Türkçe Bilgi: Liberya

DEVLETİN ADI: Liberya Cumhuriyeti BAŞŞEHRİ: Monrovia NÜFUSU: 2.780.000 YÜZÖLÇÜMÜ: 99.067 km2 RESMİ DİLİ: İngilizce DİNİ: Hıristiyanlık PARA BİRİMİ: Liberya Doları

Afrika’nın batı kıyısında yer alan en eski zenci cumhuriyeti. Kuzeyde Sierra Leone ve Gine; doğuda Fildişi Kıyısı, güney ve batıda Atlas Okyanusu ile çevrilidir.

Tarihi

Liberya toprakları, 16. yüzyıldan itibaren Portekizliler tarafından keşfedilmiştir. Liberya’nın modern tarihi, 1821’de Amerika Birleşik Devletlerinden azad edilen kölelerle yüklü bir geminin, Monrovia’ya gelmesiyle başladı. 1847’de ülkeye yeni yerleşmiş olan zenciler, kendilerinin buraya gelmesini destekleyen Amerikan Sömürge Cemiyeti ile bağlarını kopararak, bir istiklal beyannamesini yayınladılar. Kabileler, bu Amerikan-Liberyalılarının 19. yüzyılın ikinci yarısında içeri doğru yayılmasına karşı koymaya çalıştı. Grebo ve Kru kabileleri, 20. yüzyıla kadar Amerikan-Liberyalılarına karşı direnmeye devam etti. En son büyük kabile ayaklanması, 1915’te vuku buldu. Liberya müttefikler safında İkinci Dünya Savaşına girdi. Savaş sonrası dönemde ABD ile karşılıklı savunma paktında olan Liberya, soğuk savaş meselelerinde batı taraftarı bir ülke oldu. Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulduğu sene, bu teşkilata üye oldu. 1960’da, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine seçilen ilk Afrika devleti oldu. 1963’te Afrika Birliği Teşkilatına kurucu bir üye olarak katıldı. 12 Nisan 1980’de, o zamana kadar Afrika’nın en istikrarlı ülkesi olarak bilinen Liberya’da Başçavuş Samuel K. Doe başkanlığındaki darbe ile yönetimi askeriye ele geçirdi. Darbede başkan öldürüldü. İşbaşına gelen 17 üyeli cunta hükumeti, anayasayı geçici olarak iptal etti. Askeri yönetimin hazırladığı Anayasa 1984 Temmuzunda kabul edilerek yürürlüğe girdi. 1985’te yapılan seçimleri, General rütbesi alan Doe, hile karıştırarak kazandı. Doe’nin yönetiminden dolayı çıkan iç karışıklıklar savaşa dönüştü. Başkan Samuel Doe Eylül 1990’da devrildi. Amos Sawyer başkanlığında bir geçici hükumet kuruldu. Çarpışan karşıt gruplar arasında ateşkes antlaşması imzalandı. Fakat buna rağmen yer yer küçük çapta çatışmalar devam etti. 1992’de toplanan konferans geçici başkanlığa tekrar Sawyer’i getirdi. Gruplar arasında görüşmeler devam etmektedir (1993).

Fiziki Yapı

Liberya 99.067 km2lik bir yüzölçümüne sahiptir. Ülke toprakları genel olarak iki coğrafi bölgeye ayrılır: Kıyı ovası ve üzerinden birçok nehirlerin geçtiği yayla. Kıyıdaki ova, içeriye doğru yaklaşık 50 km kadar uzanır. Sonra, tedrici olarak, deniz seviyesinden yüksekliği 250 metre olan bir yaylaya dönüşür. Moro, Lofa, St. Paul, St. Jhon ve Cess nehirleri, kıyıya paralel yapılacak bir yolculuğu zorlaştırırlar. Yayla bölgesi yüzeyi, Bomi Tepeleri ve Bong ve diğer dağlarla bölünmüştür. Yüksekliği 1850 m’ye ulaşan Nimba Dağı, Gine sınırı boyunca uzanır.

İklim

Kıyıda iklim, sıcak ve nemlidir. Senelik sıcaklık ortalaması 27°C’dir. Fakat, ocak ayında sahradan rüzgar estiğinde sıcaklık 10°C’ye kadar düşer. Nisan-ekim ayları arasında yağış miktarı 5000 mm’yi aşar. İç kesimde, kıyıya nazaran yağmurlu mevsim daha kısadır ve geceler daha soğuktur.

Tabii Kaynaklar

Liberya, 1950’den beri işletilen, zengin demir, maden yataklarına sahiptir. Demir madeni bakımından Afrika’da birinci durumdadır. Elmas ve altın da çıkarılır, fakat mevcut kurşun, manganez ve boksit yatakları pek işletilmemektedir. Ormanlar, bol miktarda bulunan, fakat az değerlendirilen abanoz, maun ve diğer değerli ağaçlarla doludur.

Bir zamanlar Liberya’da, vahşi hayvanlar bol miktarda bulunuyordu. Şimdi ise arasıra leoparlarla, timsahlara ve hatta fil sürülerine rastlanır. Ayrıca, çok kısa boylu su aygırları görmek de mümkündür. Taşlık arazi ve uyku hastalığı taşıyan gece sineği, hayvanlara zararlı olmakta ve bunların yetiştirilmesini zorlaştırmaktadır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ülkenin nüfusu 2.780.000’dir. Bu nüfus, iki ana gruptan ibarettir. Kabile halkı ve ABD’den azad edilerek ülkeye gelip yerleşenlerin soyundan gelenler, yani Amerikan-Liberyalıları. Nüfusun % 5’ini meydana getiren Amerika-Liberyalıları, ülkedeki çoğu siyasi ve sosyal başkanlıkları elinde tutar. Bunlar kıyı şehirlerinde oturmakta olup, resmi dil olan İngilizceyi konuşurlar. Avrupai tarzda giyinirler ve çoğu Protestan ve Katoliktir.

Liberyalıların büyük çoğunluğu ise 16 kabile grubundan birine üyedir. Her kabilenin kendine has, dili, adeti ve dini vardır. En büyük gruplar, iç kesimde yaşayan Kpell ve öncelikle güney kıyısına yerleşmiş olan Bossa kabileleridir. Aralarındaki kin, kabileleri biribirine yanaştırmamakda bu ise bölünüp zayıflamalarına sebeb olmaktadır. Her kabilede, kendi bölgesinde bağımsızca asayişi düzenleyen, halkını savunan ve yolları, pazarları düzenleyen 12 veya daha fazla başkanlar bulunur. Kabile halkı, esas itibariyle küçük köylerde, orman içlerinde yaşar. Tarım yaparak, avlanarak ve bal ve diğer orman ürünleri, toplayarak geçinirler. Çoğu sıtma, verem, cüzzam ve tüberküloz gibi hastalıklara yakalanırlar. İç kesimde yeni yapılan yollar ve okullar kabile adetlerini değiştirmeye başlamış ve kabile halkına maden ve kauçuk işletmelerinde iş imkanı sağlamıştır.

Az sayıdaki Amerikalı, Avrupalı, ve Asyalılar üçüncü grubu meydana getirirler. Bunlar ülkede öğretmen, işadamı olarak bulunurlar. Sadece zenci soyundan gelenler Liberya vatandaşlığına geçebildiğinden, Liberya vatandaşı olamazlar. Liberya, Afrika’nın okuma-yazma oranı en düşük ülkelerinden biridir. Bütün okul çağındaki çocukların ancak % 10’u okula kayıtlıdır. Pek az Liberyalı, dış ülkede veya kendi memleketinde Liberya Üniversitesinde; Cuttington College’de ve Our Lady of Fatinma College’de üniversite seviyesinde tahsil görür.

Siyasi Hayat

1847’de yapılan Liberya anayasası, ABD’nin anayasasına benzer. Milli hükumetin yetkileri bir başkan, senato ve temsilciler meclisi ve anayasa mahkemesinden ibaret yasama organı arasında paylaşılmıştır. Başkan 8 yıllık süreyle seçilir ve dört yıllık sürelerle sınırsız sayıda tekrar seçilebilir. Senatörler, altı yıllık süreyle ve temsilciler dört yıllık süreyle seçilir. Anayasa mahkemesi ve daha alt seviyedeki mahkeme hakimleri, ömür boyu görev yapmak üzere seçilirler. Uygulamada, aile ve bölge bağları, hükumet dairelerine girebilmek için önemli faktörlerdir. 1877-1980 arasındaki her seçimi Trve Whig Party (gerçek Amerikan bağımsızlık savaşı taraftarı parti) kazanmıştır. 1980’de yönetimi bir darbe ile askeriye ele geçirmiştir. Cuntanın hazırladığı anayasa, 1984’te kabul edilmiştir. 1985’te yapılan seçimleri cunta başkanı Doe kazandı. 1990’da yapılan darbe sonunda, hükumet başkanlığına geçici olarak Sawyer getirildi.

Bütün yetkiler merkezi hükumette olmakla birlikte, devlet, ilçe ve eyaletlere bölünmüştür. Bütün ilçe ve eyaletlerdeki hükumet ve belediye görevlileri, başkan tarafından tayin edilir. Mahalli ünitelerin vergi koyma yetkisi yoktur. Bunlar, sadece Monrovia’daki merkezi hükumetin verdiği yetkileri uygularlar. Liberya, Birleşmiş Milletler Teşkilatına ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine üyedir.

Ekonomi

Liberya ekonomisi, tarıma ve ormancılığa dayanır. Ülkede iç tüketim için, pirinç, muz, manyok gibi bitkiler yetiştirilir. Hükumet, dünya pazarlarında satış için, kahve, kakao, hurma, turunçgiller ve kolacevizi gibi bitkilerin yetiştirilmesini teşvik etmektedir. Liberya’nın tarım ihracatındaki en değerli ürünü, dışarıya satılan mallar arasında demirden sonra ikinci sırayı alan, kauçuktur. Kauçuğun çoğu, toprağı Liberya hükumetinden kiralayan ABD firmaları tarafından büyük imtiyazlı bölgelerde yetiştirilir.

İkinci Dünya Savaşından sonra keşfedilen demir cevheri, hızlı ekonomik gelişmeyi sağlamakta, geliri yükseltmektedir. Bunun sayesinde karayolları, demiryolları ve hidroelektrik santralı kurulmuş, yatırım artmış ve eğitim kolaylaşmıştır. Liberya’da birkaç çeşit imalat tesisi vardır. Petrol rafinerisi, kauçuk işletmesi, balık konserve imalathanesi gibi. Liberya ekonomisi, en iyi müşterisi olan ve kendine mamul maddelerin çoğunu temin eden ABD’nin ekonomisine sıkı sıkıya bağlıdır. Bununla beraber, Avrupalıların ve Asyalıların ülkedeki yatırımları gün geçtikçe süratle artmaktadır.

Ülkede ulaşım, daha çok karayolu ile sağlanmaktadır. Ülkenin doğusundan batısına ulaşan 610 km’lik bir karayolu ile genelde maden taşımacılığında kullanılan 500 km’lik bir demiryolu vardır. Nonrivia’da her cins uçağın inebileceği bir havaalanı mevcuttur.

Liberya

Liberya Haritası

İlgili konular

Liberya Resimleri

Liberya Haritaları

Liberya Millî Futbol Takımı

Liberya pasaportu

Liberya arması

Liberya bayrağı

Liberya doları

Monrovia

Ellen Johnson Sirleaf

All Hail, Liberia, Hail!