Türkçe Bilgi: hasan-ı basri

Hasan-ı Basri Tabiinin büyüklerinden. İsmi, Hasan bin Ebil-Hasan Yesar olup, Basri nisbetiyle şöhret bulmuştur. Babası, Eshab-ı kiramdan Zeyd bin Sabit el-Ensari’nin kölesi, annesi ise, sevgili Peygamberimizin temiz zevcelerinden, Ümmü Seleme’nin cariyesiydi. 641 (H. 21) senesinde Medine-i münevverede doğdu. 728 (H. 110) de Basra’da vefat etti.

Hazret-i Ömer’in halifeliği zamanında dünyaya gelen Hasan-ı Basri’nin annesi ve babası, oğulları doğunca azad edildiler. Annesi hizmetini görmeye gittiğinde, Ümmü Seleme validemiz, onu kucağına alarak bağrına basıp, dua etti. Çocukluğu Medine-i münevverede geçen Hasan-ı Basri, Arap lisanını iyice öğrendi. On iki-on üç yaşlarında Kur’an-ı kerim’i ezberledi. Eshab-ı kiramın büyüklerinden hazret-i Osman, hazret-i Ali, Abdullah bin Abbas ve daha birçok Sahabi radıyallahü anhüm ile görüştü. Yüz yirmi-yüz otuz civarında Sahabe-i kiramdan ilim ve feyz alıp hadis-i şerif rivayet etti.

On beş yaşından sonra Medine’den ayrılarak, önemli ilim merkezlerinden biri olan Basra’ya gitti. Orada; Abdullah bin Abbas, Enes bin Malik, Abdurrahman bin Semüre, Semüre bin Cündeb, Ma’kel bin Yesar ve el-Esved bin Seri gibi büyüklerin derslerine ve sohbetlerine devam etti. Abdurrahman bin Semüre, komutasındaki orduyla beraber Sicistan’a gitti. Yine İbn-i Ziyad Horasan’a vali olunca, birlikte gitti. Bu zaman zarfında birçok Sahabi ile görüşüp hadis-i şerif rivayet etti ve onlardan ilim tahsil etti.

Daha sonra tekrar Basra’ya dönüp, oradaki Sahabilerden ve Tabiinin büyüklerinden ders almaya devam etti. Böylece, Eshab-ı kiramın, Peygamberimizden naklen bildirdikleri; itikad, iman, zahir ve batın ilimlerini öğrenip ilimde pek yüksek dereceye ulaştı ve en çok başvurulan alimlerden oldu. İlim aldığı kaynağın sağlamlığı ile büyük bir şöhrete kavuştu. Fetva vermeye ve talebe yetiştirmeye başladı. İlimdeki şöhreti, güzel ahlakı ve ilim öğretmedeki üstünlüğü her taraftan duyulup, derslerine, vazlarına ve sohbetlerine gelenler çoğaldı. Evi, sohbetinden istifade etmek için gelenlerle dolup taştı. Zamanının devlet adamlarının da ilminden istifade ettiği Hasan-ı Basri, bir müddet Basra kadılığı yaptı. Pekçok büyük alim onun tedris halkasında yetişti. Katade, Hişam bin Hasan, hadis ilminde huccet derecesine ulaşan Yunus bin Ubeyd ve Eyyub bin Ebi Temime gibi büyük alimler onun başlıca talebelerindendir.

Eshab-ı kiramın, Peygamber efendimizden bildirdiği din bilgilerini ve doğru inanış olan Ehl-i sünnet itikadını naklederek insanların hidayete kavuşmasına hizmet eden Hasan-ı Basri; ilmi, vekarı, sükuneti ve görünüşü itibariyle Resulullah efendimize benzerdi. Hayatını ilim öğrenmeye ve öğretmeye vakfeden Hasan-ı Basri; “Bu ilmi kimden aldın?” diye soranlara; “Eshab-ı kiramdan olan Huzeyfet-ül-Yemani’den.” diye cevap verdi. “O kimden aldı?” diye tekrar sorulunca; “Hazret-i Huzeyfe bana dedi ki: Bu ilim, Resulullah efendimizin bana bir ikramıdır. Çünkü herkes Resulullah’a hayırdan sorarlar, ben ise şerden sorardım. Çünkü kötülükleri yapmaya korkar ve kötü şeylerden sakınırsam, iyilikleri yapabileceğimi düşünürdüm, diye cevap vermişti.”

Ömrünün son yılları hastalık ile geçen Hasan-ı Basri, ölüm döşeğindeyken devamlı; “Biz Allah’ın kuluyuz. (Öldükten sonra) yine ona döneceğiz derler.” mealindeki ayet-i kerimeyi okurdu. Vefat etmeden önce de; “İnsanoğlu sıhhatli ve hasta olduğu günlerde faydalı şeyleri yapsa ne iyi olur.” diyerek şu vasiyeti yazdırdı: “Hasan bin Ebi’l-Hasan şehadet eder ki, Allahü tealadan başka ilah yoktur. Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem O’nun Resulüdür dedikten sonra, Muaz bin Cebel’in rivayet ettiği; “Bir kimse ölüm anında sıdk ile Kelime-i şehadet getirerek ölürse, Cennet’e girer.” hadis-i şerifini okudu. Vefat etmeden az önce bir müddet kendinden geçip, tekrar kendine gelince; “Beni Cennetlerden, pınarlardan ve güzel konaklardan uyandırdınız.” buyurdu. 728 (H. 110) yılında 88 yaşındayken, bir Cuma günü vefat etti.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Hasan-I Basri

hasan-ı basri

Hasan-ı basri

Hasan Basri Çantay

Mutezile

Mevlevîlik

Mehmet Akif Ersoy Müze Evi

Türkistan Aleviliği

Müfessirler ve tefsir kitapları listesi

Recep Zühtü Soyak