İbn-I Miskeveyh
Kısaca: onuncu ve on birinci asırlarda yetişen târihçi ve felsefeci. İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Ya’kûb bin Miskeveyh’tir. Künyesi Ebû Ali olup, İbn-i Miskeveyh diye meşhur olmuştur. ...devamı ☟
Aslen Mecusi olup, sonradan Müslüman olmuş bir aileye mensub bulunduğu da rivayet edilen İbn-i Miskeveyh, küçük yaştan itibaren, doğum yeri olan Rey’de tahsile başladı. İlk tahsilini burada yaptı. Felsefeye karşı duyduğu ilgi, Farabi’nin eserlerini okumasına yol açtı ve onun tesirinde kaldı. Kimya, tıp ve mantık okudu. Daha sonra tarih, edebiyat ve inşaya ilgi duydu. Büveyhiler zamanında çeşitli vazifelerde bulundu. Bu sırada Tecarib-ül-Ümem ve Teakıb-ül-Himem adlı tarih kitabını yazdı. Büveyhi hükümdarı Adududdevle’nin ölümünden sonra Irak’tan ayrılarak Maveraünnehr ve Harezm taraflarına gitti. Burada İbn-i Sina, Ebu Sehl-i Mesihi, Ebu Reyhan el-Biruni, Ebu Nasr-ı Iraki gibi meşhurlarla görüştü. Harezm sultanının tertib ettiği ilmi cemiyetlerde bulundu. Bu sırada İbn-i Sina ile arası açıldı. Gazneli Sultan Mahmud’un Gazne’ye davetini kabul etmedi. Harezm’den Irak’a dönmek üzere çıktığı yolculuk sırasında tutulduğu fırtınada 1030 (H.421) da öldü.
Farabi’nin felsefi fikirlerinin etkisinde kalan İbn-i Miskeveyh, ahlak ve ilim konusunda Farabi’den ayrıldığı için, El-Muallim-üs-Salis “üçüncü öğretici” adıyla anıldı. Daha sonra yetişen Nasırüddin Tusi de onun ahlak ile ilgili görüşlerinin etkisinde kaldı. Ahlaki konularda akla önem veren İbn-i Miskeveyh, tevekkül, sabr ve rıza gibi güzel huyları telkin etti. Ancak insan hayatının zühd hayatı olmadığını, ahlakın dünya arzuları içinde gelişebileceğini söyledi. Bu yüzden, insanın yaratılışında sosyal bir varlık olduğunu belirterek uzlet (insanlardan uzak kalma) ve zühde (dünya arzularından uzak olma) karşı çıktı. Bilhassa fitne zamanında uzlet ve zühdü tavsiye eden tasavvuf erbabına karşı cephe aldı. El-Kindi’nin de tesirinde kalan İbn-i Miskeveyh, Et-Tıb-ün-Nefsi denilen psikolojik hekimlikte onun görüşlerini savundu. İhvan-üs-Safa adı verilen felsefi ekolün bazı fikirlerini tenkid etti.
Eserleri:
Aristo’nun da etkisinde kalan İbn-i Miskeveyh, felsefe, mantık, matematik, ahlak ve tarihe dair birçok eser yazdı:
1) Tecarib-ül-Ümem ve Teakıb-ül-Himem: Tarihe dair yazdığı eseridir. İki bölüm halindeki bu eserinin birinci bölümünde, 907-941; ikinci bölümünde ise, 941-979 yılları arasındaki vak’aları anlatmıştır. Bu tarihlerde hadiselerin siyasi, sosyolojik ve ahlaki sebeplerini ve neticelerini de inceleyen İbn-i Miskeveyh’in bu eseri dördüncü hicri asırda yazılan diğer tarih kitaplarından daha orijinaldir. İslam medeniyeti tarihinde kaynak özelliğini taşıyan bu eserinde, bilhassa Abbasiler devrine ait hadiseleri naklederken, asrın ahlakını, idaredeki usulünü, bu muazzam devleti yıkılmaya götüren sebepleri açık bir şekilde anlatmıştır.
2) Enis-ül-Ferid: Şiir, hikmet ve darbımesellerini ihtiva eden eseridir. 3) El-Fevz-ül-Ekber, 4) El-Fevz-ül-Asgar, 5) Kitab-üs-Siyer, 6) Kitab-üt-Tahare: Ahlak ilmine dairdir. 7) Âdab-ül-Arab vel-Acem: Ahlak ilmine dairdir. 8) Kitabü Tertib-is-Seadet, 9) Kitab-üs-Siyase, 10) Kitab-ül-Müstevfi, 11) Kitab-ül-Mecmuat-ül-Havatır, 12) Kitab-ül-Cami’, 13) Kitabu Tehzib-ül-Ahlak.
Bu konuda henüz görüş yok.