Türkçe Bilgi: Hatay tarihi

Hatay, Hititlerin bir toprağıydı Hitit imparatorluğunun yıkılışından az önce bu bölgede bağımsız bir Hitit devleti kuruldu. Başkenti Zencirli (Sam’al) olan bu devlet 150 sene devam etti. M. Ö. 6. asırda Perslerin istilasına uğradı. Bilahare Makedonya Kralı İskender, Anadolu’yu işgal ve Pers (İran) Devletini yenerek bu bölgeyi de istila etti. İskender’in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu, generalleri arasında taksim edildi. İskender’in generallerinden Birinci Selevkos Asya İmparatorluğunu, Birinci Selevkos’un oğlu Birinci Antiochus, Hatay bölgesindeAntakya şehrini kurdu.

Antakya M.Ö. 306-280 arasında 26 sene Asya İmparatorluğunun başşehri oldu. Şehir nüfusu 500 bini geçerek Roma ve İskenderun’dan sonra dünyanın üçüncü büyük şehri oldu. Selevkos Devleti, başşehrini Selevkiya şehrine nakledince Antakya gerilemeye başladı. Roma imparatorluğu, Selevkos (Asya) Devletini ilhak edince, bölge Romalıların eline geçti. Roma imparatorluğu M.S. 395’te ikiye parçalanınca bu bölge, Doğu Roma’nın (Bizans) payına düştü. M.S. 395’ten itibaren 243 sene Antakya, Bizans ve Sasaniler arasında el değiştirdi. Hıristiyanların dini merkezi haline geldi. Sasani imparatoru Şehinşah Birinci Sapur, 260 senesinde şehri aldı. Bizanslıların 538 senesinde geri almalarını müteakip Birinci Hüsrev Nuşirevan tekrar şehri ele geçirdi. Halkın büyük kısmını, Bağdat yakınlarındaki başşehir Medayin’in civarında kurulan Rumiye şehrine yerleştirdi. Bizans imparatoru Justinianus, Antakya’yı Sasanilerden geri aldı ve yeniden inşa ettirdi.

Hazret-i Ömer’in halifeliği sırasında 638’de İslam ordusu Antakya’yı fethetti. 688’de Bizanslılar bu şehri geri almak istediler, fakat muvaffak olamadılar. Antakya, Abbasi Devletinin Bizans’a karşı bir sınır eyaletinin merkezi (Avasım) oldu. Daha sonraları Halep’te kurulanHamdani Emirliği, bu bölgeye sahip oldu. 966 senesinde Bizans saldırısına karşı şehir kendini savundu. 331 sene süren İslam hakimiyetinden sonra Bizans İmparatoru Nikeforos Fokas, Müslümanlar arasındaki iç savaşlardan istifade ile şehri geri aldı(969). 115 sene Bizans’ın işgali altında kaldıktan sonra Anadolu fatihi ve Türkiye Selçukluları Devleti hükümdarı Kutalmışoğlu Birinci Süleyman Şah, 1084’te Antakya’yı fethederek, Türk topraklarına kattı. 1086’da Süleyman Şahla Alparslan’ın oğlu Sultan Tutuş (Suriye Selçukluları hükümdarı) arasında çıkan kardeş kavgası (iç savaş) sırasında Kutalmışoğlu Süleyman Şahın vefat etmesiyle şehir, Tutuş’un hakimiyetine geçti.

1071 Malazgird Zaferinin intikamını almak, Türkleri Anadolu’dan atmak, Kudüs’ü ele geçirmek ve İslamiyeti imha etmek maksadıyla Avrupa Hıristiyanları, Haçlı seferleri tertiplediler. Bu seferlerden ilki olan Birinci Haçlı Seferinde 600.000 kişilik bir Haçlı ordusu Anadolu’ya geldi. Bunlardan 500.000’i Türkiye Selçukluları Sultanı Birinci Kılıç Arslan tarafından gerilla savaşları ile imha edildi. Geriye kalan 100.000 kişilik Haçlı ordusu, 21 Ekim 1097’deAntakya önlerine geldi. Şehri Türk komutanı Yağıbasan Bey savunuyordu. Kuşatma 7,5 ay sürdü. Antakyalı birkaç Hıristiyan 5 Haziran 1098’de kale kapılarından birini açarak Haçlı ordusunun gizliceAntakya’ya girmesini sağladılar. Kaleye giren Haçlılar, Müslümanları ve hatta Hıristiyanları kılıçtan geçirdiler. Selçuklu Sultanı, bu mühim şehri geri almak için Kerboğa Bey komutasında büyük bir Türk ordusunu gönderdi. Antakya düşmek üzereyken bir papaz, hazret-i Îsa’nın bağrına saplanan mızrağı buldum yalanını söyleyerek Hıristiyanları coşturdu ve Antakya’yı Türklerin geri almasını engelledi. Burası merkez olmak üzere bir Haçlı Prensliği kuruldu. Kudüs’e yönelen 100.000’e yakın Haçlı sürüsü, Kudüs’ü işgal edince camilere sığınan Müslümanları katlettiler. Camilerde Haçlı süvarilerinin atlarının karnına ulaşan kan gölü meydana geldi. Kudüs Haçlı Krallığına bağlı olan Antakya Haçlı Prensliği, 170 sene Antakya’ya hakim oldu. 19 Mayıs 1268’de Türk-Memluk Sultanı Baybars, Antakya’yı geri alarak 170 sene bu şehre kan kusturan Haçlı Prensliğini ortadan kaldırdı.

Şam, Halep, Lazkiye, Hama ve Humus ile rekabet edemeyen Antakya, gerilemeye başladı. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim Han, 1516’da Mercidabık Zaferi ile Suriye ve Hatay’ı Osmanlı Devletine kattı. On yedinci asırda Antakya 5 sancaklı Trablusşam eyaletine (beylerbeyliğine) bağlı bir kaza merkeziydi. Yirminci asır başlarında ise 3 sancaklı Halep vilayetinin (eyaletinin) merkez sancağına bağlı 14 kazadan biriydi. Bu kazalardan biri de İskenderun’du. Birinci Dünya Harbinin sonunda Ekim 1918 sonlarında Antakya’yı İngilizler işgal ettiler ve bir sene sonra Fransızlara devrettiler. 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması ile Fransızların iç bağımsızlık tanıdıkları İskenderun sancağında çoğunluk Türklerdeydi. Buna rağmen Fransa iki kardeş ve komşu ülke olan Türkiye ile Suriye’nin arasına fitne tohumu ekmek için, Misak-ı Milli sınırları içinde olan Hatay’ı (İskenderun sancağını) Lozan’da geri vermedi. Fransızlar, 1925 Martında İskenderun sancağının idaresini diğer Suriye illerinden ayırdılar. Türkçe, Arapça ve Fransızcayı resmi dil kabul ettiler. 1937’de bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu. 23 Haziran 1939’da Türkiye-Fransa arasında yapılan Ankara Antlaşması ile Hatay’ın Türkiye’ye katılması kesinleşti. 23 Temmuz 1939’da Hatay, Türkiye’nin bir vilayeti oldu.

Hatay Tarihi

Hatay

Hatay Devleti

Hatay Havalimanı

Hatay Arkeoloji Müzesi

Hatay Devleti Millet Meclisi

Hatay, Konak

Reyhanlı

İskenderun