J.C. Denner, klarnetin perdeleri, ses delikleri, ağızlık (bek) kısımlarında yaptığı yeniliklerde klarnetin ilk kez üçüncü ve beşinci armoniklerini kullanılabilecek hale getirmiştir. Klarnet, zaman zaman 18.yüzyılın ilk yarısında da kısıtlı ses bölümleri eklenerek kullanıldı. Bu yüzyılda kısıtlı kullanılmasının nedeni belki de gelişimindeki eksikleri idi.
1800'lü yıllarda birçok orkestrada klarnet kullanılmaktaydı. Oda müziğinde klarnetin yeri, Mozart tarafından pekiştirilmiştir. Solo olarak kullanımı, 1800'lere kadar devam etmiştir.
1800-1840 yılları arası, konçerto seslendirenlerin ve mekanik gelişmelerin yapıldığı yıllardı. 1812'de Ivan Müller, Paris Konservatuar'ına yeni tasarladığı klarneti sundu. Müller'in geliştirildiği bu klarnet, 13 tuşlu olup, Denner'den bu yana yapılmış en gelişmiş klarnet idi.
J.C. Denner, klarnetin perdeleri, ses delikleri, ağızlık (bek) kısımlarında yaptığı yeniliklerde klarnetin ilk kez üçüncü ve beşinci armoniklerini kullanılabilecek hale getirmiştir. Klarnet, zaman zaman 18.yüzyılın ilk yarısında da kısıtlı ses bölümleri eklenerek kullanıldı. Bu yüzyılda kısıtlı kullanılmasının nedeni belki de gelişimindeki eksikleri idi.
1800'lü yıllarda birçok orkestrada klarnet kullanılmaktaydı. Oda müziğinde klarnetin yeri, Mozart tarafından pekiştirilmiştir. Solo olarak kullanımı, 1800'lere kadar devam etmiştir.
1800-1840 yılları arası, konçerto seslendirenlerin ve mekanik gelişmelerin yapıldığı yıllardı. 1812'de Ivan Müller, Paris Konservatuar'ına yeni tasarladığı klarneti sundu. Müller'in geliştirildiği bu klarnet, 13 tuşlu olup, Denner'den bu yana yapılmış en gelişmiş klarnet idi.
Klarnet tarihinde son yenilikçi ise Hyacinthe Klose'dir. 1839 yılında Boehm sistemini bulmuştur. Bu sistem, bilinen sistemler arasında en gelişmiş olanıdır.
Theobald Boehm'in flüt için geliştirdiği bu sistem, örnek alınarak klarnette uygulanmış, Theobald Boehm'den sonra da sistem bu adla anılmaya başlanmıştır. Boehm, ayrıca bir dizi yüzük şeklinde perdeler icat ederek, farklı uzaklıktaki perdelerin açılıp kapanmasını sağlayacak yeni perdeleri keşfetmiştir. 1840 yılından günümüze kadar olan süreç aşağıdaki dönemlere ayrılabilir;
1840-1860 Mekanik gelişme devam etti. Tahta nefesli sazlar, solo eserler ve konser programlarında yer almaya başladı.
1860-1900 solo eserler hemen hemen yok oldu. Klarnet sonatları ve oda eserleri daha çok seslendirildi. 1900-1925 bestecilerin artan talepleri doğrultusunda teknikte büyük ilerlemeler kaydedildi. 1925'ten bu güne üflemeli saz solistleri, radyo ve kayıt programlarına yeniden katılmaya başladılar. Klarnette kullanılan iki çeşit perde sistemi vardır. Boehm sistemi klarnet, 1830 yılında Boehm flütünden geliştirilmiştir. Bu sistem oluşturulur iken temel düşünce şuydu. Perde yapısının rahat kullanımından ziyade, akustiğin oluşması önemliydi. Eski sistemin ses sorunu ve teknik alandaki yetersizliği de düşünülerek, Boehm sistemi klarnet oluşturulmuştur. Beohm perde sistemi, klarnete tatbik edilmiş en önemli perde sistemidir. Bu sistem, klarnet, saksafon, obua'da kullanılmış ve Fagot'ta melez olarak kullanılmıştır.
Albert sistemde, çapraz parmak pozisyonu kullanılır. Boehm sisteminde ise parmak kullanımı farklıdır. Albert (Auler) sistemi daha çok Almanya, Türkiye ve Balkanlarda tercih edilen bir sistemdir. Albert perde sisteminin, Boehm sisteminden önce yaygın bir kullanımı vardı. Albert (Auler) sistemi klarnette, saksafon'da olduğu gibi silindir delikler de vardır. Bazı tarihsel görüşler şöyledir; Klarnetin atası chalumeau'dur. İlk gerçek kamışlı sazdır. 1600'lü yılların sonlarında ortaya çıkmıştır. Fazla esnek değildi, sadece 1,5 oktav ses genişliğine sahip idi.
Johann Christoph Denner (Nürnberg) ve oğlu Jacob, klarnete daha fazla ses genişliği kazandıracak oktav perdesini eklediler. Daha çok sesin duyulmasını sağlayan oktav (klarnette 12.perde) perdesiyle klarnet, daha ince seslere çıkabiliyordu. Böylelikle klarnet, diğer tahta nefeslilerden ayırt edici bir ses rengine sahip oldu. Chalumeau üzerinde yapılan bu değişik eklemeler ve ilerlemeler nedeniyle J.C.Denner, klarnetin mucidi diye bilinir.
Klarnetin yapısı, diğer tahta nefeslilerden farklıdır. Klarnet, silindirik bir yapıya sahip iken, diğer tahta nefesliler konik bir yapısal özellik gösterir. 1700'lü yılların sonlarında, klarnette gelişmeye yönelik pekçok iyileştirmeler yapılmıştır. Daha fazla delikler eklenmiş ve ses deliklerinin farklı kesilme şekilleri denenmiştir. Ivan Müller, 13 tuşlu bir klarnet modeli geliştirmiştir. Bu klarnet, 1800'lü yılların sonuna kadar yaygın kullanılmıştır. Klose ve Buffet, flüt parmak sistemini klarnete uyguladılar.
Basset klarnet, (tenor) genellikle FA'ya uyarlanmış bir klarnet olup, Mozart'ın konçertosunu ve Quintet'ini bestelediği klarnet'tir. Arkadaşı Anton Stadler, Baset boru virtüözü idi. Mozart, bu klarnetin yumuşak ve koyu tonuna hayrandı.
Klarnet için yazılmış önemli eserler;
Mozart'ın Konçerto ve Quintet'i, Brahams'ın iki sonatı op.120 ve Quintet'i.
Bazı klarnet icracıları; Anton Stadler (1700'lerin sonu), Richart Muhlfield (1800'lerin ortası ve sonu) ve yakın zamanda da Stanley Drucker (New York Filarmoni Şefi), Richard Stotlzman (bağımsız solist), Larry Combs (Chicago senfoni şefi), James Pyne (Ohio Devlet Üniversitesinde seçkin bir eğitim bilimci), Anthony Gigliotti (Philedelphia şefi ve Temple Üniversitesinde eğitim bilimci) ve Jon Manessa genç solist, Eastman Fakültesinde kayıt sanatçısı.
Yazar Serkan Çağrı
misafir - 9 yıl önce