Türkçe Bilgi: Kivi

Kivi asması, Aktinidyagiller'dendir. Anayurdu Çin olmasına karşın bu bitkiyi ve meyvesini, ülkesinin haberci kuşu Kiwi adıyla dünyaya tanıtan Yeni Zelanda'dır.

Kivi Yaşadığı yerler: Yeni Zelanda ormanlarının nemli kısımlarında. Özellikleri: Tavuk iriliğinde, kanatları küt, kuyruksuz, uzun gagalı, koşucu bir kuş. Gaga ucundaki hassas burun delikleri ile toprak altındaki böcek ve kurtçukların kokusunu alarak tesbit eder. Vücut ağırlığı 2 kg, yumurtası ise 500 gr kadardır. Çeşitleri: Kahverengi kivi (A australis), büyük benekli kivi (A. haasti), küçük benekli kivi (A. oweni) olmak üzere üç türü vardır.

Yeni Zelanda’da yaşayan 45 cm yüksekliğinde, tavuk iriliğinde, uçamayan koşucu bir kuş. Vücudunun üçte bir uzunluğuna varan sivri bir gagası vardır. İşitme ve koku alma duyuları çok kuvvetlidir. Gaga ucu da çok duyarlıdır. Ucundaki hassas burun delikleri ve bıyıkları ile toprak altındaki böcek ve kurtçukların kokusunu alarak sondaj yapmadan yerini tesbit eder. Kahverengi ve gri olan sık ve uzun tüyleri kıl gibidir. Kuvvetli pullu ayaklarının ön tarafında üç, arka tarafında bir parmağı vardır. Tehlike durumunda iyi koşar. Güçlü tırnaklarıyla toprağı eşerek çıkardığı larva, böcek ve kurtçuklarla beslenir. Kuyruğu yoktur. Küçücük olan kanatları tüylerinin altında gizlidir.

Gündüzleri çalılıklar arasında, bir çukur veya ağaç kütüğü içinde gizlenir. Karanlıkta besin aramaya çıkar. Geceleri keskin bir ıslığı andıran “ki-vi” diye bir ses çıkardığından bu adı almıştır. Yılda iki defa eşleşirler. Dişi, her defasında vücut ağırlığının dörtte birine varan, bir veya iki yumurta yumurtlar. Kuluçka süresi 75 gün kadardır.

Kuluçkaya yatma görevi erkeğe aittir. Yavrular kısa zaman içinde yiyeceklerini kendileri bulabilecek kadar gelişirler. Buna rağmen uzun süre babalarından ayrılmazlar. İnsan, gelincik ve yabani kediler tarafından nesli tüketilmek üzeredir.

Kivi asması, yaprağını döken, tırmanıcı ve sarılıcı, üzüm asmasına benzeyen, güçlü bir bitkidir. Ağaçlara ve insan eliyle yapılmış desteklere tırmanarak 5-7 m. kadar boylanabilir. Ekonomik ömrü 20-30 yıldır. Ana gövdesi 20 cm'ye kadar kalınlaşabilir. Genç sürgünleri (dalları), parlak kırmızı renkte tüylerle kaplıdır. Asma gibi sülük çıkarmayıp yatay uzayan bu sürgünlerin, desteklere dayandırılması gerekir. 20-30 cm. çaplı, kalp biçiminde, üst yüzü parlak ve canlı yeşil renkli, kenarları dişli yaprakları vardır.

Kivi asması, ikievcikli bir bitkidir. Yaz başında sarımsı beyaz ya da pembemsi renklerde açan ve ayrı ayrı biçimlerdeki dişi ve erkek çiçekleri, ayrı ayrı asmaların üzerinde yer alır. Sonbaharda olgunlaşan kivi meyveleri 40-100 gr. ağırlıkta, oval biçimli, 4-7,5 cm. uzunlukta ve 3-4,5 cm. kalınlıkta, yeşilimsi kahverengi, üzeri kolayca silinip çıkabilen kahverengi tüylerle kaplıdır. Meyvenin eti zümrüt yeşili ya da kahverengi, sulu, yumuşak dokulu, hoş kokulu ve tatlıdır.

Normal bir meyve, 100-1.200 adet minik çekirdek taşır. Bu meyveler hasat edildikten sonra, oda sıcaklığında (20 santigrat derecede) 7-15 gün bekletilir. Böylece olgunlaşan meyve, taze olarak dilimlenip öylece ya da üzerine krema konularak yenilir. Salatalara konulduğunda çeşni ve renk katar. Meyve suyu yapılır ve pastacılıkta sıkça kullanılır.

BESİN DEĞERLERİ

100 gr. taze kivi meyvesinin besin değerleri şöyle sıralanabilir: 66 kalori; 17.5 gr. karbonhidrat; 0,79 gr. protein; 0,07 gr. yağ; 0 kolesterol; 0,45 gr. lif; 64 mgr. fosfor; 0,51 mgr. demir; 16 mgr. kalsiyum; 226 mgr. potasyum: 30 mgr. magnezyum: 175 IU A vitamini: 100-400 mgr. C vitamini: 0,02 mgr. B1 vitamini; 0,05 mgr. B2 vitamini; 0,50 mgr. B3 vitamini.

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

Yukarıda sayılan değerlerden görüleceği gibi kivi, çeşitli maddeler yönünden zengin bir besindir. Üstelik;

o C vitamini yönünden çok zengin olduğu için 1/3 adet kivi yenilmesi bedenin günlük C vitamini gereksinimini karşılar.

o Kivinin, zengin C vitamini ve türlü enzimler içermesi nedeniyle insan bedenini gençleştirdiği bilim adamlarınca ileri sürülmektedir.

ASMASININ ÜRETİLMESİ

Kivi asması, özenle uygulanması gereken birtakım işlemler sonucu profesyonel üreticiler tarafından tohumuyla ya da gövde veya dal çelikleriyle veya daldırma yoluyla çoğaltılır. Bizim için doğru olanı, inanılır üreticiden dişi ve erkek kivi asması fidanlarını alıp derin kazılmış ve gübrelenmiş uygun toprağa ve on dişiye bir erkek bitki hesabıyla 5 x 5 m. aralıklarla dikmektir.

ASMASININ YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Çok yağış alan, nemli, rüzgardan korunmalı, kışın soğuk olan ve orta yoğunlukta güneş alan çevreleri seven kivi asması, kış mevsiminde -6 dereceye kadar dayanabilir. Ama genç bitkiler -6 derecenin altındaki sıcaklıktan zarar görür. Yapraklarını döken bir bitki olan kivi asması, kışın dinlenme mevsiminde, 400-500 saatlik bir soğuklama devresi geçirmek ister.

Toprak isteği: Kivi asması derin, geçirgen ve gevşek bünyeli, organik madde yönünden zengin, asit ya da nötr karakterli (pH'ı 5-7) olan topraklarda iyi gelişir. Toprakta en çok %8 kireç bulunmalıdır. Killi, ağır (su tutan) ve taban suyu yüksek olan topraklarda olumsuz sonuçlar alınır. Kivi asması toprak işlemesi istemez.

Rüzgarkıran isteği: ilkbaharda sert esen rüzgarlar kivi asmasının genç sürgünlerini kıracağı için böyle rüzgarların estiği alanlarda kivi asmasının korunması için rüzgarkıran oluşturulması gerekir. Bu iş için servi (andız) ağaçları kullanılır.

Sulama isteği: Kivi asmasının kök yapısı yüzlek olduğu için ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesi dışındaki alanlarda, yağış durumuna göre mayıs-eylül aylarında bitkinin sulanması gerekir. Sulanma aralığı 2-7 gün olup çok sıcak ve kurak havalarda günaşırı sulanabilir. Bitkiye, tuzsuz su verilmelidir.

Gübreleme: Kivi asmaları, her yıl topraktan fazlaca besin kaldırır. Bu nedenle toprağının düzenli olarak gübrelenmesi gerekir. Dikimden önce toprağa iyi yanmış çiftlik gübresi verilirken daha sonra yılda iki kez, mart ve haziranda azot, fosfor ve potasyum içeren kompoze fenni gübreler, serpme yoluyla verilir.

Herekleme: Kivi asması, gövdesi artan ağırlığı taşıyamadığı için herek, direk ya da tellerle desteklenmelidir. Bir asma 30-40 kg. meyve ve bir o kadar da sürgün ve yaprak ağırlığı taşıyacağından, her bitkiye sağlam bir herek, direk veya gergin bir tel sistemi gerekir.

Budama: Kivi asması yetiştirilirken yapılacak en önemli işlemlerden biri de budamadır. Budama, kış ve yaz mevsimlerinde olmak üzere yılda iki kez, üzüm asmalarının-kine benzer biçimde uygulanır. Budama işleminin, bu işten anlayan kişiler tarafından yapılması doğru olur.

Hasat (Derim): Kivi asmalarının tam çiçeklenmesinden 140-160 gün kadar sonra meyve hasat edilir. Ancak, bu meyveler asmalardan toplandıktan sonra, yukarıda belirtildiği gibi, oda sıcaklığında bekletilip tam olgunluğa ulaşmaları sağlanır ve daha sonra tüketilir. Kivi meyvesinin hasadı, elle toplama yöntemiyle yapılır. Meyvelerin sapı dalında bırakılır. Meyveler örselenmeden ve sapsız olarak toplanır.

Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Kivi asmalarında, periyodik ilaçlamayı gerektirecek hastalık ve zararlılar bulunmaz. Yine de çevrelerindeki konukçu (zararlı barındıran) bitkilerden gelebilecek ya da toprakta bulunacak zararlılara karşı dikkatli olunması, seyrek de olsa ilaçlama yapılması gerekebilir.

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

İlgili konular

Aleksis Kivi

Kivi (kuş)

Kivi (bitki)

Actinidia arguta

Givi

Tonekabun

Ohtamış, Ulubey

Arnavutköy, Keşap

Kivi

Kivi Hakkında Detaylı Bilgi

Kivi Sözlük Anlamları

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

Kivi

İlgili konular

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Aleksis Kivi

Kivi (kuş)

Kivi (bitki)

Actinidia arguta

Givi

Tonekabun

Ohtamış, Ulubey

Arnavutköy, Keşap