Gani Batur Mehmet Bakioğlu, 1760 yılında Çin-Mançu işgal ordusunun katliamı sonucu, insansız kalan Gulca şehrini yeniden iskan etmek Tarım havzasında meskun Türkleri dağıtmamak, dolayısıyla milli direnişi kurmak maksadı ile Çinli'lere yaptığı baskınlarla tanınan Hotenli bir ailenin (Osman Mergenin) en büyük oğlu Mehmet Bakinin üç oğlundan biri olarak 1903 yılında dünyaya geldi. Çocukluğu ve gençliği Doğu Türkistan'ın en karanlık devirlerine rastlar.
O zamanki Gulca halkı, istilacı Çin Mançur Ordusunun İaşesini temin etmekle yükümlü olduğundan, halk, Çinlilerin nezaretinde geç saatlere kadar çalışmak zorunda idi. İstilacı Çin askerleri halka en ağır işkencelerle saldırmakta, sokaklarda oynayan Türk çocuklarını insafsızca dövmekte idiler. Küçük Gani bu şartlar altında büyüdü. Durum onun, isyankar, her zaman zayıflardan yana bir karekter kazanmasına sebep oldu. Gençliğinde bulunduğu köyün çobanlığını yaptı. Bu sırada köyden vergi toplamaya gelen Çin askerlerine haddini bildirerek, birkaç tanesini öldürdü, birkaçını da yaraladı. Kendisini yakalamak için gönderilen askeri birliğe karşı koydu ve birkaç tanesini pusuya düşürerek öldürdü. Hak ettiği Batur unvanını bu sırada aldı. Halk kendisini Gani Batur diye anmaya başladı. Altay dağlarında göçebe hayat yaşamakta olan kazaklara sığınarak, yıllarca Baturluğunu sürdürdü; fakat, 1941 yılının başlarında kanlı cellat Şin Si Sey'in birliklerine yakalanarak Urumçi'ye hapsedildi. Kendisine üç yıl süre ile Urümçi'nin en dehşetli hapishanesi olan 4. Türmide,(hapishane) Çinlilere has akıl almaz işkenceler uygulandı.
1944 yılında üç vilayette (Altay, Tarbagatay ve İli) başlayan isyan neticesinde meydana gelen kargaşalıktan yararlanarak, bağlandığı üç kişeni (Prangayı) kırarak kaçmayı başardı.
700 km'lik yolda yakalanmadan Nilka'ya gelebildi. Ve milli ayaklanmaya diğer iki kardeşiyle birlikte katıldı. Kısa zamanda büyük başarılar göstererek, Nilka Azatlık koşunları (Nilka Milis Kuvvetleri) komutanlığına getirildi. 1944 yılının Ağustos ayında komutasındaki birliklerle Mazar, Uluştay, Akköy ve Karasu kasabalarını işgalci Çin askerlerinden temizledi.
7 Ekim 1944 yılında, doğup büyüdüğü Nilka şehrini de kurtararak, halkın efsanevi kahramanı haline geldi. Halk onun için destanlar düzdü, türküler yaktı, ünü bütün Doğu Türkistan'a yayıldı. 5 Kasım 1944 de, komutasındaki birliklerle merkezi Gulca'ya gelerek, milli kuvvetleri iltihak etti. Kendisine, Gulca hükümet binası ile, aydınların tutuklu bulunduğu, zulüm ocağı Gulca emniyet sarayına baskın yapma görevi verildi. Başarılı bir gece baskını sonucu emniyet sarayında tutuklu 2000 siyasi mahkumu kurtardı. Ard-arda kurtarılan üç vilayette Hür Şarki Türkistan Cumhuriyeti kuruldu.
Cumhuriyet hükümetinde kabine üyesi olan Gani Batur, milli azatlık ordusunun rehberlik vazifesine getirildi. Kendisine gösterdiği başarılarından dolayı "halk kahramanı" unvanı verildi. 1950 yılında Mao rejimi tarafından tekrar tutuklanan Gani Batur, merkezi Çin'e götürüldü. 1954 yılında Milli Ordunun dağıtılmasından sonra serbest bırakıldı. 1962 yılında meydana gelen Gulca ayaklanması sonucu Özbekistan'a iltica etti ve diğer bir milyon Doğu Türkistanlı gibi. Batı Türkistan'da hayatına devam etmektedir. Kendisinin Sovyet Rusya'ya iltica edişi, kişiliğine gölge düşürmemesi gereken bir durumdur. Doğu Türkistan'ın milli kurtuluş hareketlerine olan katkısı çok büyüktür.
Gani Batur'un Rusya'ya iltica etmesi hiç bir siyasi gaye taşımamaktadır. Biz bütün bunlara rağmen milli kahramanımız Gani Batur Mehmet Bakioğlu'nu 75. yaş gününde kutlar, kendisine bundan sonraki hayatında, hak ettiği sıhhat, afiyet içerisinde olmasını diler, Hür Doğu Türkistan'a kavuşuncaya kadar yaşamasını Yüce Tanrıdan niyaz ederiz.
Kaynak: Erciyes Dergisi Doğu Türkistan Sayı:19
Doğu Türkistan Sayfa:17