Türkçe Bilgi: John Fitzgerald Kennedy

John Fitzgerald Kennedy KENNEDY, John Fitzgerald ABD devlet adamlarından. 1917’de Massechusetts eyaletinin Brookline şehrinde doğdu. İrlanda asıllı, zengin ve Katolik bir aileye mensuptu. ABD’nin 35. ve en genç başkanıdır. Harward Üniversitesinden mezun oldu. İngiltere’nin 1930’lardaki dış siyasetini inceleyen ve tenkid eden tezini İngiltere Niçin Uyudu (Why England Slept) ismiyle 1940 yılında kitap halinde yayınladı. Aynı zamanda dünya görüşlerini de açıklayan bu eseri ABD ve İngiltere’de en çok satılan kitaplardan birisi oldu.

1941’de Amerikan Donanmasına girerek İkinci Dünya Savaşında gösterdiği başarılardan dolayı madalya ile taltif edildi. 1945 yılında askerlikten ayrılarak bir müddet gazetecilik yaptıktan sonra politikaya atıldı. 1947’de Temsilciler Meclisine 1952’de de ABD Senatosuna üye seçildi. Politikada mutedil bir liberal olarak isim yapan Kennedy, 1956’da başkan yardımcılığını az bir oy farkıyla kaybetti. Bu arada geçirdiği ameliyattan sonra yazdığı Cesaret Örneği Kişiler (Protiles in Couraga) isimli kitabıyla biyografi dalında Pulitzer edebiyat mükafatını aldı. Yeniden politikaya döndü ve 1960 yılında Demokratların adayı olarak Nixon’a karşı kırk üç yaşında Eisenhower’den başkanlık görevini devraldı.

Demokrat Partili ABD başkanlarının en dinamik ve faal şahsı olan Kennedy, çevresinde kuvvetli kimselerden ve teknokratlardan teşekkül eden bir ekip (brain trust) kurdu. İşsizlik sigortasını genişletip, sanayiin az geliştiği bölgelere öncelik verdiği gibi uzay araştırmalarını büyük ölçüde destekledi. Çelik tröstleri ile giriştiği mücadeleyi kazanarak tüketime dayalı ABD ekonomisinde bunu arttırıcı tedbirlerin alınmasını sağladı. ABD’nin teknik başarılarını gelişmekte olan ülkelere ileten, ancak siyasi ve kültürel maksatları ön planda olan “Barış Gönüllüleri” teşkilatını kurdu.

Kennedy’nin başkanlığı esnasında yaptığı diğer önemli bir faaliyeti de ikinci sınıf insan muamelesi gören siyahilerin insanca yaşamasını sağlayacak bir takım sosyal ve siyasi haklara kavuşmasını temin edip ırk ayrımının saçma ve kanunsuz bir şey olduğunu ortaya koymuştur. Sadece beyazların devam ettiği üniversitelere zencilerin de devamını sağladı. Bundan dolayı ortaya çıkan reaksiyona rağmen tavrını değiştirmedi.

Dışarıya karşı müessir bir politika izlemeye başlayan Kennedy, komünizmin Latin Amerika’da yayılmasını engellemek maksadıyla 13 Mart 1961’de “Gelişme İttifakı” (Alliance For Progress) denilen ve bu ülkelere iktisadi kalkınmalarını sağlayıcı dış yardımı esas alan planın tatbikine geçerek 18 ülkeye 9 ay içinde 900 milyon dolar yardımda bulundu. Ancak aynı yılın Nisan ayında CIA’nın teşebbüsüyle Castro’yu devirmek için Küba’ya karşı girişilen Domuzlar Körfezi Harekatı (Bay of Pigs) başarısızlıkla neticelenince, ABD hükümetinin prestiji sarsıldı. Kennedy sorumluluğu tamamen kendi üzerine alarak şunları söylemiştir: “Zaferin yüz tane babası vardır, fakat hezimet yetimdir.”

1962’de Sovyetlerin Küba’ya nükleer başlıklı füzeler yerleştirmesi hadisesinin ABD kamuoyunda duyulması üzerine Kennedy, Hür Dünyaya gelecek herhangi bir füzenin Sovyetlerden gelmiş gibi kabul edileceğini açıklayarak sert tepki gösterdi. Küba’yı ablukaya alıp, bu ülkeye füze getiren Sovyet gemilerini “Dönmezseniz batırırım.” diye tehdit etti. İki ülke arasında ortaya çıkan buhran, gemilerin geri dönüp Sovyetlerin Küba’daki, ABD’nin de Türkiye’deki demode olmuş Jüpiter füzelerini söküp, geri çekmeleri ile atlatıldı. Bundan böyle fevri bir hareketle muhtemel bir harbin ortaya çıkışına mani olmak için her iki ülke arasında antlaşma imzalandı. Temmuz 1963’te toplanan Moskova Konferansında nükleer silah deneylerinin su altında, atmosferde ve uzayda yapılması yasaklandı. Kennedy bunu, “barışa doğru bir adım” olarak değerlendirmekteydi. Bu arada da buhran zamanlarında yanlış anlamalara mani olmak maksadıyla Washington-Moskova arasında ilgililerin hemen temasını mümkün kılan özel bir “Kırmızı telefon” hattı da kuruldu.

Kennedy’in başkanlığı devrinde pekçok devlette görülen Sovyet baskısı, emperyalizmi ve çıkarılan karışıklıklar, Doğu Berlin’de inşa edilen “Utanç Duvarı” gibi problemler, dünya siyaset gündemindeydi. Görevine başladığı zaman Viet-Cong’un faaliyetleriyle Güney Vietnam’da durumun giderek kötüleşmesi neticesinde, askerlerin Vietnam’a ordu gönderilmesi, Dışişleri Bakanlığının ise bunun tehlikeli olup, Vietnam’da Fransa’nın durumuna düşülebileceğini belirtmesi üzerine buradaki ABD askeri müşavirlerinin sayısını artırmaya başladı. Ancak özellikle kendisinden sonra mesele giderek daha da büyüdü.

22 Aralık 1963’te Texas’ın Dallas şehrinde politik bir seyahatı sırasında, başkanlığının üçüncü yılında öldürüldü. ABD’nin suikast neticesinde öldürülen dördüncü başkanı oldu. Washington’a getirilen cenazesi askeri törenle defnedildi. Hadisenin vuku bulduğu gün bir zamanlar Sovyetlere kaçıp sonra geri dönen ve katil diye suçlanan Lee Harvey Oswald, gece klübü sahibi Jack Ruby tarafından öldürüldü. Ruby’in de hapisteyken ölmesi üzerine suikast hadisesi karanlıkta kaldı.

Kennedy’nin politik felsefesi: “İnsanlığın ortak düşmanı olan ve insanları insanca yaşamaktan mahrum eden diktatörlüğe, komünizme, fakirliğe, hastalığa ve savaşa karşı durmak”tır. Devletle vatandaş arasındaki ilişkide ise halkını: “Kendileri için ülkelerinin ne yaptığını araştırmaya değil, kendilerinin ülkeleri için ne yapacağını düşünmeye” davet etmiştir. Kennedy’nin Batı Berlin’i ziyareti sırasında batı-doğu arasındaki utanç duvarı karşısında kendi soyunun ABD’ye Berlin’den geldiğini; “Ben de bir Berlin’liyim” sözü ile bildirmiştir. Bu sözün, hür dünyanın Sovyetlerin baskı tehditlerine karşı durmasındaki önemi büyüktür.

Kennedy’nin dilimize çevrilen eserleri: Cesaret ve Fazilet Mücadelesi (1963), Başkan Kennedy’nin Nutukları, Hürriyet için, Harb Silahları Bizi Yok Etmeden Yok Edilmelidir (1961), Sulhu Arzu Ediyoruz Fakat Boyun Eğmiyeceğiz (1961), Amerika’nın Aradığı Barış (1963), Küba Karantinası (1962), Tek Bir Milletin veya Sistemin Değil, İnsanlığın Dünya Çapında Zaferi (1963), Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması ve Amerikanın Görüşü (1963).

John Fitzgerald Kennedy

İlgili konular

John F. Kennedy

Kennedy (anlam ayrımı)

John F. Kennedy Suikastı

John F. Kennedy Jr.

Jacqueline Kennedy Onassis

Hank Jones

Paris'te Gece Yarısı

6 Ekim