ihale
Türkçe ihale kelimesinin İngilizce karşılığı.n. bid
İhale (Auction): İhale, İngilizce “auction” auctio kökünden gelmekte olup kelime anlamı artış demektir. Piyasa ekonomilerinde, çeşitli mal ve finansal değerlerin kişi veya kurumlara tahsis yöntemlerinden birisidir. Özellikle, ihaleye konu olacak malın sabit veya doğrudan belirlenebilir bir fiyatı yoksa ya da malın satıcısı, malın piyasa fiyatı konusunda emin değilse ihale yöntemi ile satım tam rekabet koşulları altında bu belirsizliği ortadan kaldırır. İhale yöntemlerine ilişkin ilk sınıflandırma, 1961 yılında William Vicrey tarafından yapılmıştır. İhaleler farklı biçimlerde gerçekleştirilebilir. En yaygın olanı, fiyatların büyükten küçüğe doğru dizildiği, (satan açısından geliri maksimum, maliyetin minumum olması anlamına gelmektedir), çoklu fiyat (“Dutch Auction” adını Hollanda'da çicek satışlarında kullanılmasından almıştır) türü ihalelerdir. Bu ihalede her katılımcıyla kendi teklif ettiği fiyat üzerinden işlem yapılmaktadır. Fiyatların küçükten büyüğe sıralandığı ihaleler ise “English Auction” olarak adlandırılmaktadır. Diğer bir ihale yöntemi ise “tek fiyat” ihalesidir. Bu ihale türünde arzın ve talebin eşitlendiği fiyat, ihaleyi kazanan tüm katılımcılara uygulanmaktadır. Diğer bir deyişle tüm işlemler tek bir fiyat üzerinden gerçekleştirilmektedir. İki ihale türünün de birbirine göre avantaj ve dezavantajları söz konusudur. Tek fiyat ihalesinde, bilgi toplamının maliyeti daha az olup daha fazla katılım sağlanabilir. Çoklu fiyat ihalesinde ise daha yoğun bir rekabet söz konusu olup satıcı açısından daha düşük bir maliyet söz konusu olabilir. Ancak, tüm bunlar piyasanın yapısına ve o günkü koşuluna bağlıdır.
Arttırma ve eksiltmeler kapalı zarf usulüyle veya açık arttırma ve eksiltme şeklinde yapılabilir. Kapalı zarf usulünde teklifler, birbiriyle rekabet eden, işi almaya çalışan teklif sahiplerinden “kapalı zarf” içinde belli bir yer, tarih ve saatte alınır ve yine teklif verenlerin huzurunda (aleni) olarak açılır. En uygun teklifi yapan ihaleyi kazanır. Açık arttırma veya eksiltmede ise, ki buna pazarlık usulüyle arttırma veya eksiltme denilir, taraflar hepsi bir aradayken, teklifler alınır. Teklif sahipleri daha düşük veya daha yüksek teklifler vermek suretiyle, hiç kimsenin yapılan son teklif üzerine yeni bir teklif getiremeyeceği rakama gelinceye kadar devam edilir. En son teklifi verenin teklifi kabul edilir.
İhalelerde herhangi bir suistimale ve güvensizliğe yer vermemek için ekseriya, bir ihale komisyonu bulunur. Bu bakımdan ihaleler, kesin ve muvakkat (geçici) olarak da ikiye ayrılabilir. Kesin ihalelerde, kesin karar yetkisi ihale komisyonundadır. Muvakkat (geçici) ihalelerde, kesin karar ihale komisyonu dışında başka bir merci tarafından verilir. Komisyonun kararı ile, bu kararın onaylanması arasında belli sınırlar içinde kalmak şartıyla, yeni arttırma veya eksiltme teklifleri ileri sürüldüğü takdirde, teklif sahipleri arasında yeniden arttırma veya eksiltme işlemleri uygulanabilir.
İhalelerde teklif sahiplerinin sorumluluğunu arttırmak sonradan yerine getiremeyecekleri taahhütler altına girmelerini önlemek için, ihaleler “davet üzerine” de yapılabilir. Bu durumda, kendilerinden teklif istenecek kişi veya kuruluşlar işi yaptıracak olan tarafından önceden seçilir, durum kendilerine bildirilir ve teklifte bulunmaları istenir. Herkese açık olan arttırma ve eksiltmelerde, teklif vereceklerin belli şartları yerine getirmeleri ve bu arada belli bir teminat göstermeleri ekseriya şart görülür. Teklif veren, ihaleyi alan sonradan teklifinden vazgeçecek veya işi yapmayacak olursa, kendisinden alınan teminat, uğranılan zararı tazminde kullanılacaktır.
Devlet, kanun koyucu olarak ve kendi alımlarını düzenlemek maksadıyla, İhale Kanunu’nu yürürlüğe koymuştur. Devlet İhale Kanunu, genel bütçeye dahil dairelerle, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin yapacakları alım satım, hizmet, inşaat, kira, trampa, taşıma vb. işlemlerin tabi olacağı esasları belirlemiştir.
İhale Kanunu’nu ve uygulanan ihale sistemini sadece ilgili kuruluşların bilmesi yetmez, bu kuruluşlara mal veya hizmet satmak veya onlardan mal veya hizmet satın almak durumunda olan herkesin yakından incelemesi lazım gelir. Bu konuda hukuki düzenlemelere bakılmalıdır.