Türkçe Bilgi: Elburz Dağları

Elburz Dağları Alm. Elbrusgebirge (n), Fr. Elbourz (m), İng. Elburz mts. İran’ın kuzeyinden doğuya doğru uzanan dağlar. Hazar Denizine paralel olup, İran-Türkmenistan sınırının hemen önünde kıvrılarak hilal şeklini alırlar.

Elburz Sıradağları üç kola ayrılırlar: Birinci kol, kuzeyden güneye 193,2 km’lik bir uzantıyla; ikinci ve üçüncü kollar ise, birbirlerini takiben kuzeybatıdan güneydoğuya 386,4 km’lik, güneybatıdan kuzeydoğuya 466,9 km’lik uzantılarla Afganistan’a doğru uzanır. Aladağ sıradağlarına bağlanırlar.

Dağların en büyük özelliği, Hazar Denizinin alçak sahiliyle İran’ın kuzeyindeki platoları birbirinden ayırmasıdır. Sıradağların en yüksek tepesi olan Demavend Dağı (5617 m), Tahran’ın kuzeydoğusunda ve sönmüş bir volkandır. Dağın, Hazar Denizine olan uzaklığı 80 km’dir. Hazar Denizinin deniz seviyesinden 26 metre aşağıda olması kapalı bir denizi andıran gölün de aynı şekilde meydana geldiğini haber vermektedir. Alam Kuh Dağı da en az Demavend Dağı kadar yüksek ve İran’ın yüksek dağlarındandır. Doğu azerbaycan, Gilan, Tahran ve Mazenderan’ın hemen üstünden geçen sıradağlar, Türkmenistan sınırında son bulur. Elburz Dağları, Alp Sıradağları uzantısı olmamakla beraber, teşekkülü hakkındaki jeolojik araştırmalar, taş üstündeki fosillerin 395 milyon ile 345 milyon sene öncesine vardığını göstermektedir. Üç kol halinde arka arkaya paralel olarak uzanan yanardağların birinci kolu Kafkas Dağlarıyla bağlantı halindedir. Leninakan (Gümrü)ın batısından başlayan ve Talish Sıradağları olarak adlandırılan dağların yüksekliği 3000 ile 4000 m arasındadır. Birinci kol Hazar Denizinin batı kıyılarında paralel olarak uzanır. İkinci ve üçüncü kollar birinci kolu takiben kuzeyden doğuya doğru hilal şeklinde kıvrılırlar. Yükseklikler ikinci ve üçüncü kollarda 4000-5500 metreye ulaşır. Elburz sıradağlarının yüksek tepelerinde yılın büyük kısmında kar görmek mümkündür. Bazı yüksek tepelerde İran’ın iç kısımlarından gelen sıcak hava dalgasının dahi eritemediği daimi karlara rastlanır.

Hazar Denizi, İran’ın iç kısımları ve dağın güney yamaçlarında iklim ve bitki örtüsü değişiklik gösterir. Güney yamaçları İran Platosuna benzer şekilde kuru iklime sahiptir. Su bakımından oldukça zengin olan vadiler, ekime elverişli toprakları barındırır. Vadilerin sulanması ve tarımın geniş ölçüde bu bölgeye kaydırılması bölgenin İran’ın can damarı haline gelmesine sebeb olmuştur. Yamaçlar umumiyetle step görünümündedir (ağaçsız ve çimenlik). Fazla geniş olmamak şartıyla da kestane türünün bol olduğu ağaçlık alanlara rastlanır. Meyve bahçeleri, otlaklar, mer’alar geniş bir alana yayılmıştır. Bazı yüksekliklerde marta, nisana kadar karla kaplı ufak platolar, göçebelerin gelip serinledikleri, hayvanlarını otlattıkları yerler olarak bilinir. Kış içinde hayvanların yiyecek ihtiyacı yine buralardan sağlanır. Safid Rud Havzası, İran’ın belki de tek zeytin üretilen bölgesidir.

Hyrcanian kaplanları, Hazar ormanlarının Ünlü hayvanları olmasına rağmen, artık seyrek rastlanmaktadır. Ancak değişik türde kedi cinslerine, leopar ve vaşağa bol miktarda rastlanır. Ayı, ala geyik, vahşi dağ koyunu (marfloon) ve keçiler tipik dağ hayvanları olarak günümüze kalanlardır. Kartal ve atmacalar, kuşlar arasında dikkate değer olanlarıdır.

Görünüşte stepe yakın iklime sahib olan Elburz Dağlarında 8 milyon dönümlük orman arazisi ve bunun 3 milyon dönümü işlenebilecek türde ağaçlarla kaplı bölgeleri vardır. Hidroelektrik enerjisi ile Tahran gibi büyük şehirlerin aydınlatılması, Safid Rud Deltasındaki Safid Rud Barajıyla sağlanmaktadır.

Araştırmalar, Elburz Dağlarında zengin maden yataklarının varlığını ortaya koymuştur. Fakat çalıştırılmamaktadır. Az olmakla birlikte birkaç kömür madeni vardır. Yılda 250.000 ton kömür çıkartılmaktadır. Bol miktarda demir, kömür ve kurşun rezervlerinin bulunduğu söylenmektedir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Elburz Dağları

Elburz Eyaleti

Demavend Dağı

Kerec

Mencil

Lahican

Aliabad Ketul

Kokulu ardıç

Şemiranat