Tarihi
Akşehir ilçesinin 20 kilometre kuzeyinde merkez bucağına bağlı olan Yaysan 140 evli, 748 nüfuslu bir köydür. Akşehir-Afyon şosenin üzerinde ufak bir tepenin eteğine kurulan köyün doğu güneyinde kendi adını taşıyan bir istasyonu vardır. Akşehir`den Yaysana giderken Sultandağiının doğu sathımaillerinde ve eteklerinde birçok Türkmen yurtları ve sıra ile Bürcek, Dörtkavak, Nidir, Ulupınar, Değirmen Köy ve mevkileri gölün kenarında da Yeniköy görülür. Nidir ve Delirmak suları geçilir. Bu ırmak dağlardan taşıdığı çakıllarla ve topraklarla daima yatağını değiştirdiği ve daima bulanık aktığı için böyle adlandırılmıştır. Yığma bir tepenin önüne ve eteklerine kurulan köyü münbit topraklı bol ağaçlı tarlalar bir ay ağılı (hale) gibi sarar. Koyu yeşillikler arasından sivrilerek ta uzaklardan görünen Ak minaresiyle Yaysan gözleri ve gönülleri avlar. Akşehir?e şöhret veren Karabağlı, Dırıganlı ve Güleri kirazlarının en iyileri burada yetişir. Yasyan Sultandağı ile Akşehir gölünün birbirlerine en çok yaklaştıkları bir yerin ortasında bulunduğu için orta anadolunun en dar geçitlerindenbirisinin üzerinde yer almış demektir. Bu bakımdan stratejik bir önemi vardır. Bunun için eskiden bir kale ile tahkim edilşmişti. Tepeyi çevreleyen bu kalenin üç kapısı vardı : Akşehir?e açılan kapısına Şehir kapısı, İshaklı tarafındakine İshaklı kapısı, göl tarafına açılana da Sığırkapısı denirdi. Hala batı tarafındaki bir yer ?Kale dışı? adını taşır. Kalesinin Fatih 2. Sultan Mehmet tarafından tahrip edildiği anlaşılıyor. Köyün hemen yakınından geçen ve kendi adını alan su yazın kesilir.Buna rağmen yaysan çevreleri ve artezyen kuyuları ile bir su kasabasıdır. Kenarında bulunan göl havasını bozmakta ve sivrisinek bulutlarının tehdidi altında bulundurmaktadır. Yasyanın eskiden mühim bir kasaba olduğu mimari döküntülerinden ve hamam enkazından anlaşılmaktadır. Kara Kadir?in evi eskiden hamam yeri imiş. Tevfik Uslunun evinin duvarında üstünde dört satırlık Yunanca kitabe bulunan bir taş vardır. Kitabenin okuyabildiğim parçaları şunlardır:ΛΟΜΗ?..
ΟÎΙΕ?ΑΠΟΜΕΓΑΛΟ Ο ΙOVKONE
eskiden yasyan iki köye ayrılmıştı. Tepenin önünde düz arazideki köye ?Yazı Yaysan? değirmenin bulunduğu yerdekine de ?Yaka Yasyas? denirdi. Şimdi burası ?Değirmen Köy? adını almıştır.
köy-taslak