Kabartay

Coğrafi koşullar

• Bölgenin güneyi dağlıktır. En yüksek yeri Elbrus Dağıdır (5642 m.; Kabartayca: Oşhamaho, 1уащхьэмахуэ; Balkarca: Mingi-tav). Dağların en yüksek yerleri kar ve buzullarla, daha aşağıları Alp tipi çayırlarla,daha aşağıya doğru iğne yapraklı ve karışık ormanlarla kaplıdır. Vadiler ve kuzeydeki Kabartay Ovası çayır ve step bitkileriyle kaplıdır.

• Bölgede kara iklimi görülür.Ocak ayı sıcaklık ortalaması,dağlık kesimlerde -8 derece ile -12 dereceler arasında değişirken,düzlüklerde -4 derece dolayındadır. Temmuz ortalamaları dağlık kesimlerde +6 ve +10 derece, Nalçik`te ise +22 derecedir.
• Yıllık yağış miktarı dağlık kesimlerde,yükseltiye göre 800-3.200 mm. arasında değişirken, kuzeydeki Kabartay Ovasında 600 mm`nin altına iner. Bu nedenle tarımda sulama gereklidir (bk. Özdemir Özbay, "Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya", II.Baskı, Ankara, 1999, s.163-164).

Tarih

• Yörenin halkı kuzey bölümdeki Çerkes kabilesi Kabartaylar ile dağlık kesimlerdeki Türk asıllı Balkar ya da Malkar topluluklarından oluşmuştur.
• Kabartaylar önceleri Kuban Irmağının kuzeyinde,Şapsığlar ile komşu olarak Taman Yarımadası`nda,Azak Denizi`nin doğusunda ve kuzeyinde, Kırım Yarımadası`nda yaşıyorlardı.13-15.yüzyıllarda Tatar baskıları sonucu,yavaş yavaş geri çekilerek şimdiki yerlerinde toplanmışlardır.Balkarlar ile onların daha batısındaki Karaçayların da, Adıge-Kabartay çekilişine katılmış Türk-Tatar topluluklarından oldukları sanılmaktadır, bunlar Çerkeslerle ortak bir kültürü paylaşmaktadırlar (bk. Jineps, Eylül 2006, ek-1,s.4).
• Kabartaylar, Osmanlı koruması altındaki Kırım Hanlığı`na bağlı iken, 1556`da Astrahan Hanlığı`nı yıkıp topraklarını ilhak eden Rusya ile komşu oldular. 1557`de Rus korumasını kabul ederek Kırım`dan ayrıldılar. 1739-1774 yılları arasında Osmanlı ve Rus etki alanları arasında tarafsız bölge statüsü kazanan Kabartay, 1774`te Rusya`ya ilhak edildi. Ancak, Balkarlar Rus egemenliğini kabul etmeyerek 1827 yılına değin direnişlerini sürdürdüler.

• 1859`da Osmanlılarla diplomatik görüşmeleri başlatan Ruslar, planladıkları Adighe sürgünü olayını gizlemek ve Müslüman nüfusu azaltmak amacıyla 1860-61 yıllarına Mülüman Osetlerle birlikte Kabartayların önemli bir bölümünü Türkiye`ye göç ettirdiler. Bu tür göç ettirmeler aralıklarla 20.yüzyıl başlarına değin sürdü.
• Kabartay bölgesinde 12 Ocak 1922`de Rusya SFSC`ne bağlı Kabartay-Balkar Özerk Oblastı (sancak) kuruldu. Oblast 1936`da özerk cumhuriyet oldu. Şimdi burası Rusya Federasyonu içindeki Kabardey-Balkar Cumhuriyeti`ni oluşturmaktadır.

Kaynaklar