Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Karşılıklı Yardımlaşma (Evrim)

Kısaca: Karşılıklı yardımlaşma veya evrimsel iş birliği, biyolojide birbirleri için yararlı olan ve aralarında yardımlaşma davranışları sergileyen canlı organizmaların davranışlarını tanımlamak için kullanılan terimler olup bu evrimsel yardımlaşma, bir iş birliği temelinde yararlı oldukları için doğal seçilim tarafından seçilmişlerdir. Bu tanıma göre, altrüizm (fedakarlık), dayanışma gösteren canlı için ilk bakışta doğrudan yararı olmayan bir karşılıklı yardımlaşma şeklidir. Hem yardımda bulunan, ...devamı ☟

Karşılıklı yardımlaşma veya evrimsel iş birliği, biyolojide birbirleri için yararlı olan ve aralarında yardımlaşma davranışları sergileyen canlı organizmaların davranışlarını tanımlamak için kullanılan terimler olup bu evrimsel yardımlaşma, bir iş birliği temelinde yararlı oldukları için doğal seçilim tarafından seçilmişlerdir. Bu tanıma göre, altrüizm (fedakarlık), dayanışma gösteren canlı için ilk bakışta doğrudan yararı olmayan bir karşılıklı yardımlaşma şeklidir. Bu tür bir etkinliğin seçilmiş olmasının olası bir nedeni; eğer akrabalarına yardım eden canlı birey, yardım etme etkinliğini destekleyen ve teşvik eden genlere sahipse, onun akrabaları da muhtemelen bu genlere sahip olacak ve böylece bu aleller aktarılabilecektir. Canlılar arasındaki evrimsel iş birliğini ve karşılıklı yardımlaşmayı teşvik eden diğer süreçler, bu yardımlaşmanın bir grup organizmaya yarar sağladığı grup seçilimini içerir. Karşılıklık teorisi Karşılıklılık teorisi, canlıların karşılığında bir şey almak için birbirleriyle karşılıklı yardımlaşma davranışı sergilediğini öne sürer. Bu tür davranış şekillerinin tercih edilmesi için diğer bireylerin tanıyacağı bazı fiziksel belirteçlerin olması ve dış görünüşte bazı işaretlerin diğerleri tarafından da algılanabilir olması gerekmektedir. Aksi takdirde, bu davranış şekillerini korumak için bir seçilim baskısı olmayacaktır. Karşılıklı dayanışmayı oluşturan karşılıklık hakkında yapılan araştırmaların büyük bölümü oyun kuramı olarak bilinen tutsak ikilemine odaklanmıştır. Piyasa etkisi Karşılıklı yardımlaşmanın evrimine yol açan olası mekanizmalardan birini tanımlayan başka bir teori ise Noe ve Hammerstein tarafından öne sürülen piyasa etkisi teorisidir. Bu mekanizma, birçok durumlarda, bir kaynağı elde etmek isteyen talep ile bir bireyin elde edebileceği olası kaynak miktarı toplamı, yani arz arasında bir ödünleşimin ve dengelemenin (hasıla ve maliyet dengesi) var olduğu gerçeğine dayanır. Bu durumda, sistemde yer alan ve birbirleriyle yardımlaşan her eş, belirli bir kaynağın üretilmesinde ve takas etme yoluyla bu kaynağın edinilmesinde uzmanlaşarak karşılıklı kazanç ve menfaat elde edebilirler. Eğer bu sistemde birbirleriyle yardımlaşan sadece iki canlı varsa, her biri bir kaynak üzerinde uzmanlaşabilir ve bu şekilde diğeriyle alış verişte bulunabilir. Kaynakların değiş tokuşu diğer partnerle karşılıklı yardımlaşma ve işbirliği gerektirdiği gibi fiyat teklifi ve pazarlık etme süreçlerini de içerir. Bu mekanizma, tek bir tür içinde olabileceği gibi sosyal gruplar veya türler arasında da olabilir. Aynı zamanda bu mekanizma, bir kaynağın sahibinin iş birliğinde bulunacak ortağını seçmeye muktedir olduğu birçok ortaklı sistem içinde de uygulanabilir. Bu model, örneklerinin maymunlarda, temizlikçi balıklarda ve diğer benzeri canlılarda görüldüğü doğal sistemlerde de uygulanabilir. Basit olarak uluslararası ticaret sistemleri de buna örnek verilebilir. Arap ülkeleri büyük miktarlarda petrol rezervlerine sahip olup Batılı ülkelerden teknoloji transferine gerek duyarlar. Teknolojik ürünler ise yine Arap petrolüne bağımlı olduğundan bunun çözümü ticari bir iş birliği yapmaktan geçer. Çok katmanlı seçilim Çok katmanlı seçilim kuramı, seçilimin birden çok düzeyde gerçekleştiğini öne sürer: örneğin hücrelerde atomsal veya moleküler seviyede, vücutta hücreler seviyesinde ve sonra bütün bir organizma seviyesinde, ya da grup seviyesinde ve de tür düzeyinde işleyebilirler. Aynı seviyede diğerleriyle rekabet edemeyen herhangi bir düzey, bir aşağıdaki seviye her ne kadar rekabetçi olursa olsun, elenecek ve ortadan kaldırılacaktır. Klasik bir örnek, kanser önleyici genlerdir. Kanser hücreleri kontrolsüz şekilde bölünerek çoğalır ve kısa vadede çok çabuk üredikleri ve de diğer vücut hücrelerini rekabet dışı bıraktıkları için hücresel düzeyde çok başarılıdırlar. Kanser bütün bir organizma düzeyinde öoğunlukla ölümcül olup üremeyi önlerler. Bu nedenle, örneğin hasarlı hücrelerin kendilerini yok ederek işbirliği yapmaya sevk etmesi gibi, genom içinde kanseri önleme özelliğine sahip değişiklikler tercih edilerek seçilirler.

Çok katmanlı seçilim

kuramı, örneğin kısa vadede kendileri için yararlı olacak ama uzun vadede tüm grubu ve onların soyundan gelecekleri yok edebilecek davranışlardan sakınmaları için bireylerin iş birliği yapmasına yol açmak gibi benzer etkilerin ortaya çıkabileceğini öne sürer. Ayrıca bakınız *Koinophilia *Karşılıklı Yardımlaşma (Pyotr Kropotkin) *Mikrobiyal yardımlaşma * Nowak MA (2006). Five rules for the evolution of cooperation. Science 314: 1560-1563. [1] * Mikhail Burtsev and Peter Turchin: Evolution of cooperative strategies from first principles, Nature 440, 1041-1044 (20 April 2006) * West, S.A., Griffin, A.S., and Gardner, A. (2007) Evolutionary explanations for cooperation. Current Biology 17: R661-R672. [2]

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.