Maden ilçesinin, bilinen tarihi kaynaklara göre M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzanır. Bölgeye M.Ö. 1450 yıllarında Mitanni Krallığı,M.Ö. 30, M.S. 180 yıllarında Roma İmparatorluğu , M.S. 1077`de Selçuklular hakim olmuşlardır.
Maden ilçesinde bakır yatakları Milattan 2000 yıl önce Asuriler tarafından bulunmuştur. Ancak İngiliz ilim Adamları "Tarring L.H. ve H.C. Cordero", "In A. Metal Merchant`s Of fice" adlı eserlerinde insanoğlunun bakırı ilk kez M.Ö. 7000-8000 yılları arasında Fırat- Dicle vadileri arasında bulduğunu yazıyorlar. Fırat ve dicle arasında Bakır, Maden ilçesinden başka hiçbir yerde bulunmamış ve de işlenmemiştir.
1515 yılında doğuya sefer düzenleyen Osmanlı Hükümdarı Yavuz Sultan Selim tarafından Maden , imparatorluk topraklarına katılmıştır. Maden ilçesi, Doğu Torosların devamı olan Mihrap dağı eteklerinde, dar bir vadinin yamaçlarında kurulmuştur. Elazığ - Diyarbakır yolu üzerinde bulunan ilçeye bir belde (Gezin) , 37 köy bağlıdır. 1997 nüfus sayımlarına göre 7697`i ilçe merkezinde olmak üzere toplam 21987 nüfusa sahiptir. Elazığ`a 80 km. uzaklıkta olup, ulaşım kara ve demiryolu ile sağlanmaktadır.
Tarih
Mevcut kaynaklara ve bulunabilen kayıtlara göre Maden İlçesi; Milattan önce 2000 yılında Hurilerin, 1450 yılında Mitanni Krallığının, M.Ö. 30- M.S. 180 yıllarında; Roma İmparatorluğunun, İslamiyetin yayılması sırasında Abbasilerin, 1077-1308 yılları arasında Anadolu Selçuklularının, 13. yüzyılın ilk yarısında Saltukların, 1335 yılından itibaren Karakoyunluların, 1481 yılından itibaren ise Akkoyunluların sınırları içerisinde bulunmuştur.Şah İsmail Safevi Devletini kurup genişletmeye başladığında devlet sınırlarını batıya doğru ilerletirken Harput`u bu arada Maden İlçesini de Akkoyunluların elinden alarak kendi ülkesine katmıştır.
Çaldıran Zaferinden sonra Yavuz Sultan Selim`in ordularının Doğu Anadolu`yu fethettikleri sıralarda Maden, Şii Umerasının elindeydi. 1515 yılında bu bölgeye gelen Yavuz Sultan Selim`in orduları bu sırada Maden`i de Osmanlı Devleti topraklarına katmıştır.
1834 yılında Şark Vilayetlerinde ıslahat yapmak ve yıkılan devlet otoritesini yeniden kurmak üzere görevlendirilen Reşit Mehmet Paşa, Sivas-Harput-Diyarbakır ve Maden Eyaletlerinin vali ve kumandanı görevlerini de yürütmekte idi. 1889 yılına kadar Diyarbakır`a bağlı Kaymakamlık halinde yönetimini sürdüren Maden, 1889-1924 yılları arasında mutasarrıflık, 1924-1927 yılları arasında valilik ile yönetilmiş, 1927`den sonra Elazığ İline bağlı kaymakamlık haline getirilmiştir. Maden, halen Elazığ İline bağlı bir ilçedir.
İlçe merkezi başlangıçta Arpameydanı adı verilen mevkiide kurulmuştur. Ancak, daha sonra, Arpameydanı Mahallesi maden sahası içerisinde bulunduğundan kamulaştırılmış, burada oturan vatandaşlar Diyarbakır-Elazığ Karayolunun tam üzerinde bulunan Kortik mevkiine yerleşmişler ve burada Bahçelievler Mahallesi kurulmuştur.
Coğrafya
Maden ilçesi, Doğu Anadolu Bölgesinde, Güneydoğu Torosların eteğinde, Yukarı Fırat bölümünde, Dicle nehri kenarına kurulmuştur.Konum olarak, 39. ve 40. boylam, 38. ve 39. enlem arasında yer alır. İlçenin topraklarını doğuda Alacakaya, güneyde Ergani, Çermik ve Çüngüş, btıda Sivrice, kuzeyde Elazığ Merkez ve Palu ilçesi ile çevrilidir. Maden ilçesinin büyük bir kısmı dağlık ve engebelidir. İlçe merkezi rakımı 1054 m.dir. Yüzölçümü 939 km²`dir. İlçenin bulunduğu bölüm vadidir. Bu vadi Hazar Gölünün biraz aşağısından başlar ve Ergani ilçesine kadar devam eder. Elazığ ve diyarbakır kara ve demir yolları ilçeden geçer.
Hazar Gölünün doğusunda bulunan ovaya (Gezin Ovası) denir. Burası ağırlıkla çıplaktır. Ova genelinde Bahçeler ve sebzelikler ayrı bir hava vermektedir. Maden dağlarının yer yer ulaştığı en son nokta; Mihrap Dağı 1775 m., Gehroz Dağı 2069m., Sındığık Dağı 1600 m., dir. İlçenin genişce ovalarından en verimlisi ise Dicle Vadisinin baş taraflarındaki 20 km. uzunluğundaki Behramaz ovasıdır.
İlçeye eski yıllara nazaran pek fazla kar yağmaz. Karasl iklim etkisindedir. Yağışlar ilkbahar aylarında yoğunlaşır.
Ekonomi
Maden İlçesinin iş ve çalışma hayatında en büyük rol 1936 yılında Etibank`a devredilen Ergani Bakır İşletmesinin olagelmiştir. Bu müessese uzun yıllardan beri ilçe halkı için önemli istihdam imkanları yaratmıştır. Ancak bu işletme 90`lı yılların ortalarında özelleştirilmiştir. Önceki yıllarda emek yoğun tarzda üretimini sağlayan ve yaklaşık 4-5 bin civarında işçi ailesinin geçimini sağlayan müessesede, özelleştirmeden sonra teknoloji yoğun üretimi tercih eden Ber-Oner firması, yaklaşık yarısı Maden ilçesi halkından olmak üzere, 80-100 işçiyle faaliyetini sürdürmeye başlamıştır.Tarım kesiminde yaklaşık olarak 7.500 kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir. Ancak kamu kesiminde işçi ve memur olarak çalışan personelin ailelerinin de tarım kesiminde fiilen çalıştığı gerçeği düşünülürse bu sayı rahatlıkla artırılabilir.
Behramaz ovasında tarım faaliyetleri, dağlık yörelerde ise hayvancılık faaliyetleri belirgin olup bu yönde teşvik ve çalışmalarımız devam etmektedir.
İlçenin ticari hayatı tüketim açısından hareketli olup, tüm ihtiyaçlar temin edilebilmektedir. Alışverişlerin veresiye esasına dayanarak veya taksitle yapılması, tasarrufa önem verilmesi ve lüzumlu maddelerin dışardan getirilmesi nedeniyle hayat pahalıdır. İlçede çok sayıda esnaf bulunmakta olup yeteri kadar ticaret hacmi bulunmamaktadır. Bunda genel olarak fiyatların pahalılığı yanı sıra yöre halkının gittikçe artan fakirliği de önemli bir rol oynamaktadır. Günümüzde esnafların büyük bir çoğunluğunun dahi ciddi desteklere ihtiyaçları bulunmaktadır.
İlçede diğer önemli bir grup da maden işletmesinden emekli olanların oluşturduğu bin civarında kişiden oluşan emekliler grubudur ki bunların sayısının da kaçınılmaz olarak azalması da ilçe ekonomisini olumsuz anlamda etkilemektedir.
Yine ilçemizde 435 adet geçici köy korucusu olup bunlar da almış oldukları maaşlarla ilçe ekonomisine bir nebze de olsa bir rahatlama getirmektedirler.
Sanayi
Madencilik sanayimizin önemli bakır üretim merkezlerinden biri olan Ergani Bakır İşletmesi İlçemiz ile iç içedir. Bu tesisler ve bakır madeni ilçeye adını verdiği gibi ekonomisine de uzun zaman hayat vermiştir. Bu kuruluş 1900`lu yılardan beri ilçede istihdam imkanları yaratmıştır. Devlet hizmetlerinden halkımızın çok eski zamanlardan bu yana yararlanmalarında büyük rol oynamıştır.Maden bakır yatakları dünyanın en eski bakır madeni yatakları olarak bilinmektedir. Bu tarih bakırın ilk bulunduğu M.Ö. 7000 yıllarına kadar dayanmaktadır. Tahminen M.Ö.2000 yılarında Asurlar, daha sonra Romalılar tarafından işlenmiştir. 12. yüzyılın başlarında ise önce bölgeye gelen Araplar , daha sonra da 16. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlılar tarafından bu yataklar kullanılmaya devam edilmiştir. 1850 yılların gelindiğinde ise madenciliğin merkezileştirilmesi yoluna gidilmiştir. Şahsi işletmeler yerine Alman Mütehassısları yönetiminde zamanın şartlarına göre modern bir kuyu ve galeri meydana getirilmiştir.
Cumhuriyetin ilanından sonra işletme ruhsatı, milli bir banka olan İtibari Milli Bankasına verilmiştir. Ruhsat 1936 yılında Etibank`a verilmiştir. Etibank, Alman menşeli “Hunbolt-Deutz” firmasıyla anlaşarak izabe tesislerini kurdurmuş ve modern tesislerde ilk bakır, 23 mart 1939 tarihinde akıtılmıştır. 1944 yılı sonlarında İş Bankasının hissesi de satın alınarak bu maden işletmesinin tamamen Etibank`a bağlı bir müessese haline getirilmesi süreci tamamlanmıştır. Üretim konusu Bilister bakır ve sülfirik asittir.
Fabrika ünitelerinin eski oluşu nedeniyle sık sık bakım gerektirmekte bu yüzden kapasitenin altında çalışmaya mecbur kalınmaktaydı. Haziran 1990 yılından bu yana ise fabrikada bakır üretimi yapılmamaktaydı. Nitekim 90`lı yılların ortasında da müessese özelleştirildi. O tarihten bu yana da Ber-Oner isimli özel bir şirket tarafından işletilmektedir. Bu özel şirket tarafından konsantre bakır üretimine devam edilmekte 2005 yılı Mayıs ayına kadar çalışma yetkisi bu şirkette bulunmaktadır.
Ulaşım
Maden ilçesi oldukça şanslı sayılır. Diyarbakır yolu bu karayolundan, ayrıca ademiryolu hattı da ilçe merkezinden geçtiği için herhangi ulaşım sıkıntısı yoktur.Dış bağlantılar
- http://www.maden.gov.tr/
