Türkçe Bilgi: Mehmed Emin Yurdakul

Mehmed Emin Yurdakul milliyetçilik ve halkçılık üzerine yazdığı heyecanlı şiirleriyle ün yapmış Türk şairi. 1869 yılında İstanbul Beşiktaş’ta doğdu. Babası balıkçı Salih Reis idi. İlk tahsilini Beşiktaş Sıbyan Mektebinde yaptı. Daha sonra Beşiktaş Askeri Rüşdiyesini bitirdi. İdadiyi bitirmeden Mülkiye Mektebine girdi ve bir süre sonra ayrıldı. Bir ara hukuk Mektebine devam etti.

Mehmed Emin, Sadaret Kaleminde bir süre maaşsız çalışmış, Sadrazam Cevdet Paşaya takdim ettiği (1890) Fazilet ve Asalet isimli eserinin beğenilmesi üzerine aynı yere Rüsumat Tahrirat kalemi Müsevvitliğine tayin edildi ve 1893’te Rüsumat Evrak Müdürü oldu.

Uzun süre Rüsumat Evrak Müdürlüğünde kalan Yurdakul, 1907 yılında gizli bir cemiyet olan İttihat ve Terakki ile münasebet kurması ve idare aleyhine, şiirlerinde yansıttığı fikirleri sebebiyle Erzurum’da vazifelendirildi. İkinci Meşrutiyet ilan edilmeden önce Rüsumat Nazırlığı vazifesiyle Trabzon’a nakledildi. Meşrutiyetin ilanından sonra 1908’de kısa bir süre Bahriye Nezareti Müsteşarlığı, 1909’da Hicaz, 1910’da Sivas Valiliğinde bulundu. İstifa edip İstanbul’a döndüğünde Türk Yurdu Mecmuasının imtiyazını alarak; İttihat ve Terakki Partisiyle ihtilaflarına rağmen, dergiyi yayınladı. Türk ocağının kurucuları arasına katıldı. Fakat aynı anda 1911’de Erzurum Valiliğine tayin, 1912 senesinde emekliye sevk edildi.

1914 yılı başlarında Musul Mebusu olarak Osmanlı Meclis-i mebusanı (Mebuslar Meclisi)na girdi. Kurtuluş Savaşı yıllarında Ankara’ya geçen Yurdakul, daha sonra Şarkikaraağaç, Urfa ve İstanbul milletvekilliklerinde bulundu. İstanbul Milletvekili iken 14 Ocak 1944’te öldü.

Mehmed Emin, ilk şiirini 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında yayınladı. “Ben bir Türküm, dinim, cinsim, uludur.” mısraı ile başlayan, kendisinden öncekilerden dil, konu ve anlatım bakımından tamamen farklı olan “Cenge Giderken” isimli şiiriyle meşhur oldu. 1898 yılında yayınladığı Türkçe Şiirler adlı eseriyle iyice tanındı.

Mehmed Emin, Osmanlı Devleti üzerinde içte ve dışta akıl almaz oyunların oynandığı, huzursuzlukların birbirini takib ettiği buhranlı bir dönemde yaşamıştır. Edebi şahsiyetinin meydana gelmesinde, ailesinin tesiri yanında, yaşadığı yılların sosyal ve siyasi durumu da rol oynadı. Edebiyat hayatına atılması, milliyetçilik akımının geliştiği bir döneme rastlamıştır.

Konusunu halkın dert ve ızdıraplarından alan, halk için halk diliyle yazdığı şiirleriyle “Milli Edebiyat” akımının öncüsü olmuş ve yeni bir çığır açmıştır. Mehmed Emin, Türk şiirinde sanatçı kişiliği ve edebi yönü zayıf olmakla birlikte, “Ben bir Türküm, dinim, cinsim uludur.” mısralarıyla, Türklüğünü haykıran bir şair olarak, kendisinden sonra gelecek türkçülerin “lideri” olma vasfını kazanmıştır.

Mehmed Emin Yurdakul’un şiirleri, sanat değerinden ziyade, edebiyatımıza getirdiği yeni dil ve duyuşlar, yeni temalar bakımından incelenir. pek az şiirinde mısra güzelliğine ve kompozisyon gücüne ulaşmıştır. Hece veznini kullanmışsa da halk şairlerinin işlediği, yedili-onbirli gibi vezinleri dururken, şiirini iyice nesirleştiren on altılı, on dokuzlu kalıpları fazlaca kullanmıştır. Deyişleri yapmacık ve kuru hissini vermiştir. Şairin 1899’da yayınladığı Türkçe Şiirler kitabı, devrin önde gelen edebiyatçılarının methiyelerini kazandığı gibi bir hayli taraftar da toplamıştır. Bazı müsteşrikler tarafından da Türk Edebiyatında milli bir sada olarak değerlendirilmiştir. Mehmed Emin Yurdakul, bir fikir adamı değil, bir ideal ve sanat adamıdır. Fikir tarihine ve fikri eserlere derinlemesine nüfuz ederek, sağlam ve temel ölçüler sahibi olacak tarzda sistemli bir tahsil görmediğinden, bizzat yaşadığı meşrutiyet devirlerinin çok tekrarlanan sloganları “Türkçülük- İslamcılık-Asrilik” fikirlerini benimsemiş ve yaymaya çalışmıştır. Bu üç unsur arasında bağ kurmaya ve üçünün bir sentezini yapmaya uğraşmıştır. Fikir yapısının temelini teşkil eden Türkçülük, bu sentezde ön sırayı almış, İslamiyeti ve asrın icaplarını buna göre değerlendirme gayretine düşmüştür. Fikri yapısının bu şekilde teşekkül etmesinde, İslam dünyasında kavmiyyetçilik ve dinde değişiklik fikirleriyle tanınan ve mason olduğuna fetva verilmiş olan Cemaleddin-i Efgani (Bkz. Cemaleddin-i Efgani) ile beraberliğinin ve yakınlığının büyük tesiri olmuştur. Efgani’nin ırkçı yönde Mehmed Emin’e, İslami reform yönünde Mehmed Âkif’e tesiri büyüktür. Onun bu düşünceleri esasen Osmanlı Devletinin asırlardan beri sürdürdüğü devlet anlayışına olduğu kadar, bu anlayışın birinci kaynağı olan İslamiyete de birçok bakımlardan ters düşmüştür. Bu sebeple Mehmed Emin ve fikirleri, Osmanlı Devletinin varlığı tamamen son buluncaya kadar ancak belli fikri mahfellerde ve parti ocaklarında taraftar toplayabilmiştir.

Eserleri:

Fazilet ve Asalet (1890), Türkçe Şiirler (1898), Türk Sazı (1914), Ey Türk Uyan (1914), Tan Sesleri (1915), Ordunun Destanı (1915), Dicle Önünde (1916), Turana Doğru (1918), Zafer Yolunda (1918), İsyan ve Dua (1918), Türk’ün Hukuku (1919), Aydın Kızları (1919), Mustafa Kemal (1928), Ankara (1939).

CENGE GİDERKEN’den

-Yurdumun Koçyiğitlerine- Ben bir Türküm, dinim, cinsim uludur, Sinem, özüm ateş ile doludur, İnsan olan vatanının kuludur. Türk evladı evde durmaz giderim. Muhammed’in kitabını kaldırtmam; Osmancık’ın bayrağını aldırtmam; Düşmanımı vatanıma saldırtmam. Tanrı evi viran olmaz, giderim.

...............................

...............................

Ak gömlekle göz yaşımı silerim; Kara taşla bıçağımı bilerim; Vatanım-çün yücelikler dilerim. Bu dünyada kimse kalmaz, giderim.

Mehmed Emin Yurdakul

Türk Derneği

Mehmet (anlam ayrımı)

Ahmet Ferit Tek

Türkçülük

Fevziye Abdullah Tansel

14 Ocak

16 Mart

Malkara