Gabon
İngilizce Gabon kelimesinin İspanyolca karşılığı.s. Gabón
Gabon'un başkenti Libreville, resmi dili Fransızca, yönetim biçimi cumhuriyet ve toplam nüfusu 2009 tahmini rakamlarına göre 1,490,000 kişidiri.
Tarihi
On beşinci yüzyıl sonlarına doğru keşfedildiği sanılan Gabon’un bilhassa kıyı kesimi, uzun müddet Portekizli gemicilerin faaliyet gösterdiği birköle ticareti merkezi oldu. Avrupa’da köle ticaretini men eden kanunların kabulünden sonra, Fransızlar bu ticareti önlemek maksadıyla 19. yüzyılın ikinci yarısında bölgeye yerleşmeye başladılar. Asıl maksat, köle ticaretini önlemenin yanında bölgeyi sömürgeleştirmekti. 1849’da hürriyeti iade olunan köleler, Gabon Irmağı koyundaki Libreville köyüne yerleştirildiler. Fransızlar yerli kabilelerle de anlaşarak, bölgeye hakim olup, Gabon kolonisini kurdular. Gabon, 1888’de Fransız Kongosuna bağlandı. 1910’da Çat’tan Kongo’ya kadar bütün Fransız sömürgeleri “Fransız Ekvator Afrikası” adı altında birleştirilince Gabon da bu birliğe bağlandı. 1958’de Fransa Milletler topluluğuna üye olarak muhtar bir cumhuriyet olan Gabon, 17 Ağustos 1960’ta tam istiklaline kavuştu. Bu tek partili cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı Fransa’nın da desteklediği Leon M’ba’dır. Gabon Demokratik Bloku (GDB)na mensup olan Leon M’ba ülkede ağırlığı gitgide artan otoriter bir idare kurdu. 18 Şubat 1964’te patlak veren bir ihtilalle, muhalif grup, Gabon Sosyal ve Demokratik Birliğinin lideri Jean Hilaire Aubane tarafından iktidardan uzaklaştırıldıysa da partisinin müdahalesi ile tekrar devletin başına geçmeye muvaffak oldu. 1967’de yapılan seçimlerde tekrar başkanlığa getirildi ve adayları iktidar partisi gösterdiğinden milletvekillerinin ekseriyetini Gabon Demokratik Bloku kazandı. Aynı yılın Aralık ayında ölünce yerine, yine Fransa’nın desteklediği Omar Bongo seçildi. Bongo, 1973, 1980 ve 1987’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini de kazandı.Fiziki Yapı
Kuzeyden güneye doğru ırmakların içinde aktığı ovanın genişliği 20 km ile 200 km arasında değişir. İç kısma doğru yükseklik artarak dağlık bölgeye (Billur Dağlarına) ulaşır. Bu bölgedeki en önemli dağ kütleleri kuzeydeki Cristallo Dağları kütlesi ile, güneydeki Chaillu Sıradağlarıdır. Doğu kısmında fazla yüksek olmayan yaylalar yer alır.
İklim ve Bitki Örtüsü
Ekvator çizgisinin hemen hemen ortasından geçtiği Gabon’da sıcak ve yağışlı ekvator iklimi hakimdir. Yağışlar eylül-mart döneminde olur. Senelik sıcaklık ortalaması 22-35°C arasında değişir. Bu bol yağışlar sebebiyle ülke sık ormanlarla kaplıdır. Yağışlı muson ve kurak olan alize rüzgarları, senenin her mevsiminde daima hakimdir. Yağışlı mevsimlerin rüzgarlarla alakası önemlidir.Tabii Kaynakları
Gabon, sık ormanlarla kaplı olduğundan, kereste ülkenin başlıca zenginlik kaynağıdır. Maden kaynakları açısından çok zengindir. Chaillu Dağlarında altın ve elmas, Franceville’de manganez, kuzeyde Çibanga’da demir, Port Gentil yakınlarında petrol ve Munana’da uranyum yatakları mevcuttur.Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfusu 1.475.000 olup Başşehri, Gabon Körfezi kıyısında 352.000 nüfuslu Libreville şehridir. Kongo kıyılarına yakın bölgede yaşayan ve bugün sayıları çok azalan Pigmelerin dışında, nüfusu daha çok Bantu asıllı kırk kadar kabile ile, kuzeyde ve Ogoue kıyılarında yerleşen Fonglardan meydana gelir. Etnik gruplar arasında sosyal ve kültürel ilişkiler yok denecek kadar zayıftır. Nüfusun büyük çoğunluğu köylerde yaşar. Şehirde yaşayanların toplam nüfusa oranı % 32 gibi düşük bir orandır. Halk birbirlerine yakın, küçük köylerde otururlar. Çiftçilik, kıyı bölgelerinde ise hayvancılık, halkın başlıca geçim kaynağıdır. Balık, muz, pirinç ve et halkın başlıca besin maddesidir. Oymacılık, ülkedeki en gelişmiş el sanatıdır. 6-16 yaş arası ilköğretim mecburi ve parasızdır. Ülkedeki okur yazar oranı % 40 gibi düşük bir seviyededir.Uzun müddet Fransız sömürgesi olarak kalan Gabon’un resmi dili Fransızcadır. İnsan hak ve hürriyeti maskesi altında Fransızlar yıllarca burasını sömürmüş, kendi kültürlerini yerleştirmişler, buradaki insanlara da köle muamelesi yapmışlardır. Ancak Fangların Fang dilleri ile Bantu lehçeleri de konuşulur. Gabon’da yaşayan halkın çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine mensuptur. Ancak İslamiyet süratle gelişmekte ve Müslümanların memleket nüfusu içerisindeki nisbeti yüzde elliye yaklaşmaktadır. Bunun yanında animist azınlıklar da mevcuttur. Para birimi AFT frangıdır. Başkent Libreville dışında önemli şehri, Lopez Burnundaki 164.000 nüfuslu Port Gentil’dir.
Siyasi Hayat
Gabon’da tek partili cumhuriyet rejimi hakimdir. 1961 anayasası ile vatandaşlar arasında aile, ırk, dil, din farkı gözetilemeyeceği kabul edildi. Millet meclisi tek dereceli seçimle beş yıl için, cumhurbaşkanı ise yine tek dereceli seçimle yedi yıl için seçilir. Cumhurbaşkanı tarafından tayin edilen Bakanlar Kurulu yürütme gücüne sahiptir. Bu bakımdan yönetim sistemi, başkanlık sisteminin aynıdır. Cumhurbaşkanı Omar Bongo, ayrı parti kurulmasına izin vermemekle beraber, adına “Sınırlı Demokrasi” dediği, ayrı listelerden milletvekili adaylarının seçilmesine izin vermiştir. Bu şartlarda Gabon’da parlamentonun selahiyetleri oldukça sınırlandırılmıştır.Ekonomi
Gabon, son yıllarda iktisadi yönden son derece güçlenmiştir. Afrika’da Libya’dan sonra kişi başına düşen milli geliri en yüksek ülke haline gelmiştir. Bu gelişmenin asıl sebebi, Lopez Burnu yakınlarında denizde bulunan petrolle, muhtelif bölgelerde bulunan madenlerin çıkarılıp satılması neticesinde elde edilen dövizin iktisadi kalkınma için harcanmasıdır.Gabon, tarım bakımından oldukça geridir. Ovalık bölgelerde, toprağın ırmaklarla yayılması ve bataklıklar yüzünden ziraata elverişli toprak çok azdır. Yerliler arasında çok az miktarda tarım ürünleri (mısır, tatlı patates, muz, palmiye yağı ve kauçuk) üretilmektedir.
Buna karşılık, maden ve orman işletmeciliği çok gelişmiştir. Orman kaynaklarından elde edilen abanoz ağacının yanında, bilhassa kontrplak üretiminde kullanılan ve “okume” denilen kereste çok kıymetlidir. Her yıl 1000 tonun üzerinde uranyum filizi elde edilmektedir. Madenler ve petrolleri yabancı şirketler işletmekte, Gabon hükumeti ise manganez madenleri işletmesine % 10, petrol işletmesine % 25 nisbetinde ortak olmaktadır. Diğer madenleri çıkaran ve filizi zenginleştiren tesislere de % 25 nisbetinde ortaktır. Ancak fiyat tesbiti ve alıcıları serbestçe tayin edebilme yetkisi vardır. Yıllık petrol üretimi 10 milyon tonun üzerindedir.
Sanayi üretimi, hammadde çıkarılmasına göre çok geridir. İki büyük hidroelektrik santralı, kereste fabrikaları, uranyum ve manganez filizlerini zengileştirme tesisleri, küçük bir rafineri, küçük çapta makina sanayii ile dayanıksız tüketim malı imal eden birkaç küçük fabrika dışında sanayi yoktur. Birçok tüketim ve yatırım malını dışarıdan ithal etmek durumundadır. Bunun en önemli iki sebebi, altyapının (bilhassa yolların) tamamlanamaması ile, işgücünün (nüfusun) azlığıdır. Son yıllarda yabancı bir şirket tarafından yapılacak ve ülkeyi bir uçtan diğer tarafa kat edecek (Transgabon) demiryolunun yapım faaliyeti devam etmektedir.
Dış ticaretin çoğu Fransa ile yapılmaktadır. İhracatı ithalatından çok fazladır.
DCMT Insert - 1 hafta önce