Türkçe Bilgi: Mangala

Mangala bir Türk mankala oyunudur. Irak'ta oynanan Halusa, Filistin'de oynanan El-mankala ve bir Baltık Alman oyunu olan Bohnenspiel ile çok benzerlik gösterir. Mısır'daki bedeviler arasında oynanan kuralları büyük ölçüde farklı olan Mangala isimli bir başka bir oyun da bulunmaktadır. 16. yüzyıldan başlayarak Türk minyatürlerinde mangalaya ait tasvirler yer almıştır. Metin And'a göre bu oyun mankala oyunlarından bahseden ilk eserlerden olan Binbir Gece Masalları'nda anlatılan (15. gece) mankala ile doğrudan ilişkili olabilir. Batılı kaynaklarda ise mangaladan ilk kez 1694'te İngiliz oryantalist Thomas Hyde'nin çalısmasında bahsedilmiştir. Jean Antoine Guer'in 1747 yılında Paris'te yayımlanan Moeurs et Usages des Turcs (Türkler'in Gelenek ve Alışkanlıkları) isimli eserinde, oyundan Mangola olarak bahsedilmektedir. İngilitere'de 1860 başlarında Mangola yeni bir oyun olarak tanıtılmış ve Jaques şirketi tarafından yayımlanmıştır. Bugün Türkiye'de klasik mangala oyun kuralları bilinmek ile birlikte Güneydoğu Anadolu'da Gaziantep gibi bölgelerde oynanan aynı isimdeki oyun daha çok Suriye kökenli La'b Mecnuni (Mecnun Oyunu) ile benzerlik gösterir. Kökenbilim Mankala kelimesinin Arapça aktarma, taşıma anlamına gelen ve Türkçe'de de nakletme şeklinde yerleşmiş olan olan nakl kökünden türediği, mangalanın da bu sözcükten geldiği düşünülmektedir. Bununla birlikte Metin And bu sözcüğün taşların sıralanışı düşünülerek Türkçede en küçük askeri birlik için kullanılan manga sözcüğünden veya taşların konulduğu çukurlar düşünülerek mangal sözcüğünden türetilmiş olabileceği yorumunda bulunmaktadır. Bazı versiyonlarda başlangıçta oyuklara konulan taş sayısı 6 olarak geçmekte ve son taşın geldiği oyukta 6 taş birikmesi durumunda da taşların kazanılacağı kuralı yer almaktadır. *Oyunda 12 oyuk (kuyu) bulunur. Oyun başında her kuyuda 4 taş bulunur. *Taş dağıtma taşların alındığı kuyudan başlar, saat tersi yönünde oyuncunun kalesi (hazine) dahil olmak üzere sürdürülür. Eğer taşların alınacağı kuyuda sadece bir taş var ise bu taş bir sonraki kuyuya bırakılır. *Dağıtılan son taş oyuncunun hazinesine gelirse, oyuncu bir el oynama hakkı daha kazanır. *Son taş rakibin bölgesindeki kuyudaki taş sayısını çift sayı yaparsa buradaki tüm taşlar kazanılmış olur. *Son taş kendi tarafındaki boş bir kuyuya rastlarsa bu taş ile birlikte bu kuyunun karşısındaki rakip kuyudaki tüm taşlar kazanılmış olur. *Oyunda kendi tarafındaki taşları ilk biten oyuncu rakibin bölgesindeki tüm taşların sahibi olur. Bu şekilde oyun sonlanır. Oyunun diğer bir şekli ise Dokuz korgol'daki Tuz kuralına benzeyen kale kuralı ile oynanmasıdır: *Dağıtılan son taş iki taşın bulunduğu rakip kuyuya gelirse buradaki taşlar kazanılır. Buraya renkli taşını (kalesini) koyar. *Taş dağıtılırken hazinelere taş bırakılmaz. Renkli taşın olduğu kaleye dağıtılan bütün taşlar bu kalenin sahibinin olur. TRT yapımcı yönetmeni Arslan Küçükyıldız, Osmanlılarda mangalanın minkale adı ile oynandığını ve bu kuralların minkaleden yola çıkılarak belirlendiğini kaydetmektedir. Türkiye'de tekrar yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bu kurallar ile 2010'dan itibaren ulusal ve uluslararası turnuvalar düzenlenmeye başlanmıştır.

Kaynaklar

Vikipedi

Mangala

Kaynaklar

Kaynaklar

Mangallar, Gerede

Mangal

Biyolojik kömür

Mangal Pandey

Hititya: Madalyonun Sırrı

Tandır

Mangal kömürü

Mankala

Mangala

Mangala Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Mangallar, Gerede

Mangal

Biyolojik kömür

Mangal Pandey

Hititya: Madalyonun Sırrı

Tandır

Mangal kömürü

Mankala