Birinci Katerina: Katerina ünvanlı ilk Rus çariçesi. 1684’te Kurland’da, Leh (Polonya) asıllı Litvanyalı bir köylü ailesinin kızı olarak doğdu. 1727’de Petersburg’da öldü. Hafifmeşreb bir kadın olduğundan başından birçok evlilik ve metreslik hayatı geçtikten sonra Rus Prensi Mençikov’a hediye edildi. Bu arada 1703 yılında Deli Petro ile gayri resmi evlenerek Ekaterina Alekseevne adını aldı. Cahil olmasına rağmen zekası ve cesareti ile Deli Petro’yu tamamen tesiri altına alarak pekçok servet sahibi oldu. Deli Petro, Katerina’yı yanından hiç ayırmadığından Rus Çarı ileOsmanlılarla yapılan 1711 Prut Savaşına da gitti. Osmanlı Sadrazamı Baltacı Mehmed Paşa, Prut bataklıklarında Rus ordusunu çevirince, Katerina sulh yapılmasını teklif etti. Önce Deli Petro’yu, sonra kumandanlarını ikna eden Katerina, kendisinin ve oradakilerden topladığı bütün mücevherleri böyle durumlarda göndermek adet olan fidye şeklinde elçilerle birlikte Baltacı Mehmed Paşaya gönderdi. Katerina’nın Baltacı’nın çadırına gittiğine dair söylentiler hiçbir tarihi kaynağa dayanmadığı gibi Paşayı sevmeyenler tarafından uydurulmuş ve edebiyatçılar tarafından romanlara geçirilmiş muhayyile mahsulü hikayelerdir.
Prut Savaşından sonra Petro ile resmen evlenen Katerina 1724’te Çariçelik tacını giydi. Devlet işlerine karıştı. Cazibesiyle, Çar’ın nüfuzuyla ülkede söz sahibi oldu. Birinci Petro 1725’te ölünce vasiyeti gereğince Çarlık Rusyasının tek hakimi oldu. Din adamları, boyarlar (asilzadeler) ve ahali ahlaksızlığını bildiğinden Katerina’yı istemediler. Bunu önceden hesapladığından zeka ve cesaretini kullanarak, çevresinde yeni bir asiller sınıfı meydana getirmiş, saray muhafız birliği ve askerlere verilen bol para sayesinde durumunu korumuştu. Rus imparatoriçesi olmasıyla, Rus tarihinde hükümet darbeleri ve gözdeleri hakimiyeti başlamıştır. Bütün iç olaylara rağmen Birinci Katerina, Papalığın telkinlerine uymak ve Deli Petro’nun, sistemleştirdiği “Rus Yayılma Siyaseti”ni takipte geri kalmamıştır. Ülkede hakimiyetini eski kocası Prens Mençikov’un destek ve entrikaları sayesinde sağladı. Çariçeliği devrinde Petersburg İlimler Akademisi kuruldu.
İkinci Katerina: Büyük Katerina ünvanlı İkinci Rus Çariçesi. Alman Anhalt-Zerbest Dükası’nın kızı olup, 1729’da Stettin’de doğdu. 1792’de Petersburg’da öldü. Fransız kültürüyle yetiştirildi. Çarlık tahtının namzedi Prens Petro ile evlendirilmek üzere Rusya’ya götürüldü. 1744’te Ortodoks mezhebini kabul edip, 1745’te Prens Petro ile mutsuz bir evlilik yapmasına rağmen sabretti. İleriye dönük münasebetler kurup, çevresini genişleterek kendine sadık bir kadro meydana getirdi. Ocak 1762’de Üçüncü Petro ünvanıyla kocası Rus Çarı olunca, entrikalar içine girdi. Üçüncü Petro, Rus devlet adamları ve ahali ile anlaşmazlığa düşünce, bu durumdan faydalanıp kendi kadrosunu kullanarak, ordunun da desteğiyle 9 Temmuz 1762’de “Ortodoksluğun kudsiyetini, Rusya’nın menfaatlerini korumak” parolasıyla iktidarı ele aldı.
İhtiraslı, hilekar, azimli olmasıyla ahaliyi, zekası ve kadınlık cazibesiyle de devlet adamlarını çok iyi idare etti. Çeşitli sınıf ve kademelerde sayısız dostu olmasına rağmen iktidarını kimseyle paylaşmak istemediği gibi, tahtında gözü olanları da ustalıkla ortadan kaldırttırırdı. Rusya menfaatine faydalı icraatlarda bulunarak, kendini sevdirdi. İhtiraslı olduğundan “Rus Yayılma Siyaseti”ni tavizsiz takib etti. 1764’te dostlarından Stanislaw Poniotowski’yi Polonya kralı seçtirip, 1768’de tamamen himayesine aldı. 1722’de bölgede Litvanya dahil büyük bir toprak parçasını ilhak ettirdi. 1768 ve 1787 Osmanlı-Rus harpleri neticesinde 1774 Küçük Kaynarca, 1794 Yaş Antlaşmalarıyla Ruslar Karadeniz kıyılarını işgal ettiler. Katerina yaptığı işlerde asil sınıfına dayandığından bu durumdan köylüler ile din adamları hoşnutsuz olmaya başladı. Ülke içinde ve ilhak ettiği Polonya, Lehistan, Karadeniz kıyıları, Kırım ve Orta Asya topraklarında birçok isyan hareketi oldu. Hoşnutsuzlukları sindirme ve isyanları bastırmada dost hayatı yaşadığı Rus ordu kumandanlarını kullandı. Merkezi otoriteyi kuvvetlendirerek, Urallar ile Kırım’dan Kuban’a kadar yerlerde göçmenlerin yardımıyla sömürgeleşme siyaseti tatbik etti. Petersburg Güzel Sanatlar Akademisi ve Rus İlimler Akademisini kurdurdu.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Ek bilgi
Litvanyalı bir köylü ailesinin kızı olan Katerina, 1683 yılında doğdu. Ruslara esir düşerek Moskova'ya gönderildi. Deli Petro'nun 1703 yılında sevgilisi, 1712 yılında da karısı oldu. Kültürsüz, fakat zeki bir kadın olan Birinci Katerina, Deli Petro üzerinde büyük bir etki yaptı. Deli Petro'nun ölümünden sonra, soyluların muhalefetine rağmen 1725 yılında tahta çıktı. Dış politikada İngiltere, Fransa ve Prusya'nın kurduğu Hannover Birliği'ne karşı Avusturya-İspanyol işbirliğine katılma yolunu izledi. 1726 yılında Petersburg'ta Bilimler Akademisini kurdu.Rus Çariçesi Birinci Katarina, 1711 yılında Osmanlı Devleti ve Rusya arasında yaşanan Prut savaşı sırasında, Baltacı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından, Prut ırmağı kıyısında sarılan Rus ordusunu yok olmaktan, Türk ordugahına gelip Baltacı Mehmed Paşa ile çadırında özel bir görüşme yaparak kurtardığı söylentisi ile tanınır.
- I. Katerina -- Rus Çariçesi
- II. Katerina-- Rus Çariçesi