Türkçe Bilgi: Evlad-ı Fatihan

Evlad-ı Fatihan Rumeli’nin fethinden sonra, oralarda yerleşmek üzere Anadolu’nun Müslüman-Türk halkından aileleri ile birlikte gidenlere verilen ad. Osmanlıların Balkan Yarımadasındaki fetihleri neticesinde orada yerleşmeleriyle, buradaki yörük cemaati gruplarının sayıları artmış ve çok ehemmiyet kazanmıştı. Rumeli’nin iskanı ve Türkleştirilip, İslam dininin yayılması maksadıyla yörük ve tatar Türklerinin bu bölgeye ilk defa ayak basmaları Sultan Yıldırım Bayezid zamanında oldu. Önceleri yörüklerin bulundukları kazalar; Manastır, Filorina, Cuma, Tikveş, İştip, Doyran, Yenice, Vadina, Serez, Demirhisar, Drama, Longaza idi.

Fetihlerden sonra Rumeli’de yerleşen yörük teşkilatı zamanla dağılmaya yüz tuttu. Dağınıklık ve disiplinsizlik İkinci Viyana kuşatmasında iyice kendini gösterdi. Böylece halkın daha sıkı bir disiplin altına alınmasının gerekli olduğu ortaya çıktı. 1691 senesinde sultanın hatt-ı hümayunu ile yörük Türkleri Evlad-ı Fatihan adı altında ve Rumeli’nin sağ, sol ve orta kolunda olmak üzere yeniden yazıldı ve zamanın ihtiyaçlarına göre teşkilatın askeri ve iktisadi bünyesi az çok değiştirildi. Kanunname’de; “Yörük taifesi öteden beri Devlet-i aliyyenin güzide ve cengaver, itaatli, ferman dinleyen askerlerinden olup, eski seferlerde küffar ile yapılan harplerde kendilerinden iyice yararlık ve yüz aklıkları görüldüğünden, bu taifeye Evlad-ı Fatihan adı verilmiştir.” denilmektedir. Altı sene sonra nüfus sayımı yapılarak her altı kişiden birinin seferber asker olması ve bu şekilde her türlü vergiden muaf tutulacakları ve harplere iştirakleri kayda bağlanmıştı. Böylece yörükler yerleşik hayata geçmiş olsalar dahi yeni bir kuruluş halinde, yine askeri bir hizmet için teşkilatlandırılmış oldular. Evlad-ı Fatihan önceleri yörük deyimi ile birlikte kullanılmış ise de, daha sonraları yörük tabirinden vazgeçilmiştir. Evlad-ı Fatihanın yerleşmiş bulunduğu bölge, yörük vilayeti adı ile anılmıştır. Bu bölgeye tayin edilen vezir veya beylerbeyi, Yörük Hakimi olarak tanınmışlardı.

1691 senesinden sonra Evlad-ı Fatihanın defterleri tutulmaya başlanmıştır. Evlad-ı Fatihan defterlerinde Belgrad Muhafızı olarak geçen Hasan Paşanın, hem Evlad-ı Fatihan piyade askerlerinin, hem de vilayet yörüklerinin defterlerini tanzim ettiği tesbit edilmiştir. Daha sonraları Evlad-ı Fatihan bütün eski yörük gruplarının özel ismi haline geldiğinden, defterlerde “yörük” tabiri kullanılmamıştır. 1697’de yapılan yoklamaya göre Rumeli’de Evlad-ı Fatihan olarak 1116 hane ve 16.582 kişi tesbit edilmiştir.

Evlad-ı Fatihanı çeribaşılar (yörük teşkilatında serasker) idare etmekteydi. Kapıcıbaşı rütbesinde bulunan zabitler ise İstanbul’da ikamet ederlerdi. Çeribaşları; kaza müdürü durumunda olup, vazifeli bulundukları yerlerin asayişine bakarlar, sefer anında eşkinci askerler çıkarırlar. Harb olmadığı zamanlarda vergileri toplarlardı. Sonraları Osmanlı Devletinin çeşitli yerlerinde vazife alan bu teşkilat, kurulduğu ilk yıllarda sadece Rumeli’deki gazalara katılmak mecburiyetindeydi.

1826 senesinde Evlad-ı Fatihan teşkilatı yeniden düzenlendi ve yirmi dört grupta toplanarak dört tabur haline getirildi. Çeribaşıların yanına kolağası, mülazım ve yüzbaşı rütbesinde subaylar verildi. Bir süre sonra bu taburlar alay yapıldı. Rumeli ve Selanik eyaletlerinde oturan Evlad-ı Fatihanın diğer halktan farklı bazı imtiyazları vardı. Bunlar Tanzimattan sonra çıkarılan kanunla kaldırıldı ve diğer halk gibi vergi ve askerlik mükellefiyetine tabi tutuldular (1846). Böylece yaklaşık iki yüzyıldan beri devam eden Evlad-ı Fatihan teşkilatı ortadan kaldırılmış oldu.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Evlad-I Fatihan

Yoğunpelit, Reşadiye

Drava

Aşağıdemirci, Biga

Abdülbaki Gölpınarlı

Katrancı Mehmet Pehlivan

Gazi Evrenos Bey

Ali Kılıç

Malkara