Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Kadı Muhammed

Kısaca: Kadı Muhammed (Farsça: قاضی محمد Qāzī Mohammad, Kürtçe: قاضی محمد Qazî Mihemmed; d. 1900 ya da 1901 - ö. 30 Mart 1947 Mahabad), Mahabad Cumhuriyetinin devlet başkanı seçilmiş Kürt din adamı. ...devamı ☟

Kadı Muhammed
Kadı Muhammed

Kadı Muhammed (Farsça: قاضی محمد Qāzī Mohammad, Kürtçe: قاضی محمد Qazi Mihemmed; d. 1900 ya da 1901 - ö. 30 Mart 1947 Mahabad), Mahabad Cumhuriyetinin devlet başkanı seçilmiş Kürt din adamı. Mahabad'ın önde gelen ailelerinden Kadı ailesininden Kadı Ali'nin oğlu olarak doğmuştur. Çocukluğunda Kutabhane denilen din okulunda okumuş ve babasından ve evde bulunan kitaplarından temel eğitimini almıştır. Mahabad Vakıflar Dairesi Müdürlüğünü yaptıktan sonra babasının yerine kadılığına atanmıştır.

KOMELA

Kürdistan(Mahabad) Cumhuriyeti

Kadı Muhammed 22 Ocak 1946 tarihinde Çarçıra meydanında, mahşer günü gibi kalabalık bir ortamda Kürdistan Cumhuriyetini ilan etti. Bu olaydan tam 20 gün sonra, 11 Şubat 1946 tarihinde Kürdistan Milli Meclisi(KMM) toplantısında hükümet şoyle teşkil edildi: Kadı Muhammed : Cumhurbaşkanı Hacı Baba : Başbakan Mustafa Barzani : Genelkurmay Başkanı Seyfi Kadı : Kolluk Kuvvetleri Komutanlığına Aynı Gün Kürdistan Millet Meclisi(KMM) Kürtçe dili devletin resmi dili olarak kabul etti, aynı zamanda "Ey Raqib" kürdistan Marşı ve bayrağı seçildi, bayrağın şekli de böyle idi: üstte kıırmızı, ortada beyaz, altta yeşil, onların üstünde de yirmibir köşeli, sarı bir güneş vardı. Bir süre sonra basın yayın örgütlenmesi yapıldı ve 10 Ocak 1946′da yayın hayatına başlamış olan Kurdistan dergisinin yayına devamına ve Kurdistan adlı resmi bir gazetenin çıkarılmasına karar verildi. Kürdistan Milli Meclisi, aldığı kararlar ile eğitim alanında iyileştirme kararı aldı ve genel ve zorunlu ilk öğretimi tesis eden yasalar çıkardı. Fakir ailelerin çocuklarına para yardımı, giyecek ve ders kitapları verildi. Kültürel çalışmaların önemini vurgulayan meclis, ilk olarak iki Kürt şairin, Hejar ile Hêmen’in şiir kitaplarını devlet matbaasında bastırdı. Kısa bir süre içerisinde Kürt okulları kuruldu ve Kürtçe eğitime başlandı. Hawar ve Hilale adıyla iki yeni dergi yayınlandı. 10 Mart’ta ise Sovyetlerin göndermiş olduğu bir verici istasyonu ile Mehabad Radyosu yayın yapmaya başladı.

İdam

Sovyetler 9 Mayıs'ta İran topraklarından çekilince 17 Aralık'ta İran ordusu Mahabad'ı işgal ederek Mahabad Cumhuriyeti'ni yıktı. 31 Mart 1947'de Cumhurbaşkanı Kadı Muhammed, Başbakan Hacı Baba Şeyh ve Savunma Bakanı Muhammed Hüseyin Han Seyfi Kadı, Cumhuriyetinin kurulduğu yer olan Çarçıra Meydanı'nda asılarak idam edildi.

Kaynaklar

* William Aegleton, 1946 Mehabad Kürt Cumhuriyeti, Koral yayınları, Ekim 1990. * Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü ile Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürt Komisyonu (Çev.: M. Aras), Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Pêri yayınları, İstanbul, Temmuz 1998, ISBN 975-8245-06-6. * Zeynel Abidin Kızılyaprak, Hasan Kaya, Şerif Beyaz, Zana Farqini, İstanbul Kürt Enstitüsü, 1900'den 2000'e Kürtler - Kronolojik Albüm, Özgür Bakış Milenyum Armağanı, İstanbul, Ocak 2000, s. 35-36. * Mehmet Kemal Işık (Tori), 'Kadı Muhammed', Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul, Kasım 2000, ISBN 975-431-111-0, s. 111-118.

Kaynaklar

Vikipedi