İran`ın nükleer enerji elde etmek için başlattığını söylediği, ancak başta ABD olmak üzere bazı ülkelerin nükleer silah üretmek için başladığını iddia ettiği proje.
İran`ın nükleer ilgisi Şah döneminde başladı ve ABD tarafından teşvik edildi. 1960`ların sonunda Türkiye ile birlikte İran da SSCB`ye karşı nükleer güçler haline getirilmek istendi. Bu girişimler çerçevesinde ABD tarafından 1967 yılında İran, Türkiye ve Pakistan`da birer 5 MW`lık araştırma reaktörü kurulmuştur. 1968 yılında İran “Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması”nı (NPT) imzaladı ve barışçıl amaçlarla nükleer faaliyetlerini yürütme hakkı kazandı. İran`daki nükleer faaliyetleri tetikleyen ABD desteği ve Stanford Araştırma Enstitüsü`nün raporu oldu. Bu rapora göre; İran 1990 yılına kadar 20.000 MW`lık elektrik kapasitesine ihtiyaç duyacaktı. Bunun üzerine Şah, 20 yılda 23.000 MW`lık nükleer enerji hedefini açıklamıştır. Bu gelişmeleri takiben, Avrupa ve Amerikan firmaları bu programa ortak olmak için birbirleriyle yarışmaya başlamışlardır.
1979 Devrimi sonrasında ise ABD ve İran iki can düşmanı oldular. ABD, İran`ın bölgede daha fazla güçlenmesine izin vermedi.
2002 yılında Ulusal Direniş Konseyi`nin eski bir üyesi (Bu kuruluş ABD ve Avrupa Birliği`nde terörist grup olarak ilan edilmiştir) ve Tahran`da önde gelen eleştirmenlerinden Alireza Jafarzadeh, İran rejimi içerisindeki sağlam kaynaklardan edindiği bilgilere dayanarak Natanz ve Arak`taki iki gizli nükleer tesisi ifşa etmiştir. Bu açıklamaların ardından ABD, İran`ı nükleer silah yapmaya teşebbüs etmekle suçlamış ve nükleer kriz süreci başlamıştır.
Avrupa Birliği aktif bir pozisyon alarak İran ile görüşmelere başlamıştır.
Kriz günümüze kadar inişli çıkışlı devam etmiştir. Rusya ve Çin krizde ABD`ye karşı çıkarken, Amerikalı yöneticiler Birleşmiş Milletler`den İran`a askeri müdahale de dahil olmak üzere çok sert önlemler çıkartmaya çalışmıştır. İran ise çalışmalarının tamamen barışçıl amaçlı olduğunu ve enerjinin en önemli hedef olduğunu iddia etmektedir.
İlgili kaynaklar
- İran nükleer programından vazgeçmiyor DW
- "İran nükleer teknolojide `kararlı`", CNNTürk, 4 Mart 2006
- "İran görüşmeleri yine sonuçsuz", BBC Türkçe, 3 Mart 2006
- Sabah, 23 Şubat 2006
- İran krizi petrol fiyatını yükseltti, BBC Türkçe
