Türkçe Bilgi: Murabıtlar

Murabıtlar Kuzey Afrika, İspanya ve Balear adalarına hakim olarak, İslam devleti kuran hanedan. Magrib'de kurulan devletin başşehri Merakeş'dir. İslam kaynaklarında “Murabıtin” veya “Mülessimin” olarak geçen hanedana, Avrupalılar, “Almoravides” derler. Kelimeler, hudut kalelerinde ikamet edenler, peçeliler, Fransızca'da derviş manasındadır.

On birinci yüzyılın ilk yarısında Senhace Berberi Kabilesi reisi Yahya bin İbrahim, Hac için Arabistan'a gitti. Yahya bin İbrahim, Kayrevan'da Faslı alimlerden Ebu İmran el-Fasi ile görüşüp kabilesine İslam dininin esaslarını öğretmek için, birini göndermesini istedi. O da talebelerinden Şerif Ebu Muhammed Abdullah bin Yasin el-Cezuli'yi vazifelendirdi. Abdullah bin Yasin, Senhace Berberi kabilesine büyük bir gayretle İslam dinini öğretip yaymaya başladı. Lemtune kabile reislerinden Yahya bin Ömer ve kardeşi Ebu Bekir bin Ömer el-Lemtuni ile ribat kurup, “Murabıtun” denilen talebe ve mücahid yetiştirdiler. Büyük bir talebe grubuna ve bin kişilik mücahide sahip olan Şerif Abdullah bin Yasin, Senhace ve diğer komşu kabilelere İslam dinini öğretti. Berberi kabileleri arasında ve Kuzey Afrika'da büyük bir manevi otoriteye sahip oldu.

Kabile reislerinin idaresine ve askeri işlere karışmayan Şerif Abdullah bin Yasin, onları mevkılerinde bırakarak, cihad yapmalarını istedi. Yahya bin İbrahim, Yahya bin Ömer ve Bekr sayesinde Sahra'da İslamiyet yayılarak, kabileler itaat altına alındı. Ebu Bekr el-Lemtuni'nin Kumandanı Yusuf bin Tafşin kumandasındaki Murabitinler, Fas'a doğru ilerlediler. Cezayir'e kadar Kuzey Afrika'yı fethettiler. Ebu Bekr el-Lemtuni 1056'da Murabıtinlerin reisi oldu. Şerif Abdullah bin Yasin, Berberiler ile yapılan muharebede, 1059'da şehit edildi. Emir ünvanını alan Ebu Bekr el-Lemtuni, 1060'ta yeni bir hükumet merkezi planlayarak, Merakeş şehrinin inşasını başlattı. 1062'de saltanatını, kumandanı ve amcaoğlu Yusuf bin Tafşin'e bıraktı. Zenciler arasında da İslam dinini yayan Ebu Bekr el-Lemtuni, cihad ederken, 1076'daki bir muharebede şehit edildi. Merakeş'i başşehir haline getiren İbn-i Tafşin şehrin inşasını tamamlatarak, cami ile hayır ve sosyal müesseseler yaptırdı. Kuzey Afrika'da fetihlere devam ederek, hakimiyetini genişletti. Az zamanda büyük ülkelere sahip olan İbn-i Tafşin İslami müessese ve devlet teşkilatını Berberiler arasında tesis ederek, onları medenileştirmeye çalıştı. Fetihlerdeki ganimetler ve toplanan vergilerle Murabıtlar Devleti zenginleşti. 1084'te Septe'yi ele geçiren İbn-i Tafşin, Murabıtin ülkesini Atlas Okyanusundan Tunus'a kadar genişletti. Endülüs Müslümanlarına yardım için, 1086'da Septe Boğazından İspanya'ya geçti. Batliyos yakınındaki Zallaka'da Leon ve Kastil Kralı Altıncı Alfonso'ya karşı büyük bir zafer kazandı. Dört defa İspanya seferine çıkan İbn-i Tafşin Endülüs Müslümanlarını Hıristiyanların saldırılarından korudu. 1103'te bütün Endülüs emirlerini toplayarak, oğlu Ebü'l-Hasan Ali'yi veliahtlığa getirdi. Endülüs'te on yedi bin asker ve hudutların emniyetini sağlamak için de Endülüslüleri vazifelendirerek, Magrib'e döndü.

Yusuf bin Tafşin devrinde Murabıtlar Kuzey Afrika ve İspanya'ya hakim oldular. Mısır'dan Atlas Okyanusuna Akdeniz'den Nijer Havzasına ve İspanya'da Ebro Nehrine kadar uzanan büyük bir devlet kuruldu. Abbasi halifelerinin manevi nüfuzu altındaki Murabıtlar Ehl-i sünnet olup, Maliki mezhebindeydiler. Murabıtların İslamiyete hizmetini takdir eden büyük İslam alimi İmam-ı Gazali hazretleri, Yusuf bin Tafşin'in ülkesini ziyaret etmek istedi. Mısır'a kadar gelen İmam-ı Gazali rahmetullahi aleyh Tafşin'in vefat (1106) haberi üzerine geri döndü. İbn-i Tafşin'den sonra yerine oğlu geçti. Ebü'l-Hasan Ali devrinde, 1108'de Ucles Meydan Muharebesinde Hıristiyanlara karşı büyük bir zafer kazanıldı (1108). Ebü'l-Hasan Ali'nin Endülüslü felsefeci İbn-i Rüşd'den fetva alması ve onun fikirlerinin yayılması, Murabıtların imanlarını bozdu. İç harpler başladı.

Devamlı gerilediler. Dinde reformcu İbn-i Tümart'ın fikirleri çok yayıldı. Ebü'l-Hasan Ali (1106-1142) Tafşin bin Ali (1142-1146) İbrahim Ebu İshak (1146-1147) devrinde gerileme devam etti. İbrahim 1146'da vefat edince amcası İshak bin Ali, Kuzey Afrika'da yeni bir güç haline gelen Muvahhidler tarafından öldürüldü (1147), Murabıtların başşehri Merakeş, Muvahhidlerin eline geçti. Endülüs'teki son Murabıtin valisi olan Yahya bin Gani 1148'de ölünce hakimiyetleri son buldu. Murabıtların Benu Ganiye kolu 1115'ten 1228 yılına kadar Majorka'da; buranın Aragon krallarınca işgalinden sonra da Minorka'da Aragon vassalları olarak 1286'ya kadar devam etti.

Kuzey Afrika'nın göçebe ahalisine dayanan Murabıtlar İslam dinine sıkıca bağlanıp, cihad ederek, hakimiyetlerini genişlettiler. Arapların üstün bir medeniyet kurdukları Endülüs'e hakim olmalarıyla medenileştiler. Teşkilatlı bir devlet kurdular. Sahabe-i kiramın, Ünlü İslam kumandanlarının menkıbelerini okuyarak, yükselip Ünlü kumandanlar yetiştirdiler. Hıristiyanlara karşı İslamiyeti korudular. Endülüsteki Müslümanları kuvvetlendirdiler. Zaferlerin getirdiği şöhret, ganimet ve toplanan vergilerle zenginleşen Murabıtinlerin yıkılmalarına, felsefeci İbn-i Rüşd ve İbn-i Hazm'ın bozuk fikirlerinin yayılması, iç harplerin başlayıp gerilemeleri sebep oldu.

Murabıtların başında “Emirü'l-müminin” ünvanlı hükümdar vardı. Emir, orduların da başkumandanıydı. Emire devlet işlerinde yardımcı bir meclis bulunuyordu. Her hükümdar kendi veliahtını sağken seçip, devlet adamlarının da tasdikiyle meşruluk kazanma yoluna giderdi. Veliaht, naib olarak Gırnata, İşbiliye ve Kurtuba'da vazife yapardı. Valiler aynı zamanda askere kumanda ederdi. Çoğu süvarilerden meydana gelen ordunun mevcudu, yüz bin civarında idi.

Murabıtlar devrinden günümüze pek az eser ulaşabilmiştir. Büyük Cezayir Camii, Tlemsen Camii ve Fas'taki caminin bazı kısımları da bu döneme ait eserlerdendir. Murabıtların topluma faydalı diğer çalışmaları arasında, Fas bahçelerini sulamak gayesiyle açılan kanalları da belirtmek yerinde olur. Ayrıca Merakeş yakınında Tensift üzerindeki köprü de onlardan bir yadigardır.

Murabitin sultanları:

Yahya bin İbrahim(?)

Yahya bin Ömer(?)

Ebu Bekr el-Lemtuni(1056-1061)

Yusuf bin Tafşin)(1061-1106)

Ebü'l-Hasan Ali(1106-1142)

Tafşin bin Ali(1142-1146)

İbrahim Ebu İshak(1146-1147)

İshak bin Ali(1147)

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Murabıtlar

Murabıtlar Resimleri

Murâbıtlar

Muvahhidler

1091

1059

Endülüs

Ez-Zellaka Muharebesi

1147

Mallorca