Fiyat Endeks Formülleri Listesi

Fiyat endeks sayılarını hesaplamak için birçok sayıda (belki de birkaç yüz tane) değişik formül bulunmaktadır. Bu değişik fiyat endeks sayıları için formullerin hepsi veri olarak fiyatlar ve miktarları kullanmaktadırlar. Ancak bu aynı verileri değişik olarak birleştirmektedirler. Genel olarak bir fiyat endeksi, temel (baz) dönem fiyatlarinin (

p_0

), diğer zaman dönemleri fiyatlarinin (

p_t

), temel (baz) dönem miktarlarının (

q_0

) ve diğer dönem miktarlarinin (

q_t

) değişik bileşimlerinin toplamı özet halinde bulmaktadır. Değişik fiyat endeksleri formülleri sınıflandırılırken ilk sınıflama (fiyatla miktar çarpımı olan) harcamaları esas alan endeksler ve fiyat relatiflerinin (yani

p_t/p_0

nin) ağırlıklı ortalamasını esas alan formüller şeklinde yapılabilir. ==Sabit bazlı endekslerLaspeyres :

P_L = \frac\cdot q_)}\cdot q_)}\times 100

Paasche

P_P = \frac\cdot q_)}\cdot q_)}\times 100

==Ağırlıksız endeksler== Ağırlıksız fiyat endeksleri fiyatları yalnızca iki dönem için karşılaştırırlar. Bu türlü fiyat endekslerine "ilkel" sıfatı uygulanabilir çünkü ne miktar ne de harcama ağırlıklarını kullanırlar. Genellikle bu türlü ağırlıksız endeksler aynı mal veya hizmetin değişik kaynaklardan fiyatları bulunup daha genişçe kapsamlı bir fiyat endeksin hesaplanmasında kullanılabilecek bir ortalama fiyat bulmak için kullanılırlar.PPI elkitabi, say.598. Böylece endeks için ana veriler tek bir satıcıdan alınan veriye bağlı kalmaz. Bu halde ayni kalitede aynı mal için fiyatlar toplamı alındığı için ağırlık kullanmak gereği kalmaz.

Carli

1784de İtalyan iktisatçısı olan

Carli

tarafından geliştirilmiş bir formüldür. Bu formüle göre fiyat endeksi cari donem t ve temel (baz) dönemi 0 için her mal/hizmet için bulunan fiyat relatiflerinin aritmetik ortalaması olur: :

P_C = \frac  \sum (\frac })\times 100

Dutot

Bu formül 1738de Fransız iktisatçısı olan

Dutot

tarafından geliştirilmiştir. Bu formüle göre fiyat endeksi cari dönem t 'de olan fiyatlar ortalamasının temel (baz) dönemi 0'deki fiyatlar ortalamasına oranıdır: :

P_D = \frac \sum (p_)}\sum (p_)}\times 100 = \frac )})}\times 100

Jevons

Bu formül 1863de İngiliz iktisatçısı olan

Jevons

tarafından önerilmiştir. Bu formule gore fiyat endeksi her bir mal/hizmet icin fiyat relatiflerinin geometrik ortalamasıdır. Tek bir mal için kullanılırsa bu bir sabit ikame elastikiyeti endeksi olarak da görülebilir; çünkü zaman dönemleri arasında mal ikamesi imkanını da kapsıyabilecek bir formuldur. PPI Elkitabı, say.596. :

P_J = \prod(\frac}})^\times 100

Fiyat relatiflerinin harmonik ortalaması

Bu endeks 1865de

Jevons

ve 1887de Coggenshall tarafından ileri sürülmus olup (

Carli

endeksinde kuullanılan aritmetik ortalama yerine) endeksin harmonik ortalama ile hesaplanması şeklinde ortaya çıkartılır. İhracat ve İthalat Elkitabı, Bölüm 20 say.8 :

P_ = \frac  \sum (\frac )}\times 100

Carruthers, Sellwood, Ward, Dalíén endeksi

Bu fiyat endeksi

Carli

fiyat endeksi ile harmonik ortalamalar endeksinin bir geometrik ortalaması olarak bulunur. Fisher 1922de fiyat endeks sayılarını belirli kriterlere göre değerlendirmek için endeks sayı teorisini geliştirirken bu endeksin ve

Jevons

'un endeksinin en iyi ağırlıksız fiyat endeksi olduklarını iddia etmiştir. Ihracat ve İthalat Elkitabı, Bölüm 20 say.8 :

P_ = \sqrt }

Harmonik ortalamaların oranı

"Harmonik ortalamalar" fiyat endeksi fiyatlarin t dönemi ile 0 dönemi harmonik ortalaması oranıdır.

Dutot

endeksi aritmetik ortalamalar kullanırken, bu endeks için harmonik ortalama kullanılır. PPI Elkitabi, say.600. :

P_ = \frac }}\times 100

==Sabit bazlı olmayan endekslerFisher'in ideal fiyat endeksi Bu endeks Amerikan iktisatcısı Irving Fisher tarafından önerilmiştir ve Laspeyeres fiyat endeksi ve

Paasche

fiyat endeksinin geometrik ortalamasıdır: :

P_F = \sqrt

İdeal sıfatı I.Fisher'in ortaya attığı endeks sayılar kriterlerine göre Laspeyesres ve

Paasche

endekslerinin aksaklıklarının, bu iki endeksin geometrik ortalamaları alınarak ortadan kaldırılabileceği önerisine özenle konulmuştur. Ancak bu ideal adı verilen endeksin sorunları tamamen ortadan kaldıramadığı iddia edilmektedir. ==NotlarReferanslar== * İhracat ve İthalat Fiyat Endeksi Elkitabı * PPI Elkitabı

Kaynaklar

Vikipedi

Fiyat Endeks Formülleri Listesi