Türkçe Bilgi: İbn-i Cezeri

İbn-i Cezeri Kur’an-ı kerim’in okuma kaidelerini anlatan kıraat ilmi alimlerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed’dir. Dedelerinden bir tanesinin ismine nisbetle İbn-i Cezeri diye Ünlü olmuştur. Künyesi, Ebü’l-Hayr, lakabı Şemseddin’dir. 1350 (H.751) senesinde Şam’da doğdu. 1429 (H.833) senesinde Şiraz’da vefat etti.

Küçük yaştan itibaren ilim tahsiline başlayan İbn-i Cezeri, on dört yaşındayken Kur’an-ı kerim’in tamamını ezberledi. Bir müddet hadis ilmi öğrendikten sonra, Kur’an-ı kerim’in muhtelif kıraat (okuma) usullerini tahsile başladı. On sekiz yaşındayken Kıraat-i Seb’ayı (yedi okuyuş usulünü) öğrendi. Hac ibadeti için Mekke’ye, oradan da Kahire’ye gitti. Oradaki kıraat alimlerinden çeşitli kıraat şekillerini öğrendi. Sonra Şam’a gidip, oranın alimlerinden hadis ve fıkıh ilmini öğrendi. Tekrar Mısır’a gidip, fıkıh, fıkıh usulü ve edebi ilimleri tahsil ettikten sonra, İskenderiye’ye geçti. Pekçok alimden ilim tahsil etti ve hadis-i şerif dinledi. Kendisine, Şeyh Ziyaüddin ve Şeyhülislam Şiracüddin Bülkini tarafından, fetva vermek hususunda icazet (izin) verildi. Sonra Kur’an-ı kerim okutmakla meşgul oldu. Şam’daki çeşitli medreselerde kıraat ilmi okuttu. Birkaç kere Mısır’a gidip geldi. Bir ara Şam kadılığı vazifesine getirildi. 1395 senesinde Mısır ve İskenderiye üzerinden deniz yoluyla Anadolu’ya, Bursa’ya geldi. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han kendisine çok iltifat edip ihsanlarda bulundu. İbn-i Cezeri’nin şöhreti her tarafta duyulup, Bursa’dan ve diğer şehirlerden pekçok kimse gelerek, ondan kıraat ilmini öğrendiler.

1402 senesinde Yıldırım Bayezid Han ile Timur Han arasında meydana gelen Ankara Savaşından sonra, Timur Hanla birlikte Maveraünnehr’e gitti. Kaş ve Semerkant şehirlerinde kalıp, kıraat ilmi okuttu ve pekçok alim yetiştirdi. Büyük alim Seyyid Şerif Cürcani hazretleri ile görüştü. Timur Han vefat ettikten sonra Herat, Yezd, İsfahan ve Şiraz şehirlerine gitti. Her gittiği şehirde çeşitli kıraat usullerini öğretti. Kıraat ve hadis ilimlerini her yere yaydı. Şiraz kadılığına tayin edildi. Timuroğullarının hakim olduğu birçok beldede kadılık yaptı. Sonra hacca gitmek niyetiyle vazifeden ayrılıp Basra’ya ve oradan da Yenbu’ya geldi. Bir müddet orada ikamet ettikten sonra, 1420 senesinde Medine-i münevvereye ve Mekke-i mükerremeye geçti. Çok kimseler onun yanına gelip, ilminden istifade ettiler. Bir müddet mübarek topraklarda kaldı. Bu sırada iki ciltlik Kitab-ül-Beşer fi Kıraat-il-Aşer adlı eserini yazdı. Daha sonra bu eserini kısaltıp Takrib adını verdi. Başka kitaplar da yazdı. Mekke-i mükerreme ve Medine-i münevverede birkaç sene kaldıktan sonra, Şiraz’a oradan da Şam’a döndü. Kahire’ye giderek, Sultan Eşref ile sohbetlerde bulundu ve Kahire’de sultanın yaptırdığı medreseye tayin edildi. Kıraat ilmi ve hadis öğretmesi için vazifelendirildi. Bir müddet sonra hac için Mekke’ye giden İbn-i Cezeri, hacdan sonra Yemen’e gitti. Orada da birçok alim ondan kıraat ilmini öğrendi. Tekrar Mekke’ye, oradan da Şam’a döndü. Basra’ya ve Şiraz’a gitti. Vefatına kadar Şiraz’da kalıp, ilim öğretti ve eser yazdı. 1429 senesinde Şiraz’da vefat etti. Kendisinin yaptırdığı medresenin bahçesine defnedildi.

Eserleri: Ömrünü ilme Özellikle kıraat ilmine sarf etmiş olan İbn-i Cezeri’nin yazdığı pekçok eserinden bazıları şunlardır:

1. Kitab-ün-Neşr fil-Kıraat-il-Aşr: Bin beyitlik manzum bir eserdir. İki cilttir.

2. Tayyibet-ün-Neşr fil-Kıraat-il-Aşr: Kur’an-ı kerimin kıraat-i aşere (on türlü okunuşu) hakkında yazılmış olup, bin beyitten meydana gelmiştir.

3. Ed-Dürret-ül-Mudıyye fi Kıraat-il-Eimmet-is-Selaset-il-Mardıyye: Üç büyük kıraat alimine göre Kur’an-ı kerimin okunuşundan bahseden 241 beyitlik eserdir.

4. Et-Temhid fi İlm-it-Tecvid: Kur’an-ı kerimin tecvidine dair bir eserdir.

5. El-Mukaddimet-ül-Cezeriyye fit-Tecvid: Kur’an-ı kerimin kıraati hakkında 110 beyitlik bir eserdir.

6. Gayet-ün-Nihaye fi Tabakat-il-Kurra: Ünlü kıraat alimlerinin hal tercümelerini ve kıraatlerinin hangi yollardan geldiğini anlatan eserdir.

7. Mukaddimetü İlm-il-Hadis: Hadis usulü ilmine dair bir eserdir.

8. Er-Risalet-ül-Beyaniyye fi Hakkı Ebeveyn-in-Nebi: Resulullah efendimizin, anne ve babasının Müslüman olduklarını ispat için yazılmış bir risaledir.

9. Zat-üş-Şifa fi Siret-il-Mustafa ve minba’dıhi minel-Hulefa,

10. Et-Takrib fi Şerh-it-Teysir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

İbn-I Cezeri

Cezeri Kasım Paşa

El-Cezeri

Mekanik

13. yüzyıl

Ahmed bin Musa

Robotik

Cizre

Tavaşi Hasan Ağa Camii