Türkçe Bilgi: Erzurum tarihi

Anadolu’nun en eski devletlerinden olan Hititlerin sınır bölgesinde bulunan Erzurum, tarihi göç ve istila yolları üzerinde bulunduğundan, pekçok savaşlara sahne oldu. Hurriler, Asurlar, Kimmerler, İstikler (Sakalar)bölgeye hakim oldular. Medler bu bölgeyi ele geçiremedilerse de burayı M.Ö. 6. asırda Persler istila etti. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, İran’ı yenerek bu bölgeyi ele geçirdi. İskender’in ölümü ile Selökidler, sonra da Roma İmparatorluğunun eline geçen bu bölge, Romalılarla Partlar arasında kanlı savaşlara sebeb oldu. Roma’nın bölünmesiyle M.S. 195’te Erzurum, Bizans’ın (Doğu Roma) payına düştü. Bizanslılar ile Partların halefi Sasaniler arasında el değiştirdi. M.S. 422’de Bizanslılar Erzurum’a yakın yerde “Theodosiopolis” şehrini kurdular.

Hazret-i Ömer zamanında 633 senesinde İslam ordusu Erzurum ve Theodosiopolis’i fethetti. Müslümanlar Theodosiopolis’e “Kaalikala” ismini verdi. Bu şehrin nüfusu kısa zamanda 200 bine ulaştı. O devirde Erzurum dünyanın en büyük şehirlerinin başında geliyordu.

İslam devletleri; kendi aralarında iç mücadelelere başlayıp, zayıflayınca, Bizanslılar, Erzurum’u ve diğer şehirleri geri aldı. Oğuz Türklerinden Selçuklular, 1071 Malazgirt Zaferinden 22 sene önce 1048’de Pasinler Meydan Muharebesinde Bizanslıları yenerek Erzurum’u Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Bey ve ilerde Anadolu Fatihi ünvanını alacak olan Süleyman Şahın babası Şehzade Kutalmış Bey fethettiler. Fakat anlaşma icabı Erzurum Bizans’a geri iade edildi. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Sultanı Alparslan’ın kumandanlarından Ebü’l-Kasım, Bizanslıları yenerek Erzurum’u fethetti. Erzurum ve civarında Saltık (Saltuk)oğulları “Saltuklular” Beyliği kuruldu. Saltuklular Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir. 1202 senesine kadar Erzurum Saltuklu Beyliğinin başşehriydi. 1202’de Konya’daki Anadolu Selçuklularına bağlı bir vilayet oldu. 1242’de Moğolların eline düştü, böylece bölgeye İlhanlılar sahip oldular. 1335’te İlhanlılar dağılınca, Erzurum ve çevresi Eratna (Ertene)Türk beyliğine geçti. On dördüncü asır sonlarında Karakoyunlular ve sonra Timur Han, Erzurum’u ele geçirdi. On beşinci asır ortalarına kadar Timurlulara tabi Karakoyunluların elinde kaldı. Karakoyunluların yerine geçen Akkoyunluların eline geçen Erzurum, 1502’de Akkoyunlulardan Safevi Hanedanının kurucusu Şah İsmail Erzurum’u ele geçirdi. Safeviler zamanında Erzurum çok geriledi. 1514’te Yavuz Sultan Selim Han Erzurum’u fethetti. Safeviler Erzurum’u geri alınca, Kanuni Sultan Süleyman Han Erzurum’u kesin olarak Osmanlı toprağına kattı.

Trabzon-Tebriz ticaret yolunun üzerinde bulunan Erzurum, serhat şehri (kalesi) ve İran’a yapılan seferlerin askeri üssü olarak Osmanlı devrinde yeniden bir eyalet merkezi olarak çok gelişti. Kültür, sanat, sanayi ve askeri merkez haline geldi. Erzurum eyaleti; Erzurum, Erzincan, Gümüşhane illeri ile Muş’un Malazgirt ve Bingöl’ün Kığı ilçelerini içine alıyordu. Erzurum 1828-1829, 1878 ve 1916’da 3 defa Rus istilasına maruz kaldı. Bu istilalar geçici olmakla beraber Ruslar çok büyük tahribat yaptılar. 1877-1878’de Müşir Gazi Ahmed MuhtarPaşa doğuda Rusları ard arda birkaç defa bozguna uğratmasına rağmen savaş, devamlı takviye alan Rusların lehine döndü.

Müşir Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Rus generali Tergukasof’u Halyaz Meydan Muharebesinde yendi. Ayrıca Rus başkomutanı Ermeni asıllı Melikof’u Zivin Meydan Muharebesinde perişan etti. Rus çarı, bu yenilginin üzerine Melikof’u azletti. Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Rus ordusunu Kars ve Gümrü arasında Gedikler Meydan Muharebesinde üçüncü defa yendi. Sultan İkinci Abdülhamid Han, Ahmed Muhtar Paşaya “Gazi” ünvanını verdi. 34 bin Türk askeri Yahniler Meydan Muharebesini 74 bin Rus askerine karşı kazandı. Ruslar aşırı derecede kuvvet yığınca, Gazi Ahmed Muhtar Paşa ordusunu Erzurum’a çekti. Böylece Türk ordusunun dağılması önlendi. Türk askeri ve Erzurum halkının harp tarihine destan olarak geçen savunması karşısında Ruslar geri çekildilerse de aldıkları takviyelerin sonunda 9 Kasım 1877’de işgal ettikleri Erzurum’u 13 Temmuz 1878 tarihine kadar ellerinde tuttular. Birinci Dünya Harbi sırasında tekrar Rus işgaline uğradı (1916). 1917’de Erzurum’u terk ederken şehri Ermeni çetelerine teslim ettiler. Ermeni çetelerinin tahribat ve katliamı Ruslardan daha korkunç oldu.

Doğu Fatihi Kazım Karabekir komutasındaki Türk kuvvetleri, Erzurum’u Ermeni çetelerinden geri aldığında Erzurum harabe halinde idi. Ermeni çetelerince binlerce insan katledilmiş, Selçuklu ve Osmanlılara ait tarihi eserlerin çoğu imha edilmişti. İşgalci kuvvetlerin baskısıyle göç eden halkın bir kısmı yeniden Erzurum’a döndüler. 23 Temmuz 1919 Erzurum Kongresinde, İstiklal Harbinin ve Milli Mücadelenin temelleri atıldı. Cumhuriyet devrinde il olan Erzurum yeniden gelişmeye başladı. Hali hazırda Doğu Anadolu’nun en büyük ve gelişmiş şehridir.

Erzurum Tarihi

misafir - 9 yıl önce

Erzurum

Erzurum Eyaleti

Erzurum Kongresi

Erzurum Ayazpaşa Camii

Erzurum Pervizoğlu Camii

Erzurum Narmanlı Camii

Erzurum Derviş Ağa Camii

Erzurum Boyahane Camii