Türkçe Bilgi: Ezoterizm

Ezoterizmin Osmanlıca karşılığı "Batınilik"tir. Batın; iç yüz, içteki anlamındadır. Bunun Türkçe karşılığı "içreklik" sözcüğüdür. "Ezoterik", "içrek" demektir. Bu sözcük "içte kalan, saklı" anlamına gelir. Ezoterizm veya Ezoterika, sadece inisiasyondan geçmiş, gelişmiş veya imtiyazlı bir gizli, kapalı veya iç gruba uygun veya erişilebilir olan bilgidir. Kamuya açık veya tanınmış bilgi olan ekzoterik bilginin tersidir. Ayrıca mistik, ruhani veya okkült bakış açılarını tanımlamakta kullanılmaktadır.

"Ezoterik bilgiler" denildiği zaman, herkese açıklanmayan, ancak belli eğitimlerden geçip o bilgileri almaya hak kazanmış kişilere verilen bilgiler kastedilmektedir.

Ezoterizm gerek medyumnik yollarla, gerekse aktarılagelen 'tradisyon'larla alınmış derin ve hakiki bilgilerin ehil olmayanlardan gizlenerek, yalnızca ehillere öğretilmesi ve bu yolla edinilen bilgiler bütünü ezoterizm olarak tanımlanır. Tanımından da anlaşılabileceği gibi, ezoterizm bir inanç sistemi veya bir yol değildir; birtakım yüksek bilgiler bütününe ve bu bilgilerin herkese açıklanmadan öğretilmesine verilen genel bir isimdir. Sözcük, Grekçe "iç, içsel" anlamındaki "esoterikos" sözcüğünden ya da "görüyorum, içsel olan, gizli olan" anlamlarına gelen "eisotheo" sözcüğünden türetilmiştir. Karşıtanlamlısı "egzoterizm"dir. Ezoterizme göre, ezoterik bilgiler, yani hakiki bilgiler içeren sırlar, herkese açıklanmamalı, ancak belli eğitimlerden geçip o bilgileri almaya hak kazanmış, layık olmuş kişilere derece derece açıklanmalıdır. Kimseye, değerini ve anlamını anlayamayacağı böyle bilgilerin verilmemesi gerektiği gibi, kimseye kaldıramayacağı, taşıyamayacağı bilgi de verilmemelidir. Çünkü taşıyamayacağı bilgi, kişiye bir yarar vermeyeceği gibi, zararlı da olabilir. Hakiki bilgiler bir tür enerjidir; dozunda alınmalıdır: Nasıl hak etmeyene yararı yoksa, hatta zararı olabiliyorsa, ehil olanın da bu enerjiyi derece derece alması gerekir, yani aniden gereken dozdan fazla alması kendisi için çok tehlikeli olur. Böyle bir durumda karşılaşabileceği tehlikelerden bazıları, yoldan çıkmak, sapıtmak, inandıklarını inkar etmek, bunalıma düşmek, hatta bilerek veya bilmeyerek satanik sayılabilecek faaliyetlerde bulunmaktır. Bu ve birtakım başka nedenlerden ötürü yeryüzünde "sembolizm" vardır. Yüksek bilgiler insanlara anlayış düzeylerine göre ve anlayış düzeylerinin ilerlemesine göre derece derece açılan bir sembolizme bürünmüş şekilde verilir. Bu durum kutsal metinlerde de geçerlidir. MTİAD eski başkanı Ergün Arıkdal ezoterizmin üç özelliğini şöyle açıklamaktadır: "1- Sır, sükunet içinde, sessizlik halinde alınır. Sonra, ondan kimseye söz edilmez. Hatta ondan söz etmek güçtür de. Zaten gerçek 'gizli'nin tabiatı böyledir. Bir şeyin gizli olması, onun ifade edilmesindeki güçlüğe bağlıdır. İfade edilmesi ne kadar güçse, o şey o kadar gizli demektir. Belki de o derece hakikate yakın bir bilgidir. Müride o şekilde bir hakikat gösterilir ki, onu başkalarına açıklayacak bir gücü kendisinde bulamaz. Çünkü, o önce, kendi kendine bunu kavrayıp, hazmedecek durumda değildir. Bir tarife göre, bir insanın gelişmişliği, alışı ve verişi oranındadır. Bir şeyi ne kadar alabiliyor ve başkalarına ne kadar verebiliyorsunuz? Bu alma ve verme arasındaki dengeyi kurduğu zaman mürit, ezoterik olarak, gelişmiş bir varlık sayılır. "2- Ezoterik bir öğretinin dışında kalmış (profan) bir insan için, böyle bir sır ne anlaşılabilir, ne de kavranabilir bir durumdadır. Bunu temin eden husus sembolizmdir. İnisiyatik organizasyonun dışında kalan kişilerin bu sırlara erememesi için, bu sırlar organizasyon mensupları arasında semboller vasıtasıyla aktarılır. Dışarıda bulunan birisi sembolü görür, fakat ihtiva ettiği anlamı anlayamaz. Bir tür şifre... Hariçte bulunan kişi kendine göre bir şey anlayacaktır. Asıl anlam hakkında bir malumata sahip olamayacaktır. Çünkü bir inisiyasyondan geçmemiştir. "3- Üstattan müride nakledilen sırrın kendisi değil, sembolüdür. Onu anlaşılır hale getiren ruhsal tesirdir. Bir üstadın bir müride öğretmek istediği şeyde sembolle birlikte özel bir ruhi tesir de vardır. Mürit burada üstadından bir nevi tesir almaktadır. O tesirle beraber o sembol, onun zihninde gelişecektir. Bilgi, inisiye olmuş bir müride de apaçık olarak verilmemektedir. Sembolle birlikte ona, bilginin anlaşılmasına yardımcı olacak bir ruhsal içerik verilir. Aslında ezoterik çalışma bu yüzden zordur. Yani mürit (sembolü çözmek için) büyük bir çaba sarf edecektir." Ezoterizm, sık sık, yanlışlıkla mistisizm ile karıştırılarak dinsel alana sokulmaktadır. Fakat ezoterizm, Rene Guenon'un belirttiği gibi, ne bir dindir, ne de bir dinin iç kısmıdır. Kaynağını herhangi bir dinden de almaz. Guenon'a göre, buna karşı gösterilebilecek tek istisna, yalnızca, temel dayanak noktalarını İslamiyet'ten almış olmakla birlikte, mistisizmle karıştırılmaması gereken İslami ezoterizmdir. İslami¡ ezoterizmde "ezoterik" ve "ezoterist" terimleri yerine "batıni" terimi kullanılır.

Ezoterizm ile İnisiyasyon arasındaki ilişkiye gelecek olursak şunları söyleyebiliriz: İnisiyasyon, ezoterik bilgilerin bir mürşit (yol gösterici) tarafından müritlere (öğrencilere) belirli bir program dahilinde aktarılıp uygulatılmasıdır. Bu inisiyasyonu hakkıyla tamamlayabilen müritler de daha sonra mürşit olacaklardır.

Şimdi bir de ezoterizmin tersi olan "egzoterizm" kavramını ve konumuzla bağlantısını ele alalım. Egzoterizmin Türkçe karşılığı "dışrak", Osmanlıca karşılığı ise "harici"dir. Egzoterik bilgiler, inisiyasyonların herkesçe bilinebilen, sıradan başlangıç bilgileri olmaktadır. Zaten tüm inisiyasyonlarda öğrenci, eğitime önce "egzoterik" bilgilerle başlayıp, zaman içerisinde göstermiş olduğu samimi çabalarına göre yükselerek daha derin, ezoterik bilgileri almaya hak kazanırdı.

Bu yüzden pek çok tarikatlarda kişiler, harici ve batıni olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Yani dışrak ve içrek. Batıni olanlar, hakikati daha yakından sezip kavramış olanlardır. Harici olanlar ise, henüz o hakikate temas etmemiş, ama onu elde etme yolunda çalışanlardan oluşur. Bu öğrenim şekli yaşamın hemen hemen tüm alanlarında karşımıza çıkar. Bu ayrım, anlayış farklılıklarından doğmaktadır. Herkesin zihin seviyesi ve anlayış yeteneği farklı olduğundan, ezoterik bilgiler ancak onları anlayıp insanlığın hayrına kullanabilecek kişilere verilmekteydi.

İçinde yaşadığımız çağda artık elbette böyle bir durum söz konusu değildir. Eski zamanlarda mabetlerde büyük bir gizlilikle öğretilen ezoterik ve okült bilgiler, artık herkesin ulaşabileceği kitapların sayfalarında yer almaktadır. Çünkü insanlığın ortalama seviyesi o devirlere göre çok yükselmiştir.

Ezoterizm

İlgili konular

Mokşa

Gelenek

Antoine Faivre

Sezgi

Devir

Kurtuluş (mitoloji)

Gnostisizm

Din