Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Han (Unvan)

Kısaca: Han, eski Türk - Moğol topluluklarında hükümdar. "Ulu insan", "lider" anlamları taşımaktadır. Moğolcada ve bazı Altay lehçelerinde Kan (Gan) olarak da söylenir. Arapça'da ''melik'', Farsça'da ''şah'', Latince'de ''regis'', İngilizce'de ''king'' denilen kral kelimesinin Türkçedeki karşılığıdır. ...devamı ☟

Han, eski Türk - Moğol topluluklarında hükümdar. "Ulu insan", "lider" anlamları taşımaktadır. Moğolcada ve bazı Altay lehçelerinde Kan (Gan) olarak da söylenir. Arapça'da melik, Farsça'da şah, Latince'de regis, İngilizce'de king denilen kral kelimesinin Türkçedeki karşılığıdır. Tanım ve Anlam Han, Bir ülkeyi, bir topluluğu veya bir boyu yöneten kişidir. Mitoloji de tanrıların da sıfatı olarak kullanılır. İlk çağlarda Han aynı zamanda topluluğun dini önderidir. Topluma baş-şamanlık yapan kişidir. Ata Ruhları adına törenler düzenler. Tahta çıktığında ise bir keçe üzerine oturtulup dokuz kez doğudan batıya doğru çevrilir. Bu onun göğe çıkmasını, göğün dokuz katını aşıp Tanrıya ulaşmasını ifade eder. Doğal olayların önderden kaynaklandığı düşünülür. O doğaya etki edebilir. Daha sonraları bu durum biraz daha soyutlaştırılıp, kötü yöneticinin bereketsizliğe, iyi olanın ise bolluğa sebep olacağı inancı haline dönüşmüştür. Devletin gücü hakanın ne kadar kutlu olduğuyla ilgilidir. Kan kelimesi ile yakından ilgilidir. Kan hayat verici bir güç olarak ve nesilden nesile aktarılan bir yaşam ve özellik taşıyıcısı şeklinde düşünülür. Yeminler kan akıtarak yapılır. Kanla ıslanmış mendiller sürüldüğünde kör olan göz görmeye başlar. Kanları birbirine karışan insanların ömür boyu hatta ölümden sonra bile bağlı kalacağına inanılır ve bu nedenle biraz sütün içine bir iki damla kendi kanlarını damlatarak içenler “Kankardaş” olurlar ve soydan gelen kardeşlik kadar geçerli sayılır. Kahramanlar doğarken avuçlarında sertleşmiş bir kan pıhtısı tutarlar. Moğolcada Han kelimesi Gök anlamını da içerir. Buyrultu/Buyruldu (ferman) veya Yarlıg/Yarlık (ferman) adı verilen emirleri toplumu düzenler ve masallarda da sık sık yer alır. Türklerde Ege/Eğe sözcüğü de kral anlamında kullanılır. Tigin/Tekin ise Prens, Şehzade demektir. Bazen Beg/Beğ/Bey sözcüğü de Han anlamında kullanılsa da aslında Beğ daha düşük bir hiyerarşik düzeydedir ve genelde Ağa kavramına denk düşer, bazen de il,ilçe yöneticileri kastedilir. Han unvanı, ailesinde Moğol dışında başka topluluktan insan olan devlet başkanları tarafından kullanılamazdı. Bunun en büyük örneği Timur'dur. Annesi Türk olan Timur Emir unvanı almıştır. Türk toplumundaki karşılığı Hakan veya Kağan'dır. Günümüzde isim olarak tek başına çok nadir kullanılmakdadır. Genelde önüne sıfat getirerek kullanılır; Gök-Han, Er-Han, Rey-Han, Öge-Han gibi Hanım

Hanım

, Türk toplumsal düzeninde kadın yönetici, kraliçe demektir. Bir ülkeyi, bir topluluğu veya bir boyu yöneten kadındır. Mitoloji de tanrıçaların da sıfatı olarak kullanılır. Kanım şeklinde de söylenir. Ece veya Eçe olarak da kullanılır. Devlet yöneticilerini Türkler; Han ve

Hanım

, Moğollar ise Han ve Hatan (Kan "hakan" ve Katan "hatun") olarak ikili şekilde ifade ederler. Prenseslere ise Bike/Büke denilir.

Hanım

(Kraliçe) sözcüğünün türeyişi şu şekilde anlatılır. Mete Han (Moğollar Cengiz Han olduğunu söylerler) gelip saygı sunan herkesin Han’ım şeklinde hitap ettiği bir ortamda, içeri giren eşini görünce “İşte bu da benim

Hanım

” der. O günden bu yana kadın yöneticilere

Hanım

denir.

Etimoloji

k olarak doğruluğu tartışılsa da, sosyal hayat algısı olarak kadının bu konumu tartışılmaz bir gerçektir. Han sözcüğünden

Hanım

’ın türetilişine benzer bir durum da Beg/Beğ (Bey)’den Begüm sözcüğünün oluşumudur. Begüm; Bey’in dişil halidir ve hanımağa, kadın yönetici, prenses gibi anlamlar içerir. Önemli Tarihsel

Hanım

lar şöyle sıralanabilir: Süyünbike

Hanım

, Emese

Hanım

, Türkan

Hanım

, Çeçek

Hanım

, Tomrus

Hanım

, Ipar

Hanım

, Mama

Hanım

, Börte

Hanım

, Kösem

Hanım

... Türk dilinde cinsiyet dönüştürme ekleriyle türetilen kadın ve erkek yönetici ünvanları şunlardır. Türkçede dişil sözcükler türetmek için kullanılan bir yol (çok sık olmasa da) –ım / –im ekidir. #Han ve

Hanım

: Kral ve Kraliçe #Beğ ve Begüm: Ağa (vali, prens) ve

Hanım

ağa (prenses) Ayrıca -çe / -ça eki ile de türetme yapılabilir: #Kıral (Kral) ve Kıralça (Kraliçe): Padişah ve

Hanım

sultan #Tigin ve Tiginçe: Prens ve Prenses

Etimoloji

(Han/Kan) kökünden türemiştir. Soy ve soyluluk anlamları içerir. Moğolca, Tunguzca, Mançuca ve Türkçede küçük ses farklarıyla hep aynı anlamı taşır. Efsanevi Hanlar Türk mitolojisinde pek çok boyun kendi adını taşıyan bir ilk atası vardır. Örneğin İlemen Han, İlemen boyunun atasıdır. Aynı şekilde Türügeş Han, Türgeşlerin; Tileg Han, Teleğütlerin; Oyrat Han, Oyrat ve Kalmukların; Kuzar Han, Hazarların ve Azerilerin atası olarak kabul edilir. Türk Han ise tüm Türklerin atasıdır. Türk söylencelerinde adı geçen efsanevi hanlar şu şekildedir.

Kil Han

Türk ve Altay mitolojisinde söylencesel hakandır. Gil Han olarak da söylenir. Kildağ’da yaşar. Kendisine dağın etrafını çeviren balçıktan dolayı ulaşılamaz. Balçık sözcüğü ile yaklaşık aynı anlamlar taşır.

Kur Han

Kurdağ’da yaşayan bir hakan olduğu söylenir. Kürhan, Gurhan veya Gürhan olarak da tanınır. Oğuz Kağan’ın amcasıdır. Sümerlerde yer altı tanrısının adı Kür olarak geçer ve onun koruduğu ırmağın adı da Kur’dur. Yer altı dünyasına da bu ad verilir. Kür/Kur/Gur sözcüğü; güç, kuvvet, dayanıklılık, bağımsızlık anlamlarına gelir.

Kuz Han

Türk ve Altay mitolojisinde Kuzdağ'da yaşayan efsanevi hakandır. Küz Han veya Guz Han olarak da bilinir. Yaşadığı dağa varmak isteyenler soğuktan ve rüzgardan dolayı ulaşamazlar. Kuz/Guz kelimesi; soğuk, kuytu, karanlık demektir. Kuzey kelimesiyle aynı kökten gelir.

Buz Han

Musdağ (Buzdağ)’da yaşayan bir hakandır. Bus Han, Mus Han, Büs Han veya Müs Han olarak da söylenir. Moğollar Mös Kan derler. Buzullar nedeniyle kendisine ulaşılamaz.

Or Han

Ordağ’da yaşayan hakandır. Soğuktan ve rüzgardan dolayı ulaşılamaz. Ur Han olarak da söylenir. Oğuz Han’ın amcasıdır. Ordu (Ordo) şeklinde askeri örgütlenmeyi ilk gerçekleştiren kişi olarak kabul edilir. Or sözcüğü güç, kuvvet, ordu, yıkılmazlık anlamlarına gelir. Ordu (askeriye), orda (halk) bu kökten türemiş sözlerdir. Yerleşmek, mevki, makam anlamları vardır. Yücelik ifade eder.

Taş Han

Türk ve Altay mitolojisinde Daş Han olarak da anılan ve Taşdağ’da yaşayan bir hakan. Kayalık bölgeler kendisini korur.

Etimoloji

(Kur/Gur/Kür) kökünden türemiştir. Güç, kuvvet, dayanıklılık, bağımsızlık anlamlarına gelir. Kurtarmak fiili ile de bağlantılıdır. Moğolcada Görü/Gürü, Tunguzcada Güre sözcükleri aynı manaları ifade eder. Kaynakça * Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt Ayrıca bakınız * Hakan * Kağan

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Han
3 yıl önce

Ulusu, Çin'in çoğunluğunu oluşturan etnik grup Han (unvan), Eski Türklerde hükümdar veya lider. Han (konaklama), Eskiden yolcuların konaklamaları için...

Han, Han, Eskişehir, Han (konaklama), Han Hanedanlığı, Han Ulusu, Han (bina), Han (sıfat), Anlam ayrım
Han Hanedanı
3 yıl önce

"imparator" (huangdi) unvanını benimsedi; ölümünden sonra ise Han İmparatoru Gaozu (h. MÖ 202-195) olarak anılmaya başladı. Çangan; Han altındaki yeniden...
IV. Ağa Han
3 yıl önce

ve Han (unvan) kelimelerinden oluşan Ağa Han unvanı I. Ağa Han'a henüz On Üç yaşındayken babasının öldürülmesinin hemen ardından verilmiş bir unvandı. Defteri'nin...
Cengiz han
3 yıl önce

ilk lideri olarak “Han” unvanını almıştır. Cengiz Han’ın babası Yesügey Bahadır onun torunudur. Kabul Han ve onun halefi Ambakay Han zamanında Moğollar...

Temuçin, Moğollar, Türkler, Moğol İmparatorluğu, Moğolistan, Moğol, Moğolca, 1201, 1206, 1211, 1218
Deniz Han
7 yıl önce

rengidir. Cengiz Han’ın adını bu söylenceden (veya bu anlayıştan) esinlenerek aldığı söylenir. Çünkü Cengiz gerçek ismi değildir, bir unvan olarak verilmiştir...

Deniz Han, Hükümdar, Oğuz, Oğuz Han, Türk Mitolojisi
Bayındır Han
3 yıl önce

Bayındır Han - Türk söylencelerinde adı geçen efsanevi kağan. Bayundur Han olarak da bilinir. Korkut Ata (Dede Korkut) öykülerinde Han’lar Han’ı olarak...
Bulgar Hükümdarların Listesi
3 yıl önce

getirdikleri Han unvanını kullanmış, I. Simeon döneminden itibaren Çar unvanını almışlardır. Bir süre iki unvan birlikte kullanılmış ve sonunda sırf Çar unvanı kalmıştır...

Bulgar Hükümdarların Listesi, 1014, 1015, 1018, 1040, 1041, 1072, 1186, 1196, 1197, 1207
Sultan
3 yıl önce

hükümdara verilen sultan denilen unvan. Sultan tabiri, Müslüman hükümdarlarının özellikle Sünnî kısmına ait bir unvandır. Sözcük, Arapça'dan alınmış olup...

Sultan, Arapça, Esma Sultan, Osmanlılar, Sultan Süleyman, Tarih, Taslak, İslam