Türkçe Bilgi: Kurşunlu Külliyesi

Eskişehir Merkez Kurşunlu Külliyesi Tarihçe Çoban Mustafa Paşa, 1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman ile katıldığı Belgrad Seferi'nden sonra etkisini ve ününü arttırarak Anadolu'ya geri döner. Etkili bir kişi olmasından dolayı mı yoksa bizzat Kanuni'nin emrinden dolayı mı bilinmez ama Osmanlı belki de Eskişehir'e vefa borcunu ödemek ister. Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Beyin üzerinde büyük emekleri olan Şeyh Edebali'nin türbesinin yakınına Kurşunlu Külliyesi inşa emri 1525 yılında verilir. Tüm dünyanın bugün bile hayranlıkla eserlerini yerinde gördüğü bir dev Mimar Sinan tarafından kentin güney yamaçlarına inşa edilir. Külliye,aşevi, medrese, cami ve şadırvandan oluşan eser 500 yıldır dimdik ayaktadır. Çeşitli kereler elden geçirilen külliye'de yapılan ufak bir gezintide (Çoban Mustafa Paşa'nın hain bir pusuda canını vermesinden dolayı mı yoksa tarih unutkanlığından dolayı mıdır bilinmez ama) yüzünüze vuran rüzgar esintisi sizi korkutabilir. Korkunun adı umut olur külliye'nin içinde gezinti yaparken. Mevlevilerin Tanrı'ya kendini adadıkları mekanda kelebeklerin külliyenin bahçesinde açan çiçeklere konduklarını görürseniz şaşırmayın, belki o kelebekler dün burada gerçek aşkın peşinde koşan Mevlevilerdir. Osmanlı döneminde Mevleviliğin merkezi kabul edilen Külliye'nin bahçesinden içeri adımınızı attığınızda ne siyaset, ne ekonomi, ne işsizlik, ne de umutsuzluk sizi karşılayacaktır. Aşkın peşinden koşan Yunus'un, Mevlana'nın, Şeyh Edebali'nin sözcükleri yankılanırken salonda siz şadırvanda oturup biraz düşünme fırsatı bulabilirsiniz. Ansızın yanınıza gelip oturan bir ihtiyarın elindeki bastonuna sıkıca sarılması gibi Kurşunlu Külliyesi de 500 yaşına gelmiş bir ihtiyar gibidir, o an. Belki de sadece ihtiyarların sessizce gelip onun yanında oturma isteği bundandır. Eskişehir Merkez Kurşunlu Külliyesi Eskişehir'in güneyinde, Yukarı Mahalle Odun Pazarı'nda bulunan Kurşunlu Külliyesini, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı veziri Gazi Melek Mevlana Mustafa Paşa 1525 yılında yaptırmıştır. Kubbesinin kurşunla kaplı olmasından ötürü de Kurşunlu Cami olarak tanınmıştır. Cami üzerindeki kitabesinde Mimar Sinan'ın eseri olduğu yazılıdır. Ancak Mimar Sinan'ın eserlerinin listesini veren Tuhfetü'l †“Mimarin de külleyenin yalnızca kervansarayının ismi yazılıdır. Caminin yanı sıra yapı topluluğu misafirhane, yemekhane, mutfak, kervansaray ve sıbyan mektebinden meydana gelmiştir. Çeşitli dönemlerde onarım geçiren cami l966 yılında müzeye dönüştürülmüştür. Kesme taştan yapılmış olan cami tümüyle yıkılmış ve l961-l962 yılında yeniden yapılmıştır. Osmanlı mimarisindeki tek kubbeli camiler plan düzenindedir. Caminin önünde bulunan son cemaat yeri sivri kemerlerle birbirine bağlı altı mermer sütunun oluşturduğu beş bölümlüdür. Bunların üzeri pandantifli beş küçük kubbe ile örtülüdür. Kubbelerin içerisi kalem işleriyle bezenmiştir. Son cemaat yerinin ortasındaki giriş kapısı hafifçe içeri çekilmiş, basık kemerlidir. Kapının üzerinde caminin kitabesi yer almaktadır. Girişin hemen üzerine ahşap ve sonradan yapılmış kadınlar mahfili yerleştirilmiştir. Kare planlı ibadet yeri,14.90x14.90 m. ölçüsünde olup, tromplu merkezi ve sekizgen kasnak üzerine oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbe ve tromplar kırmızı, mavi, sarı, siyah ve beyaz renklerde kalem işleriyle bezenmiştir. Burada rumi ve palmet motifleri ve kıvrık dallar boş yer bırakmamacasına tüm yüzeyleri kaplamıştır. Caminin içerisi alt sırada dikdörtgen çerçeveli ikişer, üst sırada da sivri kemerli alçı şebekeli birer, kubbe kasnağında da dört pencere ile aydınlatılmıştır. Mihrap dikdörtgen bir çerçeve içerisinde mukarnaslı yuvarlak bir niş şeklindedir. Mermer taklidindeki mihrap geç devir kalem işleriyle bezenmiştir. Mihrabın köşelerinde birer Mevlevi sikkesine yer verilmiştir. Caminin kuzeybatı köşesinde taş kaide üzerinde yuvarlak gövdeli, beyaz mermerden tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Caminin doğusunda bulunan medrese, misafirhane ve yemekhane olması gereken bölümler art arda iki ayrı mekandan meydana gelmiştir. Bunlardan birinin medreseden çok zaviye olması kuvvetle muhtemeldir. Külliyenin güneydoğu köşesinde "L" şeklinde yerleştirilmiş olan zaviye, araziden ötürü camiye göre daha yüksek konumdadır. Batı yönündeki girişi merdivenlidir. Revakların üzeri meyilli ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Revakların arkasında dershane olduğu sanılan pandantifli bir kubbe ile örtülü ve revaka da geniş bir kemerle açılan bir mekan bulunmaktadır. Burası doğu, güney ve batı duvarlarında birer pencere ile aydınlatılmıştır. Revaktaki hücreler 2.15x2.65 m. ölçüsünde olup üzerleri beşik tonozlarla örtülmüştür. Hücrelerin her birisinde ocak, dolap ve güneye bakanlarında birer pencere bulunmaktadır. Bu yapı günümüzde kullanılmamaktadır. Avlunun güneyindeki kapı ile batıdaki yemekhane arasındaki bölümün misafirhane olduğu sanılmaktadır. Bu yapının önünde, iki yandan merdivenle çıkılan bir sundurma ve iki kenarı kapalı, üzeri çatılı bir revak bulunmaktadır. Burada 5.20x5.20 m. ölçüsünde dört oda bulunmaktadır. Bu odaların da her birinde birer ocak ve bunun iki yanında da birer küçük dolap bulunmaktadır. Günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğünün bir birimi olarak kullanılmaktadır. Mutfağın karşısında yemekhane olduğu sanılan bir mekan bulunmaktadır. Avlunun batı kapısı yanındaki bir kapıdan içerisine girilen holde basık kemerli bir diğer kapı ile asıl yapıya girilmektedir. Bu yapı 9.30xl9.30 m. ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Muntazam düzgün taştan olan bu yapının üzeri beşik tonozla örtülüdür. Günümüzde Odun Pazarı Belediyesi Nikah Salonu olarak hizmet vermektedir. Yemekhanenin karşısında bulunan mutfak 8.80x8.80 m. ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Üzeri sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür. Bu yapı da düzgün kesme taş, moloz taş ve tuğla kullanılarak yapılmıştır. Yapı topluluğunun kuzey yönünde kervansaray bulunmaktadır. Kuzey cephesindeki basık kemerli bir kapıdan girilen kervansaray l8.20x37.70 m. ölçüsündedir. İç mekandaki sekinin yanında on altı ocak bulunmaktadır. Dışarıya mazgal pencerelerle açılan kervansaray kademeli bir arazide bulunduğundan ötürü yapı da buna uydurulmuştur. Yapının ortasındaki altı adet kare ayak kemerlerle birbirine bağlanmış ve üzeri de beşik tonozlarla örtülmüştür. Caminin doğusunda yer alan sıbyan mektebinin önünde üç yöne doğru ikişer kemerle açılan bir revak bulunmaktadır. Bunun arkasındaki basık kemerli bir kapıdan 5.50x5.50 m. ölçüsünde kare bir mekana geçilmektedir. Üzeri tromplu sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür. Bu yapıda da moloz taş ve Bizans dönemine ait devşirme malzeme kullanılmıştır.

Kaynaklar

Vikipedi

Kurşunlu Külliyesi

Kaynaklar

Eskişehir Mevlevihanesi

Odunpazarı

Muradiye Külliyesi

Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi (Kadırga)

Eski Valide Camii

Mihrimah Sultan Camii (Üsküdar)

Eskişehir Arkeoloji Müzesi

Kosova'daki Osmanlı mimari eserleri listesi

Kurşunlu Külliyesi

Kurşunlu Külliyesi Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Eskişehir Mevlevihanesi

Odunpazarı

Muradiye Külliyesi

Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi (Kadırga)

Eski Valide Camii

Mihrimah Sultan Camii (Üsküdar)

Eskişehir Arkeoloji Müzesi

Kosova'daki Osmanlı mimari eserleri listesi