Grizu
Normal sıcaklık ve basınçta kömür ocaklarında açığa çıkan ve büyük bölümü saf metandan oluşan, kolayca tutuşabilen gaz:"Grizu patlamasını önlemek için lambaların alevi ince tel örgü içine alınır."-
Grizu
Kısaca: Grizu Alm.Grubengas (n), Fr. Grisou (m), İng. Firedamp, pit gas. Maden kömürü ocaklarında görülen, büyük kısmı metan (CH4) gazından ibaret olan, hava ile karışık olduğu zaman sıcak alev karşısında patlayan bir gaz karışımı. Grizunun esas kısmını teşkil eden metan gazı, maden kömürlerinin meydana gelişi sırasında ortaya çıkmaktadır.Maden kömürü, bir kısmı sularla getirilen büyük kısmı ise 40 cm’yi geçmeyen sığ göl ve bataklıklarda yetişen bitkisel madd ...devamı ☟
Grizunun esas kısmını teşkil eden metan gazı, maden kömürlerinin meydana gelişi sırasında ortaya çıkmaktadır.Maden kömürü, bir kısmı sularla getirilen büyük kısmı ise 40 cm’yi geçmeyen sığ göl ve bataklıklarda yetişen bitkisel maddelerin, asırlar süren jeolojik devirler boyunca devam eden kömürleşmesiyle karbonizasyon teşekkül etmiştir. Değişime uğrayan bitkilerin ana maddeleri olan selüloz (C6 H10 05)n ve lignin (C40 H42 O11) mikroorganik canlılar tarafından parçalanırlar. Ortaya su ile karbonik asit, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen ve metan gazları çıkar. Bu kimyevi değişim neticesinde sırasıyla turba, linyit, taş kömürü, antrasit, grafitoit gibi çeşitli kömürleşmenin basamak ürünleri hasıl olur.
Jeolojik devirler boyunca kömür tabakaları, kil, kum, marn, konglomera gibi çeşitli tabakalar altında kalırken, kömürleşme esnasında meydana gelen gazlar da statik ve dinamik kuvvetlerin tesiriyle, bu tabakalar arasında yer değiştirir ve gözeneklerde yerleşir. İşte kömür ocakları işletilirken, basınç altında bulunan bu gazlar ortaya çıkar ve kömürü alınmış olan boşluklarda toplanır. Bu arada havalandırma maksadıyla ocağın içine devamlı hava gönderilmektedir. Böylece grizu denen patlayıcı gaz karışımı meydana gelmiş olur.
Grizunun % 75-95’i metan, % 0-3’ü karbondioksit, % 1’den azı oksijen, % 1,5’i azottur. Bazan hidrojen, kükürtlü hidrojen, amonyak ve etan gazları da bulunur.
Grizunun esas kısmı olan metanın bir hacmi, CH4+ 2O2 ® CO2+2H2O reaksiyonu gereğince iki hacim oksijenle yanmaktadır. Havanın ise % 21’i oksijen olduğundan, bir hacim metan yaklaşık on hacim havayla yanmakta, yani hava içindeki metan hacmi % 9,5 iken, yanma tam olmaktadır. Normal sıcaklıkta, % 6-%16 nisbetindeki grizular tutuşabilmektedir.
500°C’nin üstündeki sıcaklıklarda metan gazı, havanın oksijeni ile oksitlenir ve bu reaksiyonla sıcaklık artar. Böylece bir müddet sonra grizu patlar. Bu bekleme müddeti 1000°C’de sıfıra iner. Fakat metan gazının oksitlenmesi ile ortaya çıkan ısının tamamı, cidarlar vasıtasıyla dışarı atılabiliyorsa patlama olmaz. Bu prensibe dayanılarak maden kömürü ocaklarında kullanılmak üzere emniyet lambaları geliştirilmiştir.
Patlama sebepleri çok çeşitlidir. Bunlardan; kıvılcım, yüksek hararet, dinamit atılması, dizel lokomotiflerinin sıcak egsoz gazı, kibrit, çakmak, sigara, kızarmış emniyet lambası kafesi, sert kuvars tanelerinden kazmanın kıvılcım çıkarması, matkapların çalışma esnasında ısınması, çeliğin çeliğe sürtünmesi, elektro statik deşarjlar, motorların anti-grizu tertibatı kapalıyken egsozların meydana getirdiği sıcaklık belli başlı olanlarıdır.
Ocaklardaki havalandırma sisteminin arıza yapması, elektrik kesintileri ile vantilatörlerin çalışmaması, grizu patlamasının şartlarını hazırlar.
Bütün dünyada yüzlerce kişinin ölümüyle neticelenen grizu patlamaları, memleketimizde Zonguldak taş kömürü havzasında da yüzlerce vatandaşımızın hayatını kaybetmesine sebeb olmuştur.
Grizu patlamalarını önlemek için alınan tedbirler başlıca iki kısımdır: Birincisi, hava içindeki grizu yüzdesini azaltmak ve asgari seviyede tutmak için alınan tedbirler (grizulu gazların ocaktan dışarı emilerek atılması gibi); ikincisi ise, sıcaklığın 500°C’nin çok altında tutulması (her türlü ateş yakılmasının, kıvılcım çıkmasının önlenmesi gibi) dır.
Grizu patlamalarının hemen hemen hiç olmadığı, alınan tedbirlerle bunun önüne geçildiği Avrupa’da şunlara dikkat ediliyor:
1. Alevi çok kısa emniyet lambaları kullanılıyor.
2. Aleve sebeb olmayacak elektrik techizatı kullanılıyor.
3. Grizu oranını yüzde birden daha aşağıya indirecek, grizu boşalmasını tesbit edecek bir sistemden istifade ediliyor.
4.Çeşitli devrelerde hava miktarı ve havadaki grizu oranı ölçülerek, yükselme durumunda ikaz eden aletler kullanılıyor.
5. Havalandırma sistemi arızalanınca yerine otomatik geçecek yedek havalandırma sistemi bulunduruluyor.
6. Emniyetli patlayıcı maddelerden istifade ediliyor. Kömürü çok yanıcı ise ateşlemeden önce ıslatılıyor.
7. Galerilere yanmaz tozlar yayılıyor. Bunlar galerilerin giriş ve çıkışlarında toz barajları meydana getirerek, hava darbesinde bu barajlar yıkılınca bir toz perdesi hasıl oluyor. Bu ise alevin durdurulmasını sağlıyor.
8.Geliştirilen ve çok ucuza malolan elektronik aletler ile çok az da olsa gaz sızıntıları anında tesbit edilebiliyor.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
"Grizu patlamasını önlemek için lambaların alevi ince tel örgü içine alınır."-
Bu konuda henüz görüş yok.
Grizu patlaması
3 yıl önceGrizu patlaması, belli oranlardaki metan gazıyla havanın karışarak oluşturduğu patlamadır. Patlamanın gerçekleşebilmesi için asgari %12 oranında oksijen...
Grizu patlaması, Metan, Oksijen, Taslak şablonları, Taslak madde1992 Kozlu kömür madeni faciası
6 yıl önceilçesindeki taş kömürü maden ocağında saat 19.45 - 20.00 arasındaki zincirleme grizu patlamaları nedeniyle meydana gelen bir madencilik kazasıdır. Olay sonucunda...
Madenci
3 yıl önceçalışırlar. Dünyanın en tehlikeli işçiliği olarak kabul edilmektedir. Çalışırken grizu patlamaları, göçüklerle oldukça karşı karşıya gelmektedirler. 21 Haziran...
Karakaya, Bayat
6 yıl öncebir şirkete ait kömür ocağında, 9 Ağustos 2004 tarihinde meydana gelen grizu patlaması sonucu 3 işçi yaşamını yitirmiş, 2’si ağır 5 işçi yaralanmıştır...
Karakaya, Bayat, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Ahacık, Bayat, Akseki, BayatHumphry Davy
3 yıl önce(hidrojen, alkol), platinin katalitik özelliklerini buldu. Maden ocaklarında grizu patlamalarına karşı kullanılan tel kafesli emniyet lambasını yaptı. Consolalions...
Humphry Davy, 1778, 1799, 17 Aralık, 1803, 1807, 1813, 1817, 1829, 29 Mayıs, AnhidritOdaköy Maden kazası
7 yıl önceve girişin 250. metresindeki 4. galeride çalışırken, 18.00 sıralarında grizu patlaması meydana geldi. 46 işçiden 38'i; beşi ağır yanıkları olmasına rağmen...
Muzaffer Oruçoğlu
6 yıl önceMengene (2001) Çıplak ve Özgür (2002) Filozof (2005) Grizu 1 (2005) Grizu 2 (2006) Grizu 3 (2007) Grizu 4 (2011) Baba İshak Destanı (1993) Kahramanlık Kılamları...
Karadon Maden Kazası
6 yıl öncekömür ocağında meydana gelen kaza. Yerin 540 metre altında meydana gelen grizu patlamasında 30 işçi göçük altında kaldı. Yapılan çalışmalar sonucu 20 Mayıs...