Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Halk Etimolojisi

Kısaca: Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış ve yakıştırma olan kelime ya da deyim[http://books.google.com/books?id=ONY_EVd9zNYC&printsec=frontcover&dq=winfred+lehmann+linguistics&hl=en&ei=j-TQTJaKOoOKlwfnsPXQDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CDwQ6AEwBA#v=onepage&q=folk%20etymology&f=false "Folk Etymology"] ...devamı ☟

halk etimolojisi
Halk Etimolojisi

Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış ve yakıştırma olan kelime ya da deyim. Yabancı kelimeleri ses yapıları ve anlam unsurları bakımından değişikliğe uğratarak, onları eskisinden az çok farklı yeni birer ses ve anlam yapısına sokma olayıdır. Adlandırma Halk etimolojisi adı dünya dillerine ilk kez 1852 yılında Ernst Förstemann tarafından kullanılan Almanca Volksetymologie kelimesinden çevrilerek geçmiştir. == Örnekler Almancada Haiti'deki Taino dilinde hamáka kelimesinden dünya dillerine geçen hamak kelimesine

Almancada

 1529 yılında Hamaco ya da Hamach biçiminde rastlanırken yıllar içinde Hänge («asılı») ile Matte («hasır») kelimelerinden kurulu sanılarak Hängematte biçimine dönüşmüştür. Felemenkçe (hangmat) ile İsveççe (hängmatta) biçimleri de aynı şekildedir.

İngilizcede

İngilizcede

 kullanılan cockroach («hamam böceği») adı İspanyolca cucaracha kelimesinden geçmedir ve İngiliz halkı İspanyolcayı çözümleyemediği için etimolojik açılımını cock («horoz») ile roach («kızılgöz (Rutilus rutilus) balığı») biçiminde yakıştırır.

Türkçede

Halk, ana-dilinin yapı ve işleyişine ters düşen yabancı kelimeleri gerek ses, gerekse anlam kaymalarına uğratarak Türkçeleştirmeye çalışır ve bu durum folklor ve filolojiyi birbirine kaynaştırır. Halk etimolojisi üzerine yapılan araştırmalar Batıda 19. yüzyılın ortalarına kadar uzamasına rağmen

Türkçede

 sistematik olarak ele alınmamıştır. Tarihi kaynaklar olarak bilinen İbni Bibi, Müsameretü’l-ahbar, Âşıkpaşazade Tarihi, Kitab-ı Cihannüma gibi eserlerde, vakfiyelerde, şer’iyye sicillerinde, bölge tarihlerinde, eski dil ve edebiyat metinlerinde, çeşitli nitelikteki sözlüklerde, seyahatnamelerde, yer adları üzerinde yapılan araştırmalarda ve halk arasında ve derlenmiş olan efsanelerde halk etimolojisini besleyen bol malzeme varsa da bu malzemeler sistematik olarak ele alınıp işlenmemiştir.

Evliya Çelebi

Evliya Çelebi

 (1611 - 1682) tarafından 17. yüzyılda yazılan Seyahatname adlı 10 ciltlik gezi yazısı kitabında halk etimolojisi örnekleri bolca görülür.

Evliya Çelebi

en çok yer adlarının açıklamasını yaparken genellikle yerleşim yerinin adıyla tarihte yaşamış bir kişinin adı arasındaki ses benzerliğinden faydalanır. Bunun yanı sıra bazı yer adları etrafında bir olay, menkıbe anlatmak suretiyle yabancı adın kökenini izah etmeye çalışır.

Evliya Çelebi

Seyahatnamesi’nde İstanbul için "Kostantiniyye" adıyla birlikte birçok cildinde "İslambol" (اسلامبول) kelimesi de kullanılmıştır ve bu "İslambol" adı diğer adlardan daha yoğun bir kullanıma sahiptir.

Evliya Çelebi

İslāmbol adının etimolojik açıklamasını anıñçün islāmı bol ismiyle müsemmā olup... biçiminde yapar. Seyahatname'de İpsala'nın adını ibtidā ṣalā, Üsküdar'ı Eskidār, Bursa'yı Bulursa (< bulmak), Giresun'u Giresin (< girmek), Hereke (Heleke)'yi helāk yeri, Ankara'yı üzümü bol olduğundan Engüriyye yapması diğer bazı halk etimolojisi örnekleridir.

Bibliyografya

*Gündüzöz, Soner (2005), Arapçada Etimolojik Yanlışlar Halk Etimolojisi Ve Dilbilimci Yorumları Kısgacında Dil *Hasan Köksal (2007), "Halk Etimolojisinde Yer Alan Bazı Kelimelerle İlgili Yakıştırmalar", GAU J. Soc. & Appl. Sci., 3(5), 25-35, 2007 *Sarıkaya, Mahmut (2006), Erciyes Yöresinden İki Menkıbe ve Toprağı Vatanlaştıran Halk Etimolojisi Örnekleri

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Halk etimolojisi
3 yıl önce

Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış...
Halk sanatı
3 yıl önce

kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.  Halk hikâyesi Halk etimolojisi Dekorativ sanat Halk sanatında kavramlar Vizyoner sanat Naif sanat Kabile...
Mutki (aşiret)
3 yıl önce

sıkça geçen bir aşiret adıdır. Motikan ismi ile ilgili çok sayıda halk etimolojisi yaygındır. Ad kökeninin "Mot/d" olması gerek, çünkü yöreden yörede...
Yeniay, Sürmene
7 yıl önce

Nev’den geldiği şeklinde, tarihsel kronoloji ile uyuşmayan asılsız bir halk etimolojisi rivayeti mevcuttur. İsmin daha eski kullanımından habersiz olan bu...

Yeniay, Sürmene, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Aksu, Sürmene, Akçaabat, Trabzon
Yakutat, Alaska
7 yıl önce

Tlingitçe Yaakwdáat (harfiyen. 'kanoların dinlenme yeri') adı bir halk etimolojisi olup aslen Eyakça diyaʼqudaʼt kelimesinden bozmadır. Toplam alanı 24...
Çamlı, Hopa
7 yıl önce

Gürcücedeki gibi “per-i” olması, bu görüşün halk etimolojisi kaynaklı olabileceğini düşündürmektedir. Bu halk etimolojisi, 1874'te Lazistan'ı gezen Giorgi Kazbegi'nin...

Çamlı, Hopa, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Artvin, Artvin (il)
Etimoloji
3 yıl önce

Nişanyan Sözlük Çağdaş Türkçenin Etimolojisi, Sevan Nişanyan tarafından yayımlanan ve modern Türkçenin etimolojisi üzerine yoğunlaşan bir sözlüktür....

Etimoloji, Altkültür, Arapça, Deyim, Eski Yunanca, Kültür, Yunanca, Öfemerizm, Akronim, Vulgarizm, Etymon
Keşmir
3 yıl önce

olan vadilere "Sati-aras" denmekteydi. Kashmira'nın popüler yerel bir etimolojisi, bu tarz bir gölün kuruması sonucu ortaya çıkan bir vadi olmasıdır. Jeologlar...