Hınçak Komitesi
Kısaca: Rus Ermenileri tarafından kurulan Ermeni tedhiş örgütü. Rus ve İngiliz yardımlarıyla mültecî Ermeniler tarafından 1887'de Cenevre'de kuruldu. Temel ideolojisi Marksizm olan komite, 1890'da Hınçakyan İhtilâl Partisi adını aldı. Önceleri merkeziİstanbul kabul edildiyse de, sonradan Londra'ya taşındı. ...devamı ☟
Teşkilatın kurucusu Kafkasyalı Nazarbeg ve karısı Maro idi. Osmanlı Devleti topraklarında gizlice teşkilatlanan Ermeniler, Rus konsolosluklarından büyük destek gördüler. Teşkilatın gayesi; Osmanlıların altı vilayetinde isyanlar çıkararak Berlin Antlaşmasının 61. maddesini uygulamaya koydurmak için yabancı devletlerin müdahalesini sağlamaktı. Neticede Doğu Anadolu, İran, Âzerbaycan ve Kafkasları içine alan bir Ermenistan devleti kurmak istiyorlardı. Anadolu'nun her tarafında komiteler kurup teşkilatlandılar. Ermeni zenginlerden zorla para topluyorlar, isyanlar çıkarıyorlardı. 1890'da Erzurum isyanını, 1892-1893'te Merzifon-Yozgat-Kayseri olaylarını, 1895'te Birinci Sason olayları, İstanbul'da birinci Ermeni patırtısını ve Zeytun isyanını tertiplediler. 1894'te Matyos İzmirliyan'ı patrik seçtirip, kilise ve komite başkanlığını tek şahısta topladılar. Çeşitli eğilim ve görüşte olan Ermenileri bünyesinde barındıran komite, 1896'da Londra'da toplanan kongrede çıkan tartışmalar sonunda parçalandı.
Aspiar Arpiaryen liderliğinde Reforme Hınçak Partisi kuruldu. Öbür grup Nazarbeg'in peşinde tedhişlerine devam etti. İki grubun mensupları, idarecilerinin hesabına kavga edip, kıyasıya kan döktüler. Kahire, Londra, Petersburg, Sofya ve Tahran sokakları, iki tarafın cesetleri ile doldu. Ermeniler bu teşkilatlardan yüz çevirip, Taşnak komitesini desteklemeye başladılar. (Bkz. Taşnak Komitesi)
İttihat ve Terakki mensupları, Abdülhamid Hana karşı Hınçak komitesi ile de işbirliği yaptılar. İkinci Meşrutiyet'ten sonra Hınçak Komitesi, Sosyal Demokrat Hınçak Partisi adıyla resmiyet kazandı (1910), Seçimlere katılıp Meclis-i Mebusan'a dahi girme imkanı buldular. Ama canciğer dost oldukları İttihatçı paşaları da öldürmekten çekinmediler.
Bu konuda henüz görüş yok.