Türkçe Bilgi: mesir macunu

Mesir macunu geleneksel Manisa Mesir Şenliklerinde 15 Nisanda halka bedava dağıtılan, 41 çeşit baharattan imal edilmiş şifalı bir macun. Arapça “yoğurmak” manasına gelen “acn” kelimesinden türeyen macun sözü, “yoğrulmuş” veya “hamur edilmiş” demektir.

Macunlar, eski çağlardan beri gerek Anadolu'da gerekse Hind, Mısır ve Mezopotamya'da hastalıklara karşı ve kuvvet verici olarak kullanılmıştır. Selçuklu ve Osmanlılar zamanında, Anadolu'da en iyi macunu ilk Türk eczacıları yaparlardı. Macunculuk Türklerde ayrı bir esnaflık kolu olup, Evliya Çelebi zamanında İstanbul'da 300 macuncu dükkanı bulunmaktaydı. Mesir macunu, tarihi Türk tıp geleneklerine bağlı olarak, on altıncı yüzyılda Ünlü hekim Merkez Efendi tarafından yapılmış şifalı bir terkiptir.

Kanuni Sultan Süleyman Han, Manisa'da hastalanan annesi Hafsa Sultan için devrin hekimlerinden Merkez Efendiye bir ilaç yapmasını emreder. Merkez Efendi de 41 çeşit baharattan şifalı bir macun yapar. Hafsa Sultan bu macunu kullanarak iyileşir. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman, bu macundan herkesin istifade etmesi için, her yıl şenlik düzenlenmesini irade eder. Bu tarihten itibaren her yıl mesir şenliklerinde, geleneklere bağlı kalınarak, halka mesir macunu dağıtılmaya başlandı. (Bkz. Mesir)

Mesir macunu, 41 çeşit şifalı nebat ve baharat karışımından yapılır. Bunların isimleri ve özellikleri şöyledir:

Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır. Çivit: Halk arasında kabakulak ve pnömorinde kullanılır. Çöpçün: Hemoroit ve egzamada kullanılır. Çörekotu: Gaz söktürücü. Dar-ı fülfül: Öksürük kesici ve bedeni ısıtıcı olarak kullanılır. Hardal tohumu: İştah açıcı ve mideyi yatıştırıcı olarak kullanılır. Havlıcan: Öksürük kesici ve ağız kokusunu gidericidir. Hıyarşenbe: Müshil olarak kullanılmaktadır. Hindistancevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mide ağrılarına iyi gelir. Hindistançiçeği: Hazım kolaylaştırıcıdır. kakule: Lezzet verici, iştah açıcı. Kalbarda: İtalyancası “Galibarta”, mide ağrılarına iyi gelir. Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır. Karanfil: Ağız kokusunu giderici, diş çürüklerinde ve diş ağrılarında kullanılır. Kebabiye: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır. Kimyon: İştah açıcı, gaz söktürücü ve terletici olarak kullanılır. Kırım tartar: Kaşıntılı deri hastalıklarında kullanılır. Kişniş: Gaz söktürücü ve iştah açıcıdır. Limon tuzu: Macunun fazla tatlı etkisini hafifletmek için kullanılır. İksir: Güç vericidir. Ma-i leziz: Kalıcı tatlılık sağlar. Meyan balı: Öksürük kesici, idrar arttırıcı olarak kullanılır. Portakal kabuğu: Mideyi uyarıcı, koku verici olarak kullanılır. Revan kökü: Laksatif ve hemoroit tedavisinde kullanılır. Safran: Çarpıntı giderici ve ferahlık verici. Sakız: Mideyi rahatlatıcı ve nefes darlığında öksürük gidericidir. Sarı halile: İştah kesici olarak kullanılır. Sinameki: Müshil olarak kullanılır. Şamlı ve şaşlı: Kadın hastalıklarına iyi gelir. Şeker: Macunun kıvamını veren ve tatlandıran ana maddedir. Resene: Mide rahatlatıcı ve gaz söktürücü. Tarçın: Kabızlığı ve karın ağrılarını giderir. Tarçın çiçeği: Koku özelliği için kullanılır. Teke mersini: Macun terkibinin daha değişik kokması için kullanılır. Tiryak: İlk çağlardan beri her derde deva olarak kullanılan muhtelif maddelerden meydana gelmiş bir terkiptir. Ud-ül-kahar: Diş ağrısı ve diş nezlesine karşı kullanılır. Vanilya: Uyarıcı, olarak bilinir. Yeni bahar: Kuvvet verici olarak macunlara konulur. Zencefil: Nefes darlığı, soğuk algınlığı ve astıma karşı kullanılır. Zerde çöp: Kuvvet verici ve mideyi koruyucudur. Zulumba: Mide rahatsızlıklarında ve hemoroitte kullanılır.

Mesir macunu; kuvvet verici, sindirimi kolaylaştırıcı, iştah açıcı, hormanları harekete geçirici, yorgunluğu giderici ve zehirli hayvanların sokmalarına karşı bağışıklık kazandırıcı özelliğe sahiptir. Mesir macununun bu tıbbi faydaları yanında; macun kullanıldığında çocuğu olmayanların isteklerine kavuşacağı ve bir yıl boyunca çeşitli hastalıklara iyi geleceği gibi halk inançları da vardır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Mesir Macunu

mesir macunu

Mesir macunu

Macun

Merkez Efendi Camii

Merkez Efendi

Manisa

Merkez Efendi Türbesi

Geleneksel Anadolu Halk Hekimliği

25 Mart