İzmir Metropoliti Hrisostomos (``kiliseye girmeden önceki adı Kalafatis``), İzmir`in işgali ve Kurtuluş Savaşı esnasında İzmir Rum Ortodoks Kilisesi Metropoliti bulunan ve Türklere karşı galiz ifade ve tavırlarıyla öfke odağı haline gelmiş bir din ve siyaset adamıdır. 9 Eylül 1922 günü Türk ordusunun İzmir`de yönetimi eline almasıyla Sakallı Nurettin Paşa tarafından ahaliye linç ettirilmiştir.
Osmanlı tebasından olmakla Yunan ordusunca İzmir`in işgali esnasında Yunan İşgal Komutanı Zafiriu`nun bildirisi halka dağıtılırken komutana "hoş geldin" dedikten sonra, elindeki haçı havaya kaldırmış, onu ve onunla birlikte bulunanları takdis etmiş, bir Rum kızının taşıdığı altın bir tepsinin içinden aldığı tuz ve ekmeği komutana sunmuştur. Yunan ordusunun işgal ettiği bölgelerdeki eylemlerine dair şikayetler üzerine Paris Barış Konferansı`na Ekim 1919`da bir rapor sunan Milletlerarası Tahkik Komisyonu Raporu`nun 9. maddesinde de "Metropolit`in askeri birlikleri takdis için yaptığı tören ateşe benzin dökmekten başka bir işe yaramamıştır." denilmiştir. "The ceremony conducted by the Metropolite to bless the troops on their landing only served to add fuel to the fire." REPORT OF THE INTER-ALLIED COMMISSION OF INQUIRY (MAY-SEPTEMBER 1919)
Takdisten sonra askerlere vaazında kullandığı aşağıdaki ifadeler özellikle tepki uyandırmıştır:
"Asker evlatlarım, Elen çocukları, bugün ata topraklarını yeniden fethetmekle İsa`nın en büyük mucizesini göstermiş oluyorsunuz. Bu uğurda ne kadar Türk kanı döküp içerseniz o kadar sevaba girmiş olacaksınız. Ben de bir bardak Türk kanı içmekle onlara olan kin ve nefretimi teskin etmiş olacağım. Haydi buyurunuz, bütün Azizler sizin arkanızda olacak. Atalarınızın toprakları sizleri bekliyor!"
Bu tahrik ve kışkırtmayla yetinmeyip, işgalde yapılan katliamı bizzat idare ettiği, sağa-sola koşarak "Türkleri öldürün" diye bağırdığı gibi daha ileri derecede iddialar da, TBMM`nin 15 Mayıs 1920 tarihinde, İzmir`in işgalinin yıldönümü dolayısıyla yapılan toplantıda olaya şahit olan milletvekilleri tarafından ifade edilmiştir.
Yunan makamları nezdinde ve Yunanlıların sıkça başvurduğu kaynaklarda dahi Metropolit Hrisostomos`a dönük şikayetler yer almaktadır: İşgal döneminde Yunanistan`ın Batı Anadolu (İyonya) valisi olan Aristidis Stergiadis`in Metropolit Hrisostomos`un kilisede bir vaazı esnasında "Sana böyle şeyler istemediğimi söylemiştim." diyerek ayine son verdirdiği belirtilmektedir [1]. İzmir yangını konusunda Yunan tezlerini savunan bir kaynak olan Marjorie Housepian Dobkin de, Metropolit`in linç edildiği haberini almasıyla İzmir limanındaki Fransız gemilerinin komutanı Amiral Dusmenil`in "Başına gelecek olan buydu!" şeklinde tepki verdiğini aktarmaktadır. [2]
Ölümüne ilişkin olarak Yunan kaynakları Nurettin Paşa`nın İzmir Vilayet Konağı balkonuna çıkarak ahaliye Metropoliti öldürme emri verdiğini detaylı bir şekilde anlatmakta ise de, Vilayet`ten gevşek bir koruma ile çıkarılarak Türk mahallelerinde gezdirildikten sonra halk tarafından linç edilmiş olması daha akla yakındır.
Metropolit Hrisostomos Yunanistan, Yunanlılar ve Yunan Ortodoks Kilisesi için olağanüstü bir hassasiyeti süren bir konudur. Kilise tarafından Aziz mertebesine yükseltilmiştir. Barbarca beyan, tavır ve eylemleri vurgulanmamakta, kendisini bir hayırsever olarak tanımlama çabaları sürmektedir.
Dipnotlar
Kaynakça
- Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi (Cemal Kutay)
Ayrıca bkz.
- [3] İngilizce wikipedia Hrisostomos maddesi
