Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Kabardiya

Kısaca: Kabardiya veya Kabarda (Kabartayca: Qeberdey; Къэбэрдей) Rusya Federasyonu'na bağlı Kabardey-Balkarya içindeki coğrafi ve tarihsel bölge. ...devamı ☟

Kabardiya
Kabardiya

Kabardiya, (Kabartayca: Qeberdey; Къэбэрдей) Rusya Federasyonu'na bağlı Kabardey-Balkarya içindeki coğrafi ve tarihsel bölge. Coğrafi koşullar * Bölgenin güneyi dağlıktır. En yüksek yeri Elbruz Dağıdır (5642 m.; Kabartayca: Oşhamaho, 1уащхьэмахуэ; Balkarca: Mingi-tav). Dağların en yüksek yerleri kar ve buzullarla, daha aşağıları Alp tipi çayırlarla,daha aşağıya doğru iğne yapraklı ve karışık ormanlarla kaplıdır. Vadiler ve kuzeydeki Kabartay Ovası çayır ve step bitkileriyle kaplıdır. Dağlardaki buzullarla beslenen çok sayıda hızlı akışlı akarsu, derin ve dar vadiler içinden geçerek kuzeye doğru akarak Terek Irmağına dökülür: batıdan doğuya doğru Malka, Baksan, Çegem, Nalçik, Çerek ve Lesken. * Bölgede kara iklimi görülür.Ocak ayı sıcaklık ortalaması,dağlık kesimlerde -8 derece ile -12 dereceler arasında değişirken,düzlüklerde -4 derece dolayındadır. Temmuz ortalamaları dağlık kesimlerde +6 ve +10 derece, Nalçik'te ise +22 derecedir. * Yıllık yağış miktarı dağlık kesimlerde,yükseltiye göre 800-3.200 mm. arasında değişirken, kuzeydeki Kabartay Ovasında 600 mm'nin altına iner. Bu nedenle tarımda sulama gereklidir (bk. Özdemir Özbay, "Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya", II.Baskı, Ankara, 1999, s.163-164). Tarih * Yörenin halkı kuzey bölümdeki Çerkes kökenli Kabartaylar ile dağlık kesimlerdeki Türk asıllı Balkar ya da Malkar topluluklarından oluşmuştur. * Kabartaylar önceleri Kuban Irmağının kuzeyinde,Şapsığlar ile komşu olarak Taman Yarımadası'nda,Azak Denizi'nin doğusunda ve kuzeyinde, Kırım Yarımadası'nda yaşıyorlardı.13-15.yüzyıllarda Tatar baskıları sonucu,yavaş yavaş geri çekilerek şimdiki yerlerinde toplanmışlardır.Balkarlar ile onların daha batısındaki Karaçayların da, Adıge-Kabartay çekilişine katılmış Türk-Tatar topluluklarından oldukları sanılmaktadır, bunlar Çerkeslerle ortak bir kültürü paylaşmaktadırlar (bk. Jineps, Eylül 2006, ek-1,s.4). * Kabartaylar, Osmanlı koruması altındaki Kırım Hanlığı'na bağlı iken, 1556'da Astrahan Hanlığı'nı yıkıp topraklarını ilhak eden Rusya ile komşu oldular. 1557'de Rus korumasını kabul ederek Kırım'dan ayrıldılar. 1739-1774 yılları arasında Osmanlı ve Rus etki alanları arasında tarafsız bölge statüsü kazanan Kabartay, 1774'te Rusya'ya ilhak edildi. Ancak, Balkarlar Rus egemenliğini kabul etmeyerek 1827 yılına değin direnişlerini sürdürdüler. Kabartaylar 1799-1825 yılları arasında Rus kolonyalist politikasına karşı sık sık ayaklandılar. Sert ve kanlı bir biçimde bastırılan bu ayaklanmalar sonucu nüfus iyice azaldı,bir veriye göre 200 binden 30-35 bine düştü (bk. Ali Kasumov-Hasan Kasumov,"Çerkes Soykırımı", Ankara, 1995, s.20). * 1859'da Osmanlılarla diplomatik görüşmeleri başlatan Ruslar, planladıkları Adıge sürgünü olayını gizlemek ve Müslüman nüfusu azaltmak amacıyla 1860-61 yıllarında Müslüman Osetlerle birlikte Kabartayların önemli bir bölümünü de Türkiye'ye göçe zorladılar.Bu tür göç ettirmeler aralıklarla 20.yüzyıl başlarına değin sürdü. * Kabartay bölgesinde 12 Ocak 1922'de Rusya SFSC'ne bağlı Kabartay-Balkar Özerk Oblastı (sancak) kuruldu. Oblast 1936'da özerk cumhuriyet oldu. Şimdi burası Rusya Federasyonu içindeki Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'ni oluşturmaktadır. }

Kaynaklar

Vikipedi