Türkçe Bilgi: Hasan Fehmi Efendi

Hasan Fehmi Efendi son devir Osmanlı alimlerinden. Osmanlı Devletinin yüz onuncu şeyhülislamıdır. İsmi Hasan Fehmi olup, babasıOsman Efendidir. 1795 (H. 1210) senesinde Konya’nın Ilgın ilçesinde doğdu. 1881 (H. 1298) senesinde Medine-i münevverede vefat etti. Cennet-ül-Baki’ Kabristanındadır.

Küçük yaştan itibaren ilim tahsiline ilgi duyup, Konyaya giden Hasan Fehmi Efendi, tahsilini Konya’da yaptı. Devam ettiği okulun derslerini başarıyla bitirip, icazet (diploma) aldıktan sonra, Amasya’dan Konya’ya gelen Kara Halil Efendi ile birlikte İstanbul’a geldi. Vidinli Mustafa Efendinin derslerine devam etti. Açılan rüus (diploma) imtihanını birincilikle kazandı. Ayasofya Camiinde ders vermeye başladı. 1847 (H. 1263) senesinde Haric rütbesiyle Feth-ul-Gazi Medresesine müderris tayin edildi. Çeşitli medreselerde de müderrislik yapıp, ilim öğrettikten sonra, Sahn-ı Seman (Fatih) Medreselerinde müderris oldu. Birçok talebe yetiştirdi. Vakfiyesinde sadece şeyhülislamların ders okutabileceği şart koşulmuş olan Bayezid Medresesinde ders vekili olarak vazife aldı. 1861 (H. 1277) senesinde Sultan Abdülaziz Hanın padişah olmasından sonra Padişah’a hoca olup, “Camiurriyaseteyn” ünvanına sahib oldu. Sultan Abdülaziz Hanın Mısır seyahatine katıldı. Cami-ül-Ezher’in (Ezher Üniversitesinin) Ünlü alimi Şeyh Saka hazretleriyle görüşüp sohbet etti. Mısır alimleri onun ilimdeki yüksekliğini takdir ettiler. 1867 senesinde Anadolu, arkasından da Rumeli kazaskeri oldu. Şeyhülislam El-Hac Mehmed Refik Efendinin şeyhülislamlıktan ayrılması üzerine, 1868 senesinde şeyhülislamlık makamına getirildi.

Şeyhülislamlığı sırasında çeşitli kılıklara girerek İslamiyeti içerden yıkmaya ve Müslümanları doğru yoldan ayırmaya çalışan din düşmanlarına karşı mücadele verdi. Zamanın sadrazamı (başbakanı) ali Paşa tarafından İstanbul’a getirilerek vazife verilen, Darülfünun’un (İstanbul Üniversitesi) açılışında ve başka zamanlarda verdiği konferanslarda İslamiyete saldıran ve din düşmanlığını ortaya koyan Cemaleddin-i Efgani’ye cevaplar verdi. Verdiği fetva ile Cemaleddin-i Efgani’nin doğru yoldan ayrıldığını ve küfre gittiğini ortaya koydu. ali Paşa, Efgani’yi İstanbul’dan çıkarmaya mecbur kaldı.

Beş yıl 2 ay 10 gün şeyhülislamlık vazifesini yürüten Hasan Fehmi Efendi, 1871 senesinde şeyhülislamlıktan ayrıldı. 1874 senesinde ikinci defa şeyhülislamlığa getirildi. 1876 senesinde bu vazifeden tekrar ayrılarak Medine-i münevvereye gitti. Mekke-i mükerremeye giderek hac vazifesini ifa ettikten sonra, Medine-i münevvereye dönüp, orada ibadet ve taatla meşgulken, 1881 (H. 1298) senesinde vefat etti. Cennet-ül-Baki’ Kabristanına defnedildi.

Murassa-i Osmani ve Birinci Mecidi nişanlarına sahib olan Hasan Fehmi Efendi, zamanının alimlerindendi. Akli ve nakli ilimlerde derin alim, fıkıh ilminde mütehassıstı. Arapça ve Farsçaya hakimdi. Fazilet ve güzel ahlak sahibi olup, birçok talebe yetiştirmiştir.

Eserleri:

1) Riyaz-ı Hakaniyye: Edebi ilimlerden bahseden bir eserdir. 2) Resail-i İmtihaniyye: Birçok alet ilimlerinden bahseder. 3) Ahkam-ı Meriyye; 4) Aziziyye ve Şerh-i Yusufiyye: Mantık ilminden bahseden manzum bir eserdir. 5) Şerh-i Salait-ı Feyziyye liş-Şeyh-i Ekber, 6) Risale fi Keyfiyyet-i iman-ı Firavn, 7) Yusufiyye: Mantıktan kıyas bahsini anlatır. 8) Şerh-i Akaid ve Siyalkuti üzerine ta’likatı (açıklamaları). 9) Arabi Divançe. Bu eserlerinden başka Arapça ve Farsça risaleleri de vardır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Hasan Fehmi Efendi

Hasan Hayrullah Efendi

Hasan Fehmi Çoldurzade

Osmanlı Şeyhülislamları Listesi

Hacı Ömer Lütfü Efendi

30 Mayıs 1876 Darbesi

Klasik Türk müziği bestecileri listesi

Kemalpaşa Camii

Sabri Ülgener