Kuruluş
Dorduncu Hacli Seferi ordulari, ozellikle Franklar, Venedik Dukasi Enriko Dondalo tarafindan mali ve donanma yardimi ile ikinci defa 1204de Konstantinoplos sehrini bir kusatmadan sonra, 9 Nisan 1204de fethedip, talan edip, kendi idareleri altinda bir Latin Imparatorlugu kurduktan sonra Ortodoks, Yunanca konusan Bizansli asiller, koyu Katolik Latinlerden kacip eski Bizans topraklarinin sinirlara yakinlarinda bir sira ozerk devletler kurmuslardir. Bunlardan en buyuk uc tanesi:- Adriatik kiyilarinda once bugunku Kuzey Yunanistan ve Arnavutlukta yerlesik sonradan Makedonya ve Bati Trakyayi eline geciren, Arta merkezli, ilk hukumdari Mikhail Komnenus Dukas olan Epir Despotlugu;
- Anadolunun Dogu Karadeniz kiyilarinda Trabzon merkezli Gurcu Kralliginin yardimlariyla David Komnenus ve kardesi Aleksius tarafindan kurulan Trabzon Rum Imparatorlugu;
- Guney Marmarada Bitinyada Iznik merkezli olarak I. Teodor Laskaris tarafindan kurulan 'Iznik Rum Imparatorlugu' dur.
Eski Bizansin yerine Franklarin idaresi altinda Konstantinopolis merkezli Latin Imparatorlugu, ve buna tabi olan yine Frank hukumdarlar altinda (Burgunyali bir sulale idaresinde) ''Atina Dukaligi'', (Frank asilli Villehardouin sulalesi altinda), Morada Achaea Dukaligi, (Frank asilli Montferrat idaresinde) Selanik ve Makedonya Kiralligi kurulmustu. Edirne ve diger Trakya ve Yunanistan kiyilarindaki onemli limanlar ve adalar Venedikliler elinde kalmisti. Bunlarin yaninda bir de diger ufak Bizanslilar idaresinde ozerk devletcikler turemisti (ornegin Alasehir, Menderes vadis, ilet yakindan Sampson kasabasi vb.)
1204de Iznikte Imparatorlugunu ilan eden I. Teodor Laskaris Haclilarain Konstantinopolisi kusatmalari sirasinda imparator secilen V. Aleksius Dukas Murtzuposun damadi idi. Konstantinopolisden ailesi ile Bogaz uzerinden kacip Iznike gelmis ve burada ozerk bir devlet kurmaya baslamistir. Bizans sekilli devlet idaresini ve yeni bir Bizans tipi orduyu bir tasra sehri olan Iznik ve etrafinda bulunan Bitinyada aynen kurmak gayretiyle once buyuk zorluklarla karsilasmistir.
7 Aralik 1204de Eski Manyasda (Poimaneon) Guney Marmaraya sefere cikan Latin Imparatorlugu ordusu ile yaptigi savasi kaybetmis; Bursaya kadar Guney Marmara kiyilarini Latin Imparatorluguna terk etmistir. Latinlerin bu galibiyetten faydalanamamalari Bulgarlarin ve Trakyadaki ahalinin isyanina yardimci olarak Bulgar Cari Kaloyan idaresinde Trakyada ilerlemesi nedeni ile olmustur. Trakyaya gecen Latin imparatorlugu ordusu Bulgarlar tarafindan 14 Nisan 1205de Edirne Savasinda maglup edilmis ve Latin Imparatoru I. Baodoin bu savasta Bulgarlara esir dusmustur. Bundan faydalanan I. Teodor Laskaris Marmara guneyindeki topraklari tekrar eline gecirmis ve bu yorelerde Latinlerin elinde sadece Karabiga (Pegae) kalmistir.
Boylece kuzeyde savunulabilir sinirlara yerlesen I. Teodor Iznikde yeni devlet kurma cabalarini artirmistir. Bu arada Dimetokaya siginip oradan ayrilmayi kabul etmeyen eski Konstantinopolis Ortodoks Kilisesi Patrigi olunce, Ortodoks Patrikliginin Iznikte kurulup organize edilmesine baslanmis ve Autorianus adli bir papaz Iznikte Dogu Ortodoks Kilisesi Patrigi olarak ilan edilmistir. Bu yeni Patrigin ilk icraati 1208 Paskalya yortusu sirasinda I. Teodoru Basileus (imparator) olarak vafiz etmek ve tac giydirmek olmustur.
Fakat Latinler, yeni imparatorlari Henri idaresinde yeniden Iznik aleyhinde faaliyetlere baslamislardir. Bu arada bu devlete batidan gelen tehdit Selaniki kusatmis olan Bulgar Cari Kaloyanin bir Kuman Turk lideri tarafindan oldurulmesi ile ortadan kalkmis ve Frank sovalyelere yeni ufuklar acilmistir. 1209da Latin Imparatoru Henri Konya Selcuklu hukumdari Sultan Keyhusrev ile bir askeri anlasma yaparak ona askeri birlik temin etmeyi kabul etmistir. Bu arada Konstantinopolisi Hacli kusatmasi baslamasi ile hemen terkedip kacan ve tahtan indirilen Angelos hanedaninin son Imparatoru olan III. Aleksios, kuzeni Epir Despotunun fidye odemesi ile Latinlerin elinden kurtulup Iznikte tekrar tahta gecmek amaci ile Konyaya gelip Sultan I. Keyhusreve siginip ondan yardim istemistir. Latin sovalyeleri ile tahkimli Selcuklu ordusu I. Teodor idaresi altindaki (icinde bircok parali asker olarak tutulmus Latin sovalyeleri bulunan) Iznik ordulari uzerine yurumus ve sonucsuz bir seri savas yapilmistir. Ancak en sonunda 1210da Yalvac(Anadolu Antioch)da yapilan bir savasta Sultan I. Keyhusrev atindan dusup (veye efsaneye gore I. Teodor tarafindan dusurulup) olmus; Selcuk ordusu dagilmis; bu ordu icinde bulunan eski III. Aleksius Iznik ordusuna esir dusmustur. Hemen sonra Iznik Imparatorlugu ile Sultan I. Keyhusrev yerine Anadolu Selcuklu hukumdari olarak tahta gecen I. Kaykavus arasinda baris analasmasi imzalanmistir.
Fakat Latin Imparatoru Henri bu sefer Iznik gucleriyle dogrudan dogruya savasa girismistir. 15 Ekim 1211de (Rhyndakus) Nehri yaninda yapilan savasta I. Teodor buyuk bir yenilgiye ugramis ve Latinler Bergamayi alip Iznik Imparatorlugu idare merkezi olan Kemalpasa (Nymphaeum) uzerine hucuma gecmislerdir. Ancak Dogu Trakyada Bulgarlarin hucumu ve Latinler elinde bulunan onemli Trakya merkezlerini ellerine gecirmeleri dolayisiyla Latinler Iznik uzerine askeri hucumlari birakmak zorunda kalmislardir.
En sonunda 1214de Iznik Rum Imparatorlugu ile Latin Imparatorlugu arasinda Kemalpasa (Nymphaneum)da bir baris anlasmasi imzalanmistir. Bu anlasmaya gore, ellerine gecirdikleri Edremit kuzeyinde Kaz Dagi etrafindaki Kuzey Bati Anadolu bolgesi Latinlerin elinde kalmis ve diger Guney Marmara ve Anadolu Selcuklu devleti sinirlarina kadar Kuzey Bati Anadolu Iznik Imparatorlugu arazisi oldugu kabul edilmistir. 1226da olen Henri yerine Latin Imparatoru secilen Peterin karisi olan ve Peterin olmesi ile Latin Imparatoru olan oglu II. Bouidininin taht nabi olan Latin Imparatoricesi Yolanda kucuk kizi olan Mary ile ucuncu karisi olarak [1]da evlenen I. Teodor boylece Latinlerle olan baglarini daha da pekistirmistir.
Bu suretle I. Teodor Laskaris hem doguda hem de batida guvenli sinirlari olan Iznik Rum Imparatorlugunu kurmus olmaktaydi ve Iznik Bizans kulturunun yeni bir merkezi olarak gelismeye baslamistir.
Genişleme
1224de Latinler tarafindan idare edilen Selanik Kiralligi Epir Despotlugu tarfindan fethedildi fakat 1230da despotlugun merkezi olan Epir bolgesi Bulgarlarin eline gecti. Boylece guc merkezlerinden uzakta ve gercek askeri gucu zayif olup buyumesi kisitlanan Trabzon Rum Imparatorlugu yaninda en onemli Bizans asilli devlet Iznik Rum Imparatorlugu kaldi. Bu devletin hukumdari III. Yannis ulkenin sinirlarini Ege Denizi yonunde genisletmeye basladi. 1235de III. Yannis Bulgar Cari II. Asen ile bir ittifak pakti imzalayarak nufuzunu Selanik ve Epir uzerinede gecirmis oldu. 1245de Ilhanli Mogol ordulari Anadolu Selcuklu Devletini Kosedag Savasinda yenip nufuzlarini Anadoluda genisletmeye baslamislardi ve III. Yannis bir tarftan Iznikteki bulunan devletinin de Mogol hakimiyetine girmesinden korkmaktaydi fakat diger taraftan Mogollarin Iznike dogudan devamli tehdit doguran Anadolu Selcuklu Devletinin zayiflatiklari icin biraz ic rahatligi hissetmekteydi. 1265de III. Yannis
III. Yannisin oglu II. Teodor Laskaris Bulgarlarin Trakyayi istila tehdidi ile karsilasti; fakat ulkesinin arazisini korumaya muaffak oldu. 1258De Epir de
Konstantinopolisin tekrar alınması
1260da Mikhail kendinden onceki Iznik Rum Imparatorlarinin yapmak istedikleri fakat yetenekleri olmadigi cicin hic girisimde bulunmadiklari, Latiler elinde bulunan Konstantinoplise karsi hucuma basladi. Genovalilar ile ittifak yapti. Ordusunun komutani olan Aleksius Strategopulos hucumunu planlamak icin Konstantinopolisi aylarca gozlem altinda bulundurdu. Temmuz, 1261de Latinlerin ordusunun cogu Bogaz agzinda buluna Kefken adasini tekrar elerine gecirmek icin seferde bulunurken, Aleksius sehir muhafizlarindan bazilarini sehir kapisini acyirmayi basardi. Iznik Rum ordusu boylece Konstantinoplisi tekrar Bizans eline gecirdi. Yapilan ilk onemli icraat, Dorduncu Hacli Seferinin bu sehre gelip, fethedip, talan edip sehrin en iyi taraflarini ve diger Bizans arazilerini eline gecirmesine onayak olan Venediklilerden oc almak oldu. Sehirdeki Venedik mahallesi yakildi ve zaten kacamayan Venedikliler zorla sehirden atildilar.Birkac hafta sonra VIII. Mikhail Palaiologos Ayasofyada Bizans Imparatoru olatak tac giydirilip Bizans Imparatorlugu yeniden ortay cikartildi. Cok gecmeden Latin asilli Achaea Prensligi Bizansin eline gecip Mora yarimadasinda Bizansa bagli, hukumdarlari Palaiologos sulalesi asilli bir
Askeri gücü
Dorduncu Hacli Seferinden sonra Bulgarlar ve Latinlerin elinde bulunan Trakya haricinde Bizansin en mumbit ve yuksek nufuslu bolgesi Iznik Rum Imparatarlugunun elinde bulunmaktaydi. Bu sekliyele bu devlet en yukselmis oldugu zamanlar olan Latin Imparatorlugunun parcalarina karsi yaptigi harplerde azami 20.000 kisilik bir orduyu ortaya cikarip levazim ve tedarikini yapabilecek gucte idi. Izmit Rum Imparatorlugu ordulari Bizans Komnenos hanedani ordularinin bazi ozelliklerini devam ettirmislerdi ama ulkenin kaynaklarinin kisitli olmasi her zaman, Bizans Imparatoru II. Manuel Komnenos ve daha oncekilerin idaresi altinda bulunan Bizans ordularindan sayica ve kalite bakimindan daha zayif olmasi gercegini ortaya cikarmistir. Iznik Rum Impartorlugu diger ortaya cikan Bizans kalintisi devletler ve Latin Imparatorlugu ile karsilastirildigi zaman Bati Anadolunun insan ve tarim zenginlikleri dolayisyla stratejik ve askeri guc kaynagi olarak daha elverisli sartlarla karsilastigi aciktir ve bu firsat Iznik Rum Imparatorlugu imparatorlari, idarecileri ve askerleri tarafindan iyi kullanilmis ve bu devlet Dorduncu Hacli Seferi felaketinden sonra Bizans Imparatorlugunu yeniden canlandiran devlet olmayi basarmistir.İznik İmparatorları
- I. Teodor Laskaris (1204-1222)
- III. Yannis Vatatzes (1222-1254)
- II. Teodor Laskaris (1254-1258)
- IV. Yannis Laskaris (1258-1261)
- VIII. Mikhail Palaiologos (ortak imparator 1259-1261)
Sionecom - 8 ay önce
kaka - 4 hafta önce