Tarihçe
- 29 Haziran 1868 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nun 5 Temmuz 1865 tarihinde imzalamak zorunda kaldığı Cenevre Sözleşmesi gereği olarak "Mecruhin ve Marza-yi Askeriyyeye İmdad ve Muavenet Cemiyeti - Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım ve Destek Cemiyeti" adıyla Dr. Abdullah Bey ve Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa öncülüğünde kurulmuş ancak hiçbir zaman çalışır hale geçmemiştir.
- 14 Nisan 1877'de "Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti" adı ile Marko Paşa önderliğinde yapılan toplantılardan sonra yeniden kurulmuş ve Sırbistan-Karadağ Savaşları ile Teselya Savaşlarında yardım çalışmaları yaptıysa da ancak 1960 yılında kurumsal olarak çalışmaya başlayabilmiştir, Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti, amblem olarak hilali alması gerektiğini gösterilerek Uluslararası Salib-i Ahmer (Kızılhaç) tarafından uzun süre kabul edilmedi. Nihayet 1897 Haziranında Londra’da toplanan Milletlerarası VIII. Kızılhaç Konferansı’nda Dr. Besim Ömer Paşa’nın gayretleriyle hilalin amblem olarak alınması resmen kabul edilmiştir.
- 1923 yılında Cumhuriyetin kurulması ve devletin isminin değiştirilmesi ile "Türkiye Hilaliahmer Cemiyeti" adını almıştır,
- 1935 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından uygun görülen "Türkiye Kızılay Cemiyeti" adını almıştır.Kızılay sağlık için çalışan bir Sivil Toplum Kuruluşudur.
Kızılay`ın alameti, beyaz zemin üzerinde karşıdan bakarken sola doğru açık kırmızı "ay" dır. Yalnız Kızılay bayrağında "ay"ın açık yüzü bayrak direğinin tersine doğrudur.
Kızılay alameti, Devletler Hukuku`nun ilgi hükümleri gereğince, savaş zamanında silahlı kuvvetlerin sağlık servisleri ile o hükümlerin belirlediği kişi ve kuruluşlar için "koruyucu ve belirtici işaret" olarak kabul edilmiştir. Bunlar dışında kalan hiçbir kişi, kurul ve kurum, savaşta tarafsızlık ve dokunulmazlık timsali olan bu işareti kullanamaz.
Kızılay, 1876 Osmanlı - Rus Savaşı`ndan 1974 Kıbrıs Barış Harekatı`na kadar geçen süre içinde, Türkiye`nin taraf olduğu tüm savaşlarda, cephe gerisinde kurduğu seyyar ve sabit hastaneler,hasta taşıma servisleri,donattığı hastane gemileri, yetiştirdiği hemşireler ve gönüllü hasta bakıcılar aracılığıyla savaş alanında yaralanan ya da hastalanan on binlerce Mehmetçik`in dost ve düşman askerinin bakım ve tedavisine yardımcı olmuş, Türk olsun düşman olsun savaş esirlerine gereken insancıl yardımları yapmış; savaştan etkilenen sivil halkın bakımı ve korunması için çaba göstermiş; I. Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul`da görülen büyük kolera salgınından bu yana yurdumuzda ortaya çıkan doğal afetlerde felaketzedelerin bakımını, barınağı ve beslenmelerini sağlamış, uluslararası yardım faaliyetlerine katılmış; hemşirelik eğitimi, ilkyardım ve kanla ilgili hizmetler alanında öncülük yapmış, korunmaya gereksinen pek çok vatandaşımıza gereken sosyal yardım ve hizmetleri sunmuştur.
Kızılay`ın amacı, her nerede görülür ise , hiçbir ayrım yapmaksızın insanın acısını önlemeye veya hafifletmeye çalışmak, insanın hayatını ve sağlığını korumak, onun kişiliğine saygı gösterilmesini sağlamak ve insanlar arasındaki karşılıklı anlayışı, dostluğu saygıyı, işbirliğini ve sürekli barışı getirmeye uğraşmaktır. Kızılay ihtiyaç anında dayanışmanın,ıstırap anında eşitliğin, savaşın en kızgın anında insancıllığın, tarafsızlığın ve barışın simgesidir.
Kızılay, Uluslararası Kızılay-Kızılhaç Topluluğu`nun temel ilkelerini paylaşır. Bunlar; insaniyetçilik,ayrım gözetmemek, tarafsızlık, bağımsızlık,hayır kurumu niteliği, birlik ve evrensellik ilkeleridir. Kızılay, tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tabi, kar amacı gütmeyen, yardım ve hizmetleri karşılıksız olan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü sosyal hizmet kuruluşudur.
Kızılay`ın teşkilatı, Genel merkez ve şubelerden oluşur. Kızılay`ın Genel Müdürlük teşkilatı dışında kalan bütün kademelerindeki görevler fahridir.
Kızılay, insan kişiliğine saygıyı, karşılıklı anlayış, dostluğu, yardımlaşmayı, iş birliği ve sürekli barışı destekler. Kızılay'ın amacı, her nerede görülür ise , hiçbir ayrım yapmaksızın insanın acısını önlemeye veya hafifletmeye çalışmak, insanın hayatını ve sağlığını korumak, onun kişiliğine saygı gösterilmesini sağlamak ve insanlar arasındaki karşılıklı anlayışı, dostluğu saygıyı, işbirliğini ve sürekli barışı getirmeye uğraşmaktır. Kızılay ihtiyaç anında dayanışmanın,ıstırap anında eşitliğin, savaşın en kızgın anında insancıllığın, tarafsızlığın ve barışın simgesidir.
Amaçları
- Kızılay savaşta felakete uğrayanları koruyan 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleriyle Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin taraf bulunduğu uluslararası anlaşmaların kendisine yüklediği hizmetleri görür veya yerine getirilmesine yardımcı olur,
- Kızılay barışta yurt içinde ve yurt dışında vukua gelen her türlü afet ve felaketlere karşı Tüzüğü dahilinde üzerine düşen hizmetleri yerine getirir,
- Kızılay insaniyetçi hukuk ilkelerine bağlı kalır, sağlık ve sosyal dayanışmayı destekler, sosyal refahın geliştirilmesine yardımcı olur,
- Kızılay Uluslararası Kızılhaç Komitesi, Kızılay-Kızılhaç Dernekleri Federasyonu ve bu federasyona dahil ulusal kuruluşlarla amaç ve işbirliği yapar.
İlkeleri
Kızılay Uluslararası Kızılay-Kızılhaç hareketi temel ilkeleri olan;İnsaniyetçilik
Kızılay savaşlarda yaralılara ayırım gözetmeksizin yardım etmek ister. Gerek ulusal gerekse uluslararası alanda insanların acılarını koşullara bakmaksızın önlemek veya hafifletmek, insanların yaşamını ve sağlığını korumak, insan kişiliğine saygı göstermek Kızılay'ın amaçlarıdır. Uluslar arasında anlayış ve dostluğun geliştirilmesini, ulusların işbirliği yaparak barışın sürekli olmasını hedef alır.Ayırım gözetmemek
Kızılay ırk, din, cinsiyet, milliyet, sosyal sınıf ve siyasal görüş farklarını gözetmeden, insanların izdıraplarını göz önüne alarak yardım eder ve öncelikli gereksinimleri gidermek için çalışır.Tarafsızlık
Kızılay düşmanlıklarda taraf tutmaz, taraf olmaz, dini,felsefi, siyasi ve ırksal tartışmalara katılmaz.Bağımsızlık
Kızılay Türkiye Cumhuriyeti Devleti yasalarına ve ilgili uluslararası kurallara uyarak bağımsız olarak insancıl faaliyetler yapar ve kamuya yardımcı olur.Hayır kurumu niteliği
Kızılay çalışmalarından ve yardımlarından çıkar amacı gözetmez gönüllü olarak yardım etmeye çalışır.Birlik
Türkiye'de aynı amaçla ve herhangi bir isim ile başka bir kuruluş kurulamaz, herkese açıktır, bütün yurtta çalışmalar yapar.Evrensellik
Kızılay aynı amaçla çalışan yabancı ulusal kuruluşlarla aynı haklara sahip ve karşılıklı yardımlaşma ile görevli evrensel bir kuruluştur.İlkelerine bağlı olarak faaliyet gösteren tüzel kişiliğe sahip ve özel hukuk hükümlerine tabi bir kurumdur.
Görevleri
Savaşta veya hükümetin ilan ettiği olağanüstü hallerde
- Hükümetin gösterdiği lüzum ve ihtiyaca göre cephede ve cephe gerisinde Türk Milleti ve Silahlı Kuvvetlerine Kızılay amacına uygun yardımlarda bulunur.
- Savaş görevlerini yerine getirecek araç ve gereçlerle ilaçları sürekli kontrol altında bulundurur, bozulma ve eksilmeye mahal bırakmadan gerekenleri elden çıkarır; yerine tazelerini, yenilerini koymak suretiyle stok seviyesini korumaya çalışır.
- Silahlı Kuvvetlerle bağlantı kurmak ve iş birliği sağlamak için gerektiği kadar Genel Merkez Kurulu Üyesini veya duruma göre Genel Merkez Kurulu'nun atayacağı diğer görevlileri Silahlı Kuvvetler yanına delege olarak gönderir.
- Türk, dost ve düşman savaş tutsakları ile göz altına alınanların ve mültecilerin değiştirilmesine ve aileleriyle haberleşmelerine, bunlara para ve eşya ulaştırılmasını sağlamaya aracılık eder; bunun için gerekli araştırma ve haberleşme örgütünü kurar.
- Tehlikeli bölgelerde bulunan çocukların ve korunmaları gerekenlerin Hükümetin göstereceği yerlere taşınmalarına ve yerleştirilmelerine yardım eder.
Barışta
- Hemşireler, gönüllü hemşireler ve hasta bakıcılar yetiştirir. Dispanserler, sağlık merkezleri, hastahaneler, amaçlarına uygun öğretici merkezler ve rehabilitasyon merkezleri açar ve yönetir.
- Kan yardımı ile kan türevleri sağlayacak teşkilatı kurar, yönetir ve teşkilatın yurt düzeyinde gelişmesi için gereken önlemleri alır.
- Salgın hastalıklara, halk sağlığını ilgilendiren benzer afetlere ve çocuk ölümlerine karşı mücadeleye katılır ve yardım eder.
- Muhtaç hastalara tedavi yardımı yapar; güçsüz ve fiziksel özürlülere noksan veya arızalı organlarının fonksiyonlarını tamamlayıcı, destekleyici veya rehabilite edici nitelikte araç temin etmeye çalışır.
- Türk Medeni Kanununa göre gerçek ve tüzel kişiler tarafından Kızılay eliyle kurulmak istenilen vakıf ve tesisleri kabul eder ve işletir.
Uluslararası yardımlaşmalarda
- Kızılay, Uluslararası Kızılhaç Komitesi, Kızılay-Kızılhaç Dernekleri Federasyonu ve bu federasyona dahil ulusal kuruluşların afet, felaket ve acil yardım çalışmalarına katılır. Ekipler gönderir, acil yardım malzemesi ve para yardımlarında bulunur.
- Savaşta ve barışta Uluslararası Kızılhaç Komitesiyle Kızılay - Kızılhaç Dernekleri Federasyonu ve bu federasyona dahil ulusal kuruluşlarla ortak çalışmalara katılır ve bunlara temsilci gönderir. Onların temsilcilerini kabul eder, yabancı heyetlerin sivil ve askeri makamlarla olan ilişkilerini kolaylaştırır.
Çalışmaları
Kızılay, 1876 Osmanlı - Rus Savaşı'ndan 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'na kadar geçen süre içinde, Türkiye'nin taraf olduğu tüm savaşlarda, cephe gerisinde kurduğu seyyar ve sabit hastaneler,hasta taşıma servisleri,donattığı hastane gemileri, yetiştirdiği hemşireler ve gönüllü hasta bakıcılar aracılığıyla savaş alanında yaralanan ya da hastalanan on binlerce Mehmetçik'in dost ve düşman askerinin bakım ve tedavisine yardımcı olmuş, Türk olsun düşman olsun savaş esirlerine gereken insancıl yardımları yapmış; savaştan etkilenen sivil halkın bakımı ve korunması için çaba göstermiş; I Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul'da görülen büyük kolera salgınından bu yana yurdumuzda ortaya çıkan doğal afetlerde felaketzedelerin bakımını, barınmalarını ve beslenmelerini sağlamış, uluslararası yardım faaliyetlerine katılmış; hemşirelik eğitimi, ilkyardım ve kanla ilgili hizmetler alanında öncülük yapmış, korunmaya gereksinen pek çok vatandaşımıza gereken sosyal yardım ve hizmetleri sunmuştur.Kızılay, tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tabi, kar amacı gütmeyen, yardım ve hizmetleri karşılıksız olan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü sosyal hizmet kuruluşudur.
Organizasyonu
Kızılay'ın teşkilatı, Genel merkez ve şubelerden oluşur. Kızılay'ın Genel Müdürlük teşkilatı dışında kalan bütün kademelerindeki görevler fahridir.Kızılay'ın Genel Başkanı Tekin Küçükali, I. Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Lütfi AKAR , II. Genel Başkan Yardımcısı Prof.Dr. Servet Rüştü KARAHAN, Genel Sekreter Muzaffer KOMİT'dir.
Genel Merkez Kuruluşu
- Genel Kongre: Kızılay'ın yüksek organı Genel Kongre'dir. Genel Kongre, Genel Merkez Kurulu ve Genel Merkez Denetçiler Kurulu üyeleriyle şube kongrelerince seçilen delegelerden oluşur. Her yıl Nisan ayı içinde olağan, gerektiği zaman da olağanüstü toplanır. Delege seçilmemiş onursal üyeler Genel Kongre'ye katılabilir, konuşabilir; ancak oy kullanamazlar.
- Genel Merkez Kurulu: Genel Kongre tarafından seçilen 30 üyeden oluşur. Üyelerden en az beşinin tıp doktoru ve üçünün de idari, mali veya ekonomik konulardan deneyimli olması şarttır.
- Genel Merkez Yönetim Kurulu: sorumlulukları müşterek olmak üzere: Genel Başkan, 2 Genel Başkan Vekili, Genel Sekreter ve 3 üyeden oluşur. Yönetim Kurulu'nda en az 1 tıp doktoru ile 1 de idari, mali veya ekonomik konularda deneyimli üye bulunması gerekir.
- Genel Merkez Denetçiler Kurulu: genel merkez ve genel merkeze bağlı bütün hizmet birimlerinin parasal ve yönetimsel işlemlerini denetlemek üzere Genel Kongre tarafından mali, idari ve hukuki konularda deneyimli kişiler arasından bir yıl süre için seçilen 5 asıl üye ve yedeklerinden oluşur. Üyelerden birisinin tıp doktoru olması gereklidir.
Şube Kuruluşu
Şubeler, 100 Kızılaycının birleşmesiyle il, ilçe ve belde merkezlerinde Genel Merkez Kurulu kararıyla açılabilir. Kızılaycılık yönünden önemli olan yerlerde ve büyük kurumlarda da aynı miktardaki Kızılaycının birleşmesiyle şube açılabilir.Gelir Kaynakları
- Yardımsever yurttaşların bağışları.
- Devletin her yıl yaptığı yardımlar.
- Derneğe ait oteller ve kamp yerlerinden sağlanan gelirler dir.