Türkçe Bilgi: Joseph Alois Schumpeter

Prof. Dr. Joseph Alois Schumpeter (1883 - 1950)

Avusturya asıllı Amerikalı iktisatçı, kapitalizmdeki konjonktür dalgalanmalarını (kötü hasat ve doğal afetler gibi) dış faktörlerle açıklamayıp, teknolojik yeniliklere ve işadamlarının girişimlerine bağlıyordu. Schumpeter için endüstriyel gelişmeyi hareket ettiren güç sermaye idi.

Schumpeter, Avusturya'nın bir taşra kasabası olan Triesch (bugünkü Trest) Moravya'da bir kumaş fabrikatörünün oğlu olarak dünyaya geldi. Schumpeter dört yaşına gelince, babası öldü. Annesinin sonradan evlendiği İmparatorluk ve Krallık ordusuna mensup bir subay olan üvey babası, çocuğu seçkinlerin devam ettiği Viyana'daki Theresianum Lisesi'ne gönderdi. Schumpeter 1901'den sonra Viyana Üniversitesi'nde hukuk ve ekonomi tahsil etti. 1906'da hukuk doktoru ünvanını aldı. İngiltere'ye yaptığı bir seyahatte tanıştığı, bir din adamının kızı olan 24 yaşındaki Gladys Ricarde Seaver ile bir yıl sonra evlendi. Ne var ki, evlendikten kısa bir süre sonra genç evliler boşandılar (1920).

Schumpeter 1907'de hukukçu sıfatıyla Uluslararası Tahkim Heyeti'nde görevli olarak Mısır'a gitti. 1908'de kendisini bilim çevrelerine tanıtan Kuramsal Ekonominin Özellikleri ve Ana İçeriği adlı kitabını burada yazdı. Schumpeter, hesapları kapitalizmin gelişmesine ve dalgalanmalarına yol açan nedenleri içermediği gerekçesiyle Fransız iktisatçı Leon Walras'ın matematiksel yöntemlerini eleştirdi.

Schumpeter 26 yaşında Avusturya İmparatorluğu'nun doğusunda bulunan Çernovtsi Üniversitesi'nde bir kürsü sahibi oldu. Bundan iki yıl sonra Steiermark eyaletinde Graz Üniversitesi'ne ekonomi profesörü olarak atandı. Burada 1912 yılında Theorie der wirtschafdichen Entwicklung (Ekonomik Gelişme Kuramı) adlı kitabını yayınladı. Schumpeter burada kapitalizmin kendi içinden kaynaklanan dinamiklerini açıkladı ve bununla çok takdir ettiği Karl Marx'ın izinden gitti.

Schumpeter'in çalışmalarındaki çekirdek kavram "Yenilik"ti; bununla mal sağlanmasında akla gelebilecek her türlü değişikliği (yeni ürünler, üretim yöntemleri, satış yöntemleri, satış piyasaları) tanımlıyordu. Kendisi için yenilik yalnız yeni ürünlerden oluşmayıp, değişik üretim yöntemleri ve yeni satış piyasaları da bu kavrama girmekteydi. Böyle yenilikler ancak piyasada kendilerini kabul ettirdikleri ve rakip firmaları buna bağlı olarak yenilikler yapmaya teşvik ettikleri (örneğin motorun icadı motorlu tahrikten yararlanan çok sayıda ürünün ortaya çıkmasına neden oldu) ve böylelikle ekonomiyi ileri götürdükleri zaman tam olarak ekonomiktirler. Fakat yenilikler yalnız düzensiz aralıklarla ortaya çıktıklarından yenilik ile durgunluk arasında karşılıklı bir etkileşim ortaya çıkmaktadır. Konjonktürdeki bu devri dönüşümler Schumpeter'e göre kapitalizmin doğasında vardır.

Yenilik kavramı onun girişimci anlayışını da belirler. Girişimci, ancak yaratıcı bir güce sahip bulunduğu ve yenilikleriyle yeni alanlar açtığı zaman girişimci adına hak kazanmaktadır. Yalnız şirket sahibi ya da yönetici olan kimseleri Schumpeter küçük görerek sadece "Mal Sahibi" olarak nitelendiriyordu.

Avusturya'nın Sosyal Demokrat başbakanı Karl Renner, Schumpeter'i 1919'da maliye bakanı olarak atadı. Schumpeter hükümetin bir devletleştirme projesini engellediği için görevini, başladıktan yedi ay sonra bırakmak zorunda kaldı. 1921'de yöneticiliğini üstlendiği Viyana'daki Biedermeier Bankası, üç yıl sonra iflas etti. 1925'te evlendiği ikinci karısı Annie Resinger ile birlikte taşındıkları Bonn'da, Schumpeter maliye bilimleri profesörü olarak görev yaptı.

Schumpeter, 1932'de ABD'ye yerleşti. Cambridge'deki Harvard Üniversitesi'ne profesör olarak atanan Schumpeter, burada konjonktür teorisini genişletti. On yıl sonra Kapitalizm Sosyalizm ve Demokrasi adlı yapıtını yayınladı. Bu kitabında kapitalizmin giderek bürokrasiye daha fazla yer vereceğini ve planlı ekonomili sosyalizme geçişin kaçınılmaz olduğunu savundu. Dayanakları: Büyük tröstlerin yenilikçilerin rolünü üstlenmeleri ve küçük girişimcileri ortadan kaldırmaları, maaşla tutulmuş yöneticilerin yalnız satış planlamasına dayanarak yol gösterici kararlar alması.

Schumpeter gösterdiği bilimsel yararlılıklara karşın ABD'de yalnız bir adamdı. Bunun nedeni Yahudilerle Slav ırkına mensup olanlar hakkında söylediği uygunsuz sözlerdi. Hitler Almanyasının 1945'te savaşı kaybedip teslim olmasını "Yahudilerin zaferi" olarak niteliyordu. Morgenthau Planını kabul etmemesi, Schumpeter'in Amerikan kamuoyu tarafından tümüyle reddedilmesine neden oldu. Antik çağdan başlayarak ekonomik düşüncenin bir bilançosu olan History of Economic Analysis (İktisadi Analizin Tarihi) adlı son yapıtını tamamlayamadı. 67 yaşında Taconic/Connecticut'ta beyin sektesinden öldü.

Joseph Alois Schumpeter

İlgili konular

1883

1950

Emperyalizm

Ludwig von Mises

Güler Sabancı

Kapitalizm

8 Şubat

8 Ocak