Türkçe Bilgi: Hadis çeşitleri

Hadisler bir rivayet zinciri ile İslam'daki önemli kişilere isnad edilen söz, fiil veya davranışlardır. Hadisler, muhaddis denilen hadis alimleri tarafından değişik sınıflandırmalara tabi tutulmuşlardır. Ancak bu sınıflandırmalar mutlak olmayıp sınıflandırmayı yapan kişinin bilgi altyapısı, ön kabulleri, tanımları ve değerlendirmeleri gibi öznel unsurlara dayanır. Metin itibariyle hadisler Metin itibariyle hadisler, hadis-i şerifler ve hadis-i kutsilerdir.

Hadis-i kutsi

Kutsi hadislerin kaynağı, Peygamber'e vahyi getiren Cebrail, sözleri Allah'tandır. İlahi bir ifade kullanır ("Ey kullarım!" gibi). Bu hadislerde Peygember sadece ravi durumundadır.

Hadis-i şerif

Söz ve içeriği İslam Peygamberi'ne ait hadislerdir. Nakledilişlerine göre hadisler Hadisler, bir haber çeşitidir. Konusu İslam Peygamberi olmayan konularda rivayet edilen sözlere genelde İslam'da haber denir. Rivayet zinciri (senet) açısından hadisler veya daha genel bir ifadeyle haberler, birçok gruba ayrılırlar:

Mütevatir haberler

Yalan üzerinde isteyerek veya istemeyerek ittifak etmeleri aklen mümkün olmayan bir kalabalığın aynı şekilde kendisi gibi bir kalabalıktan rivayet ettiği haberlerdir. Bu kalabalığın en az kaç kişi olması gerektiği konusunda ayırlığa düşülmüş, en az dört, beş, yedi ve daha büyük sayıları öne sürenler olmuşsa da bu en az sayılarının bağlayıcı bir özelliği yoktur; yani sayıca bağlayıcı bir sınırlama mevcut değildir. Bağlayıcı olan rivayet eden kalabalığın aklen yalan üzere ittifak etmesinin mümkün görülmemesidir.

Mütevatir manevi

Lafzen aynı olmamakla birlikte ruhen aynı olan ve yukarıda zikredildiği gibi bir kalabalıktan nakledilen hadislerdir. Burada metinde mütevatir olan, haberin özüdür. Mesela bir kanaldan "şu kişi bir at hediye etti" şeklinde rivayet edilen bir hadisi başka bir kalabalık "şu kişi para hediye etti" şeklindeyse mütevatir olan, o kişinin hediye ettiği haberidir.

Makbul haberler

Bu haberlerde ravilerin adalet ve zabt etme (hafızası kuvvetli olma) özelliğine sahip olması ve rivayetin zincirde kesintisiz olması gerekmektedir.

Merfu hadisler

Muhammed Mustafa hakkındaki hadislerdir.

Mevkuf hadisler

Sahabe hakkındaki hadislerdir.

Maktu hadisler

Tabiin hakkındaki hadislerdir. Hadiste ziyade Hadis ilminde ziyade adı altında güvenilir (sika) olan bir ravinin bir haberi naklederken fazladan birşeyler söylemesi anlaşılır. Bu ziyadenin, yani fazlalığın hükmü konusunda hadis alimleri ihtilaf edmişlerdir. Mesela bu fazlalıkla bir hüküm ortaya çıksa da, çıkmasa da arada fark gözetmeden fıkıh ve hadis ashabının bazılarının ziyadeyi makbul görmüşlerdir. Bu konuda farklı görüşte olan başka muhaddisler, yaptığı ziyade ile tek kalan adil kişinin ziyadesini kabul ederken ziyadenin bir hüküm ifade etmesi halinde kabulünün vacib olduğunu, aksi taktirde kabulüne gerek bulunmadığını ileri sürmüşlerdir. Şafi'i mezhebinden olan bazı alimler, ziyadenin ravi yönüde olmayıp sika bir kimseden gelmesi halinde kabul edilebileceğini, ravinin kendisi haberi bir kere noksan, sonra da ziyadesiyle rivayet etmesi halinde kabul edilmemesi gerektiğini söylemişlerdir. Yine hadis ehlinden bazı kimseler ise, sika olan kimsenin ziyadeli rivayetiyle tek kalır ve onunla birlikte başka hafızlar da onu rivayet etmezlerse, onun kabul edilemeyeceğini ileri sürmüşlerdir. Bu konuda daha farklı görüşler de mevcuttur.

Mahfuz hadisler

Şaz olan hadisin karşılığı olarak makbul haberler arasında yer alan hadise mahfuz adı verilir. Şaz, sika ravinin zabt yönünden olsun, rivayetin çokluğu ve buna benzer tercihi gerektiren diğer yönlerden olsun, kendisinden daha üstün ravilere ters olarak rivayet ettiği ve rivayetiyle tek kaldığı hadistir. Böyle bir hadisin ravisi sika dahi olsa kendisinden daha üstün durumda olan ve daha fazla isnadla gelen diğer ravilerin rivayetlerine muhalif olan rivayetin terkini, diğer rivayetlerin tercihini gerektirir. Buna göre terkedilen hadis şaz, tercih edilen, yani kabul edilip alınan hadis de mahfuz diye adlandırılır.

Maruf hadisler

Münker veya şaz-merdud olan hadise karşın tercih edilen hadise maruf denir. Münker veya şaz merdud, zayıf ravinin sika ravilere muhalif olan rivayetidir. Buna göre maruf, münker rivayete karşı öncelik verilen sika ravilerin hadisidir.

Nasih ve mensuh hadisler

Hadis ilminin önemli konularından biri olan nesh, birbirine zıt olan iki hadisin birleştirilmesi ve uzlaştırılması mümkün olmadığında aralarında bulunduğuna hükmedilen bir iptal keyfiyetinin olduğuna, yani biri ile getirilen hükmün diğeri ile getirilen hükme son verdiği hükmünü çıkarmaya denir. Genelde emirlerde mümkündür. Sadece haber içeren hadislerde kullanılması caiz değildir.

Sair hadis tasnifleri

Bunun dışında başka daha komplike sınıflandırmalar mevcuttur. Bunlar mutabi ve şahid hadisler, muhkem ve muhtelif hadisler gibi tasniflerdir.

Kaynaklar

Vikipedi

Hadis Çeşitleri

Hadis-i kutsi

Hadis-i şerif

Mütevatir haberler

Mütevatir manevi

Makbul haberler

Merfu hadisler

Mevkuf hadisler

Maktu hadisler

Mahfuz hadisler

Maruf hadisler

Nasih ve mensuh hadisler

Sair hadis tasnifleri

Kaynaklar

Kaynaklar

Zayıf Hadis

Hadis

Sahih-i müslim

Cerh ve Ta'dil

Sahih-i Buhari

Zahirilik

Farz

Melek

Hadis Çeşitleri

Hadis Çeşitleri Hakkında Detaylı Bilgi

Hadis-i kutsi

Hadis-i şerif

Mütevatir haberler

Mütevatir manevi

Makbul haberler

Merfu hadisler

Mevkuf hadisler

Maktu hadisler

Mahfuz hadisler

Maruf hadisler

Nasih ve mensuh hadisler

Sair hadis tasnifleri

Kaynaklar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Zayıf Hadis

Hadis

Sahih-i müslim

Cerh ve Ta'dil

Sahih-i Buhari

Zahirilik

Farz

Melek