Menkul Kıymetler
Kısaca: Menkul kıymetler Ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden orta ve uzun vadeli yatırım aracı olarak kullanılan, misli nitelikle çok sayıda ve seri halinde çıkarılan, aynı ibareleri taşıyan kıymetli evrak. Menkul kıymetler sabit gelirli ve değişken gelirli olabilir. Klasik tahviller ve çeşitleri, hisse senediyle değiştirilebilen tahviller, ipotekli borç ve irat senetleri, banka bonoları, banker garantili bonolar ve finansman bonoları sabit gelirli araçlardır. Kla ...devamı ☟
Menkul kıymetler sabit gelirli ve değişken gelirli olabilir. Klasik tahviller ve çeşitleri, hisse senediyle değiştirilebilen tahviller, ipotekli borç ve irat senetleri, banka bonoları, banker garantili bonolar ve finansman bonoları sabit gelirli araçlardır. Klasik hisse senetleri ve çeşitleri, geçici ilmuhaberler, intifa senetleri, kar-zarar ortaklığı belgeleri, katılma intifa senetleri yatırım fonu katılma belgeleri ise değişken gelirlidir.
Tahvil grubu menkul kıymetlerde gelir belli ve sabittir. Gelir riski yoktur. Hisse senedi grubunda gelir, tam anlamıyla değişken ve belirsizdir.
A. Tahvil:
Tahviller, kamu kuruluşları veya özel şirketlerin, ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Tahviller faiz oranlarının belirlenmesine, ihracına vesaireye göre çeşitlilik göstermektedir. Belli başlı tahvil çeşitleri:
1. Devlet tahvilleri: Maliye Bakanlığı tarafından belli gayelerle çıkarılan iç borçlanma tahvilleri, hazine bonoları gibi tahvil ve bonolardır. Bunlar kısa, orta ve uzun vadeli olabilirler.
2. Özel sektör tahvilleri: Özel sektör tarafından ihraç edilen tahvillerdir. Ancak anonim şirketler tahvil ihraç edebilirler.
3. Primli tahviller-Başa baş tahviller: İhraç edilen bir tahvil, üzerinde yazılı değerle satışa çıkarılıyorsa buna başa baş tahvil; nominal değerinden daha az bedelle satışa çıkarılıyorsa primli tahvil denir.
4. İkramiyeli tahviller: Tahvillerin satışını teşvik etmek gayesi ile faiz ve erken satış primlerinden başka para ikramiyesi de verilirse buna ikramiyeli tahvil denir.
5. Garantili tahvil: Bir bankanın veya şirketin bağlı olduğu holdingin garantisi ile çıkarılan tahvillerdir.
6. Sabit ve değişken faizli tahviller: Sabit faizli tahviller, vadesi süresince sabit gelir getiren tahvillerdir. Enflasyonun hızla arttığı dönemlerde ve ekonomik istikrarsızlığın yüksek olduğu dönemlerde sabit faizli tahviller yatırımcı veya ihraç eden taraf için pek cazip olmaz. Değişken faizli tahviller buna alternatif olarak ortaya çıkmıştır.
7. İndeksli tahviller: Yine enflasyonlu yıllarda kullanılan bir tahvil türüdür. Bu tip tahvillerde ihraç tarihi ile vade günü arasında altın fiyatına veya belli bir dövizin kurundaki artış oranına göre değişen miktarda ödeme yapılır.
Tahvillerin üç türlü değeri vardır:
1. Nominal değer: Tahvilin üzerinde yazılı değer olup hiç bir zaman değişmez.
2. İhraç değeri: Primli olarak ihraç edilen veya erken alanlara faiz oranı içinde indirim uygulanan tahvillerde, ihraç değeri= nominal değer-(% 5 kanuni indirim + erken satış primi) olur. Bu şekilde hesaplanan ihraç değeri satışın son gününe yaklaştıkça nominal değere doğru yaklaşır ve son gün (nominal değer-% 5) olur ve takip eden günde faiz işlemeye başlar.
3. Piyasa değeri: Tahvillerin piyasa değerleri, şartlara göre nominal değerinin üstüne de çıkabilir altına da inebilir. Piyasa değerini piyasa cari faiz oranı, enflasyon veya tahvili ihraç eden şirketin itibarı etkileyebilir.
B. Hisse senetleri:
Anonim şirketlerde sermaye eşit paylara bölünmüştür. Bu payları ifade eden kıymetli evrağa hisse senedi denir ve bir ortaklığı ve mülkiyeti temsil eder. Hisse senetleri nama veya hamiline yazılı olurlar. Hamiline yazılı ise senet üzerinde isim yoktur, elinde tutan hisse senedinin sahibidir. Nama yazılı hisse senedi üzerinde senet sahibinin adı bulunur. Bu tip hisseler ancak ciro yolu ile devredilebilir.
Hisse senetlerinde kuponlar bulunabilir. Kupon temettü (kardan pay) hakkını ifade eder ve hamiline yazılıdır.
Hisse senetleri de tahviller gibi nominal ve piyasa değerleri ile ifade edilirler.
Yatırımcı olarak hisse senedi alırken dikkat edilmesi gereken bir takım hususlar vardır:
1. Nominal değeri ve hisse miktarı: Hisse senetleri değişik kuponlar halinde yayınlanır. Mesela, nominal değeri 1000 TL'den 20 hisse olabilir. Alınan senette kaç hisse olduğuna dikkat etmek gerekir.
2. Hisse senedinin seri numarası: Hisse senedi kıymetli evrak olduğu için kaybolduğunda veya çalındığında iptali istenebilir. Çalıntı veya iptal olup olmadığı senet üzerindeki seri numarasından anlaşılır. Bu gibi durumlarda sorumluluk aracı kurumundur. Yatırımcı yalnızca seri numarasını ve hisse sayısını kontrol etmelidir.
3. Kuponlar: Şirketten kar payı almayı sağlar. Bu sebeple kesik olup olmadığına bakmak lazımdır.
Hisse senedi bir ortaklık senedi olduğu için sahibine şu hakları sağlar:
1. Şirket karından kar alma hakkı;
2. Şirket yönetiminde oy hakkı;
3. Rüçhan hakkı: Sermaye arttırımında yeni sermayeden eldeki hisseler oranında yeni hisse almak hakkıdır. Rüçhan hakkı hisse senetlerinin temsil ettiği mülkiyet hakkından ayrı olarak alınıp satılabilir. Rüçhan hakkı kuponu ve rüçhan hakkı belgesini şirkete ibraz eden rüçhan hakkını kullanabilir;
4. Tasfiyeden pay alma hakkı;
5. Şirket faaliyetlerini takip etme hakkı.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.