terk eder ehl ü iyalin terk eder Hal ile kalin terk eder eğlencesi tevhid olur

Dünya vü ahret perdesin ardına atar cümlesin Kor masiva eğlencesin eğlencesi tevhid olur

Mısri`ye uyan kişinin gider çürüğü işinin İçindeki can kuşunun eğlencesi tevhid olur'

-----

Tende canım canda cananımdır Allah hu diyen Dilde sırrım sırda sübhanımdır Allah hu diyen

Dest-i kudretle yazılmış yüzüne ayat-ı Hak Gönlümün tahtında sultanımdır Allah hu diyen

Cümle a`zadan gelir zikr-i "ene`l-hak" narası Cism içinde zar u efganımdır Allah hu diyen

Geceler ta subh olunca inledir bu derd beni Derdimin içinde dermanımdır Allah hu diyen

Yere göğe sığmayan bir müminin kalbindedir Katremin içinde ummanımdır Allah hu diyen

Kisve-i tenden muarra seyr eder bu gökleri Raks uran abdal-ı uryanımdır Allah hu diyen

Her kişiye kendinden akreb olan dost zatıdır Ey Niyazi dilde mihmanımdır Allah hu diyen...' ----- Niyazi-i Mısri`nin menkıbevi hayatı esas alınarak ünlü yazar Emine Işınsu Öksüz yazılan muhteşem bir roman şeklindeki biyografisi Bukağı adı ile önce Ötüken Yayınları arasında daha sonra ise Elips Kitap yayını olarak yayınlanmıştır. Niyazi-i Mısri Divanının şerhli basımı ise Akçağ Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

Niyâzî-I Mısrî

İlgili konular

Safranbolulu Mehmed Emin Halvetî

Bayramilik

Celvetilik

Tevhit (edebiyat)

Mehmed Sadık Paşa

Ekberilik

Türk Halk edebiyatı

Hurûfilik